عصر بازار- "حذف یک صفر از واحد پولی کشور و نشستن تومان به جای ریال"؛ این موضوعی است که تازگیها دوباره توسط تصمیمگیران نظام مالی کشور عنوان شده است تا شاید با این رخداد دردی از دردهای اقتصاد کشور حل شود. البته پیشتر هم پارسال مانند سالهای خیلی قبلتر این بحث بر زبانها افتاد و عملی نشد و این بار هم بدون شک جز چند اظهار نظر و حدس و گمان اتفاقی برای صفرهای پول ملی نخواهد افتاد.
به گزارش پایگاه خبری «عصر بازار»،بر این اساس در خصوص تاریخچه رونمایی از ریال به عنوان پول ملی ایران باید گفت، در 27 اسفند سال 1308 خورشیدی و در دوران رضاشاه پهلوی بود که تصمیم گرفته شد تا بر اساس قانون تعیین واحد و مقیاس پول قانونی ایران که قِران بود به صورت رسمی کنار گذاشته شود و "ریال" بهجای قران به عنوان واحد پول رسمی کشور انتخاب شود.
در خصوص منشا تولد واژه ریال که بر اساس استانداردهای بینالمللی با علامت اختصاری IRR در معاملات جهانی نشان داده میشود، باید گفت "ریال" از واژه اسپانیایی و پرتغالی "real" وارد زبان فارسی شده که هم بهمعنی «شاهی» است که نام سکه نقره رایج در آن دو کشور و هم در سرزمینهای وابسته به آن بوده است.
البته گویا ریال از زمان حضور اسپانیاییها و پرتغالیها در خلیج فارس و مراوده آنها با ایرانیان وارد زبان فارسی شده است. به علاوه این که این واژه، از واژه لاتینی «رِگالیس» (regalis) بهمعنی شاهنشاهی میآید که صفتی است از اسم «رِکس» (rex) بهمعنی شاه؛ و واژه انگلیسی «رویال» (royal) نیز همریشه با «real» اسپانیایی و پرتغالی است.
همچنین نگاهی به اسناد تاریخی نشان میدهد، سکه نقره با نام ریال در اسپانیا از سال 1497 تا 1870 میلادی ضرب میشده و علاوه بر این ریال واحد پول بسیاری از مستعمرههای اسپانیا هم بوده است.
در خصوص دوران پیش از ریال در دادوستدهای کشور نیز باید اشاره کرد واحد پول ایران در زمان محمد شاه قاجار (1250- 1264 هـ.ق) از مسکوکات نقره و معادل 125 دینار و در اواخر قاجاریه معادل یک قران و پنج شاهی بود. همچنین واحد پول ایران از سده هفتم هجری تا زمان اوایل حکومت پهلوی دینار بود که یک تومان، واحد شمارش برای دینار و برابر ده قران یا ده هزار دینار به حساب میآمد؛ تا این که همانگونه که در ابتدا گفته شد در سال1308 واحد پول «تومان» کنار گذاشته شد و واحد «ریال» که ریشه اسپانیایی و پرتغالی دارد و سابقه تاریخی در ایران نداشته، بهعنوان واحد رسمی پول کشور برگزیده شد.
البته ریال در آن روزگار در میان مردم مقبولیت و رواج نیافت و مردم ایران ترجیح دادند تا 10 ریال را یک تومان فرض کنند و بر همین اساس در میان آنها، واژگان تومان و قران (تُمَن و قِرون) کاربرد بیشتری داشت و واحدهای رسمی ریال و دینار در محاورات مردم استفاده نمیشد. همچنین بیمِهریها به ریال در تاریخ کشور تا جایی نمود داشته است که نه تنها در آن دوران بلکه در روزگار ما هم ریال جایگاهی نداشته و ندارد؛ تا جایی که رسانهها و مسئولان کشور نیز بیشتر از تومان به جای ریال استفاده میکنند.
با وجود این پس از تعیین ریال به عنوان پول ملی کشور اولین سکههای ریال به صورت نیم، 1، 2 و 5 ریالی بر روی نقره ضرب و سکههای طلا که در دوران پهلوی تعیین شدند و انتشار یافتند نیز برای اولین بار 100 ریال ارزش گذاری شدند.
پس از انقلاب اسلامی در سال 1357 هم هر چند طرح مسکوکات با حذف نقش محمدرضا پهلوی تغییر کرد اما اندازه و حروف چینی آنها تغییر نکرد که البته سکههای 50 دیناری فقط در سال 1358 ضرب شدند و سکههای 50 ریالی در 1359 رواج یافتند.
همچنین در سال 1357 پس از انقلاب اسلامی، اولین چاپ پول در قالب اسکناسهای 100، 200، 500، 1000، 5000 و 10.000 ریالی بود که 2000 ریالی آن در سال 1986 مرسوم شد و اسکناسهای 100 ریالی که در اولین چاپ اسکناس با طرح حرم امام رضا در جلو و مدرسه چهارباغ در پشت بود به طرحی از سید حسن مدرس در جلو و مجلس شورای اسلامی در پشت تغییر یافت. اسکناسهای 11000 ریالی نیز که قبل از آن با طرح مدرسه فیضیه در جلو بود به طرحی از بنیانگذار جمهوری اسلامی تغییر یافت و در ادامه اسکناسهای 5.000 ریالی10.000 ریالی20.000٫ ریالی و 50.000 ریالی نیز با طرح امام چاپ شدند.
همچنین در کشور پول درشتتری موسوم به ایرانچک وجود دارد که در ابتدا هر بانک، ایرانچک جداگانهای داشت که در سال 1387 بانک مرکزی تصمیم به یکپارچه کردن آنها گرفت و با چاپ ایران چک 500000 و 1000000 ریالی این کار را آغاز کرد.
با وجود این در سال 1391، رئیس مجلس شورای اسلامی با استناد به بررسیهای هیئت تطبیق مصوبات دولت با قوانین و جعل بیشتر ایران چک، انتشار آن توسط بانک مرکزی را ممنوع اعلام کرد که البته پس از دو سال توقف، در سال 1393 ایران چک در کشور دوباره طراحی جدید شد که به گفته بانک مرکزی ایران نمیتوان آن را جعل کرد.
بر این اساس نگاه به شرایط اقتصادی کشور و استفاده از "ریال" به عنوان پول ملی کشور نشان میدهد، به دلیل بیارزش بودن پول ملی در برابر سایر ارزها، استفاده از واحد پولی ریال یا تومان همواره با سردرگمی و مشکلاتی همراه بوده است و بر همین اساس است که متولیان اقتصادی کشور به دنبال جایگزین کردن تومان به جای ریال به عنوان واحد پولی ملی کشور هستند.
با وجود این برخی کارشناسان در این باره معتقدند، تغییر واحد پولى در این مقطع زمانی مشکلى از اقتصاد و بانک مرکزى حل نمىکند و چنانچه ضرورت آن احراز شود، باید بهصورت ماده واحدهاى پیشنهاد شود؛ به علاوه این که هزینههای چاپ اسکناس و ضرب مسکوک، هزینههای جمعآوری پولهای فعلی و به جریان انداختن همزمان پول جدید، هزینههای امحای پول و ایجاد امکانات گستردهتر به این منظور، بار مالى زیاد این طرح، تغییر و تعویض کلیه نرمافزارهای محاسباتی، حسابداری، بانکی و اقتصادی با در نظر گرفتن هزینه و زمان لازم و نیز زمان بالای مورد نیاز برای توزیع و جمعآوری پول جدید و پول قدیم از جمله اما و اگرهای تغییر واحد پولی کشور است.
در این میان اما نکته قابل بیان تاثیر تغییر واحد پول ملی و تاثیر تومان شدن آن بر معاملات بازار سهام است که بر این اساس برخی کارشناسان معتقدند، تغییر واحد پول کشور از «ریال» به «تومان» انجام معاملات در بورس را راحتتر میکند؛ چراکه ارقام کوچک میشوند و معاملهگران راحتتر میتوانند معاملات خود را انجام دهند.
با این حال برخی دیگر بر این باورند که باید سازوکار معاملات برای جابجایی ریال و تومان به لحاظ نرمافزاری تدارک دیده و زیرساختهای لازم فراهم شود و پس از آن رسما از تومان به جای ریال به عنوان واحد پولی کشور رونمایی کنیم.
از این رو باید گفت، در شرایط کنونی ریال یا تومانی بودن معاملات بورس دردی از دردهای بازار سرمایه و اقتصاد کشور حل نمیکند و آنچه بورس و معاملهگرانش به آن بیش از ریالی یا تومانی بودن بورس نیازمند هستند، بهبود وضعیت اقتصادی و خروج اقتصاد از رکود است.