به گزارش پایگاه خبری «عصر بازار» به نقل از سنا، متانول که با نام‌های متیل الکل و الکل چوب نیز شناخته می‌شود، یک ترکیب شیمیایی ارگانیک و ساده‌ترین الکل آلیفاتیک است. ترکیبات آلیفاتیک الکی شامل متانول، اتانول، پروپانول و بوتانول است. متانول، مایعی سبک، فرار، بی‌رنگ و قابل اشتعال و در عین حال سمی و غیرقابل شرب است. تاریخچه استفاده از متانول (به صورت ترکیبی از مواد مختلف) به مصر باستان بازمی‌گردد اما نخستین بار این ماده در سال 1661 به صورت خالص تولید شد. متانول موارد استفاده فراوانی دارد. از این ماده به عنوان حلال، ضدیخ و در تهیه سایر ترکیبات شیمیایی استفاده می‌شود. 40 درصد از متانول تولیدی برای تهیه فرمالدئید استفاده می‌شود که آن هم در تهیه پلاستیک، تخته سه لایی، رنگ و مواد منفجره استفاده می‌شود. همچنین حدود 45 درصد از متانول تولیدی جهان برای کاربردهای مرتبط با انرژی همچون به عنوان سوخت در وسیله نقلیه یا سوخت دریایی برای قایق‌ها استفاده می‌شود. مخلوط آن با بنزین به یک سوخت کارآمد تبدیل می‌شود. استفاده در بیودیزل یکی دیگر از موارد کاربرد متانول است.

بازار جهانی

بر پایه برآورد موسسه پژوهشی «مارکتس اند مارکتس»، ارزش بازار جهانی متانول در سال 2023 به 30.9 میلیارد دلار رسید. پیش‌بینی این موسسه نشان می‌دهد که ارزش بازار جهانی متانول تا سال 2028 با نرخ رشد 4.2 درصدی به 54 میلیارد دلار، در سال 2029 به بیش از 57 میلیارد دلار و تا سال 2032 هم به 67 میلیارد دلار افزایش خواهد یافت. افزایش تقاضای کشورهای مختلف برای کاربردهای صنایع خودرو و ساخت‌وساز از عوامل اصلی این رشد به شمار می‌رود. قوانین و مقررات دولتی در زمینه ضرورت استفاده از سوخت استاندارد و کاهش آلودگی نیز تاثیر زیادی در این باره دارد.

طی دهه آینده، بازار جهانی متانول با فرصت‌ها و چالش‌های زیادی روبه‌رو خواهد بود. افزایش تقاضای صنایع مختلف همچون خودرو و ساخت‌وساز از محرک‌های بازار متانول به شمار می‌رود اما رشد تقاضا برای اتانول، عامل مهمی برای محدود شدن رشد بازار متانول است. ویژگی‌هایی همچون سطح پایین سمیت، عدد اکتان بالا و آلودگی اندک از جمله برتری‌های اتانول به شمار می‌روند. در همین حال، چالش‌های سیاسی و زیست‌محیطی نیز تهدید بزرگی برای رشد بازار متانول هستند.

در نمودار زیر، پیش‌بینی ارزش بازار جهانی متانول تا سال 2032 بر پایه نوع خوراک مصرفی مشاهده می‌شود.

تولیدکنندگان

منطقه آسیا- اقیانوسیه همچنان بزرگترین میزان تولید و مصرف متانول جهان را در اختیار دارد. بر پایه آمارها، بیش از 50 درصد تولید و 65 درصد تقاضای جهانی متانول مربوط به این منطقه است. منطقه منا (خاورمیانه و آفریقا) رتبه دوم را در دست دارد.

چین بزرگترین تولیدکننده متانول جهان است. پس از آن، عربستان، ترینیداد و توباگو، ایران و روسیه به ترتیب بزرگترین تولیدکنندگان متانول جهان به شمار می‌روند. همچنین از نظر ظرفیت تولید، چین رتبه نخست و ایران، آمریکا، مغولستان، عربستان و روسیه رتبه‌های بعدی را دارند. در نمودار زیر، ظرفیت تولید متانول کشورهای جهان قابل مشاهده است.

با توجه به آمارهای موجود، بزرگترین شرکت‌های تولیدکننده متانول جهان در سال 2024 عبارتند از متانکس (کانادا)، سلانیس (آمریکا)، سابیک (عربستان)، باسف (آلمان)، آتلانتیک متانول (آمریکا)، میتسوبیشی گس کمیکال (ژاپن)، پتروناس (مالزی) و پتروشیمی زاگرس (ایران).

مصرف‌کنندگان

هم چون بسیاری از حوزه‌ها، کشور چین در زمینه مصرف متانول نیز پیشتاز است. افزایش هزینه‌های انرژی در بازارهای جهان و چین موجب حفظ مزیت اقتصادی متانول شده است. در چنین شرایطی، برخورداری از ذخایر غنی زغال سنگ به عنوان خوراک، چین را به بزرگترین تولیدکننده و مصرف‌کننده متانول جهان تبدیل کرده است. در مجموع، چین بیش از 60 درصد تولید و مصرف متانول جهان را به خود اختصاص داده است.

در جریان بحران بیماری کرونا، رشد بازار متانول جهان در سال 2020 و نیمه نخست 2021 به شدت کاهش یافت اما با رفع محدودیت‌ها، این بازار دوباره جان گرفت. سال گذشته میزان تقاضای جهانی متانول به 126 میلیون تن رسید و انتظار می‌رود، با توجه به افزایش تقاضای صنایع مختلف، این رقم طی سال‌های آینده سیر صعودی داشته باشد.

قیمت

بررسی روند تغییرات قیمت متانول در 10 سال گذشته نشان می‌دهد، تا زمان شروع بحران کرونا، قیمت متانول روندی صعودی داشته اما پس از آن با سقوط روبه‌رو شده است. بر پایه آمارها، در ژانویه 2015 قیمت هر تن متانول معادل 2049 یوآن (280 دلار به قمیت امروز) بوده است. این رقم در فوریه 2016 به سطح 1546 یوآن سقوط کرد اما پس از آن صعودی شد و تا اکتبر 2018 به رکورد 3891 یوآن (530 دلار) رسید. با آغاز بحران کرونا، قیمت متانول در مسیر سقوط قرار گرفت و تا مارس 2020 به سطح 1530 یوآن (208 دلار) رسید. با رفع محدودیت‌ها کرونایی به ویژه در چین و آسیا، فعالیت‌های اقتصادی از سر گرفته شد و تقاضا برای متانول نیز با افزایش روبه‌رو شد. بر این اساس، تا اکتبر 2021 قیمت متانول از مرز 3750 یوآن (511 دلار) گذشت. از آن زمان، قیمت‌ها روندی نزولی پیدا کردند، به طوری که در آغاز سال 2025 قیمت هر تن متانول به 2657 یوآن (362 دلار) رسید. پیش‌بینی می‌شود، تا سال 2030 همگام با افزایش تقاضا، قیمت متانول نیز روندی افزایشی داشته باشد.

در نمودار زیر، روند تغییرات قیمت متانول از سال 2015 تاکنون مشاهده می‌شود.

ایران

در ایران، شرکت‌های پتروشیمی زاگرس، فن آوران، مرجان، خارک و شیراز، کاوه، بوشهر و کیمیا پارس از واحدهای اصلی تولید متانول به شمار می‌روند. با وجود مزیت‌های فراوان برای تولید متانول در ایران، یارانه‌های پرداختی بابت گاز مصرفی از نکات منفی این صنعت به شمار می‌رود. تقریبا کل خوراک مصرفی واحدهای تولید متانول در ایران، گاز طبیعی است در حالی که در جهان، میزان خوراک گاز برای تولید متانول بین 55 تا 65 درصد است. همچنین 30 تا 35 درصد از زغال سنگ به عنوان ماده اولیه تولید متانول استفاده می‌شود.