روایت بازوی پژوهشی بانک مرکزی از رشد شاخص تولید در شرکت‌های صنعتی بورس

به گزارش پایگاه خبری «عصر بازار» به نقل از سنا، پژوهشکده پولی و بانکی در گزارش ماهانه تولید صنعتی را بر اساس اطلاعات شرکت‌های بورسی بررسی کرده است.

گزارش حاضر به بررسی تحولات شاخص تولید صنعتی و نرخ تورم صنایع کشور در اسفند 1403 بر اساس داده‌های شرکت‌های بورسی می‌پردازد.

اگرچه شاخص تولید صنعتی نسبت به اسفند سال گذشته رشد اندکی برابر با 0.2 درصد داشته، اما رشد فصلی در زمستان همچنان منفی و معادل 2.2- درصد باقی مانده است.

این بهبود جزئی بیش‌تر ناشی از عملکرد مثبت دو صنعت بزرگ یعنی فلزات اساسی و محصولات شیمیایی بوده است. از سوی دیگر، تورم در بخش صنعت افزایش معناداری یافته و در اسفند به 33.2 درصد رسیده که بالاترین نرخ از بهمن 1402 تاکنون است.

هم‌چنین تحلیل موجودی انبار و تولید نشان می‌دهد نوسانات رشد تولید عمدتاً تحت تأثیر شوک‌های سمت عرضه نظیر محدودیت‌های انرژی قرار گرفته‌اند.

بررسی عملکرد بنگاه‌ها بر اساس اندازه نیز نشان می‌دهد شرکت‌های بزرگ در بهبود نسبی شاخص تولید در اسفند نقش کلیدی ایفا کرده‌اند.

شاخص تولید صنعتی از جمله شاخص‌های کلیدی در ارزیابی وضعیت بخش واقعی اقتصاد به شمار می‌رود. با توجه به تأخیر در انتشار آمار رسمی و فصلی بودن آن، داده‌های ماهانه شرکت‌های بورسی می‌تواند نقش مکملی در پایش پیوسته فعالیت‌های صنعتی ایفا کند.

بیش از 40 درصد از ارزش محصولات صنعتی کشور توسط شرکت‌های ثبت‌شده در بورس و فرابورس تولید می‌شود، و از این رو تحلیل شاخص تولید صنعتی این شرکت‌ها دیدگاه مناسبی درباره تحولات صنعت کشور ارائه می‌دهد.

هدف این گزارش، تحلیل روند تغییرات شاخص تولید صنعتی، نرخ تورم صنایع، تغییرات موجودی انبار و عملکرد بنگاه‌ها در اسفند 1403 است.

روند شاخص تولید صنعتی در اسفند 1403
بر اساس داده‌های ثبت‌شده، شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی در اسفند 1403 نسبت به مدت مشابه سال قبل با رشدی معادل 0.2 درصد همراه بوده است.

این در حالی است که رشد فصلی زمستان همچنان در بازه منفی و معادل 2.2- درصد قرار دارد. بهبود نسبی رشد در اسفند عمدتاً ناشی از افزایش تولید در دو صنعت مهم کشور یعنی فلزات اساسی و محصولات شیمیایی بوده است.

صنعت فلزات اساسی پس از 4 ماه رشد منفی ناشی از محدودیت‌های انرژی، در اسفند رشد مثبتی معادل 3.1 درصد را تجربه کرده است.

هم‌چنین، محصولات شیمیایی نیز پس از دو ماه رشد منفی، در اسفند رشد بیش از 5 درصد را ثبت کردند. این در حالی است که صنعت خودروسازی که در بهمن رشد مثبت داشت، در اسفند بار دیگر با کاهش مواجه شد.

از سوی دیگر، صنایعی مانند دستگاه‌های برقی، ماشین‌آلات و تجهیزات، و محصولات کاغذی با کاهش بیش از 15 درصدی تولید در اسفند روبه‌رو بوده‌اند.

در مجموع، بررسی‌ها نشان می‌دهد رشد مثبت تولید در اسفند عمدتاً توسط شرکت‌های بزرگ شکل گرفته و شرکت‌های کوچک و متوسط همچنان با رشد منفی مواجه‌هستند.

تحلیل موجودی انبار و نوسانات تولید

بررسی تغییرات موجودی انبار صنایع حاکی از آن است که نوسانات رشد تولید بیش‌تر از ناحیه سمت عرضه ناشی می‌شود.

در شرایطی که تولید کاهش و همزمان موجودی انبار نیز کاهش می‌یابد، نشان می‌دهد عامل کاهشی تولید نه از سمت تقاضا بلکه ناشی از محدودیت‌های عرضه مانند برق و گاز بوده است.

این روند به ویژه در پاییز و زمستان 1403 نمایان بوده که هم تولید و هم موجودی انبار کاهش یافته‌اند.

بر این اساس، صنایع را می‌توان به چهار گروه تقسیم کرد:

رشد مثبت تولید و کاهش موجودی انبار: نظیر صنایع شیمیایی و خودروسازی که فروش بالا موجب کاهش موجودی به‌رغم افزایش تولید شده است.

رشد منفی تولید و کاهش موجودی انبار: مانند فلزات اساسی و دارویی که کاهش عرضه عامل اصلی افت تولید بوده است.

رشد مثبت تولید و افزایش موجودی انبار: مانند صنعت غذایی که افزایش تولید فراتر از ظرفیت جذب بازار بوده است.

رشد منفی تولید و افزایش موجودی انبار: مانند برخی زیرگروه‌های فلزات که کاهش فروش نیز به افت تولید افزوده است.

تورم صنعتی و تغییرات قیمتی

نرخ تورم صنعتی در اسفند 1403 رشد قابل توجهی داشته و از 29.5 درصد در بهمن به 33.2 درصد رسیده است که بالاترین نرخ پس از بهمن 1402 است.

بیش‌ترین نرخ تورم مربوط به صنایع کانی‌های غیرفلزی، فراورده‌های نفتی و منسوجات بوده که با تورم بیش از 40 درصد مواجه بوده‌اند. در مقابل، صنایعی مانند خودروسازی و محصولات فلزی با کاهش تورم همراه بوده‌اند.

روند نرخ تورم که از مهر 1402 به طور پیوسته نزولی شده بود، از اردیبهشت 1403 بار دیگر صعودی شد و این روند افزایشی تا اسفند ادامه یافت. افزایش اخیر می‌تواند ناشی از تاثیر تجمیع‌شده هزینه‌های تولید و فشارهای سمت عرضه در دوره‌های گذشته باشد.

تأثیر اندازه بنگاه بر رشد صنعتی

یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر عملکرد صنایع، اندازه بنگاه است. بنگاه‌های بزرگ به دلیل دسترسی به منابع مالی، بازارهای صادراتی و مزایای مقیاس، نسبت به بنگاه‌های کوچک و متوسط وضعیت بهتری دارند.

تحلیل‌ها نشان می‌دهد در کل سال 1403، رشد شرکت‌های بزرگ بیش‌تر از سایر بنگاه‌ها بوده است. اگرچه در برخی ماه‌ها مانند آبان و دی این اختلاف کاهش یافته، اما در سه‌ماهه پایانی سال، تنها شرکت‌های بزرگ رشد مثبت ثبت کرده‌اند.

این موضوع بیانگر آن است که بهبود نسبی شاخص تولید در اسفند عمدتاً مدیون شرکت‌های بزرگ بوده و صنایع کوچک و متوسط همچنان با چالش‌های جدی روبه‌رو هستند.

نتیجه‌گیری
گزارش ماهانه تولید صنعتی در اسفند 1403 از رشد شاخص تولید صنعتی خبر می دهد. افزایش تولید در چند صنعت کلیدی، از جمله فلزات اساسی و محصولات شیمیایی، توانسته رشد کلی را تا حدی تعدیل کند، اما برخی از صنایع دیگر با کاهش تولید مواجه‌ هستند.

بررسی‌های موجودی انبار نیز تأیید می‌کند که مشکلات سمت عرضه از جمله ناترازی انرژی، عامل اصلی کاهش تولید در زمستان بوده است. از سوی دیگر، رشد قابل توجه نرخ تورم صنعتی در اسفند نشان‌دهنده تداوم فشارهای هزینه‌ای بر صنایع کشور است.

نهایتاً، تحلیل عملکرد بر حسب اندازه بنگاه نشان می‌دهد بنگاه‌های بزرگ‌تر توانسته‌اند بخشی از بار صنعت را به دوش بکشند، در حالی که بنگاه‌های کوچک و متوسط نیازمند حمایت جدی‌تری از سوی سیاست‌گذاران اقتصادی هستند.