به گزارش پایگاه خبری «عصر بازار» به نقل از ایسنا، دستورالعمل اجرایی نحوه ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود شرکت‌های دانش‌بنیان عطف به جزء «ت» بند (2) ماده 6 آیین‌نامه حمایت از تولید دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین در حوزه اقتصاد مصوب سال 1401 هیات وزیران امروز از سوی معاون علمی رئیس‌جمهور ابلاغ شد.

معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری با تشکیل گروه ویژه‌‏ای از خبرگان و صاحب‌نظران حوزه دارایی‌های نامشهود، موضوع تدوین روش‌های ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود را آغاز کرد و پس از تصویب آیین‌نامه وزارت امور اقتصاد و دارایی در هیات دولت با هماهنگی وزارتخانه در جهت تسریع انجام کار، مقرر شد جلسات گروه ویژه در معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری پیگیری شود.

با اضافه شدن همکاران وزارت اقتصاد و گذشت کمتر از یک سال از تصویب آیین‌نامه وزارت اقتصاد، تدوین دستورالعمل در معاونت علمی به اتمام رسید و از طریق وزارت‌ اقتصاد برای سازمان حسابرسی ارسال شد؛ درنهایت پس از تایید سازمان حسابرسی، ادامه مسیر آغاز شد.

اهداف دستورالعمل «ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود» به این شرح است:

* یکنواختی روش‌های ارزش‌گذاری در ارزش‌گذاری‌ها
* یکسان‌سازی چارچوب های گزارش‌های ارزش‌گذاری
* متناسب بودن مبانی قضاوت ارزش‌گذاری با مفروضات فعالان بازارهای مالی
* افزایش اعتماد و اطمینان استفاده‌کنندگان خدمات و گزارش‌های ارزش‌گذاری

در این دستورالعمل به رویکرد و مدل‌های ارزش‌گذاری اشاره شده و تاکید دارد که برای ارزش‌گذاری باید از تمامی رویکردهای ارزش‌گذاری شامل بازار، درآمد و بها جهت تخمین ارزش شرکت استفاده شود و در صورت عدم استفاده از این رویکردها باید دلایل آن از سوی ارزش‌گذار عنوان شود.

ارزش‌گذار مسؤولیت انتخاب رویکرد ارزش‌گذاری را بر عهده دارد و انتخاب رویکرد ارزش‌گذاری باید حداقل بر اساس معیارهای زیر انجام شود:

* مبنای ارزش صحیح و فرضیات حاکم بر استفاده از آن
* مزایا و معایب و کاربرد هر رویکرد
* تناسب مدل ارزش‌گذاری با ماهیت دارایی و بازار آن
* دسترسی به اطلاعات
* هدف و استفاده‌کننده مد نظر
* مقررات اجباری

تمامی مفروضات اعم از مفروضات پیش‌بینی عملکرد شرکت، مفروضات مربوط به برآوردهای نرخ رشد و هزینه سرمایه، شرایط کلان اقتصادی و صنعت و موارد مشابه باید در متن اصلی گزارش و تحت عنوان و بخش مجزا ذکر شود.

اگر مواردی بنا به درخواست متقاضی نباید در گزارش باشد، باید حتما در قسمت حدود کار، افشا شود؛ در غیر این صورت گزارش بر مبنای دستورالعمل تهیه نشده است. همچنین ارزش‌گذار باید در خصوص تمامی مفروضات پیش‌بینی عملکرد با متقاضی تبادل نظر کند و در صورت وجود اختلاف نظر با اهمیت، موارد را در گزارش افشا کند.

مفروضات خاصی که توسط متقاضی اعلام می‌شود، اگر ارزش‌گذار آن را غیر واقعی و یا غیر منطقی بداند، باید آن را رد کند و ارزش‌گذار باید هر گونه مواردی که منجر به عدم اطمینان با اهمیت در ارزش‌گذاری می‌شود را افشا کند. این موارد متفاوت از ریسک عمومی شرایط بازار یا جریان‌های نقدی پیش‌بینی شده است.

دستورالعمل‌های حرفه‌ای

در این بخش تاکید شده تمامی ارزش‌گذاران چه آنهایی که گزارش ارزش‌گذاری را به صورت حقیقی و چه آنهایی که برای شرکت‌های عضو تهیه می‌کنند، باید بر حسب این دستورالعمل عمل کنند و به مفاد آن پایبند باشند.

گزارش ارزش‌گذاری باید توسط ارزش‌گذار صاحب صلاحیت تهیه و توسط ارزش‌گذار و مؤسسه ارزش‌گذاری دارای مجوز با ذکر نام امضاکننده‌ها مهر و امضا شود. همچنین ساختار و محتوای گزارش ارزش‌گذاری باید الزامات تعیین شده در این دستورالعمل را رعایت کند.

اصول اخلاقی اظهار نظر و الزامات

تمامی ارزش‌گذاران باید دانش، تجربه، مهارت و توانایی قضاوت کافی برای کار پذیرفته‌شده را داشته باشند و همواره باید به صورت حرفه‌ای و اخلاقی رفتار کرده و از هر گونه جانبداری، تاثیر نامناسب و تضاد منافع پرهیز کنند، در غیر این صورت نباید مسؤولیت تهیه گزارش را بر عهده بگیرند.

ارزش‌گذاری و بررسی مدارک باید تاحدی انجام شود که ارزش‌گذاری انجام شده برای هدف مد نظر باشد. علاوه بر آن ارزش‌گذار باید از شرایط اقتصادی جاری (سیاست‌های دولت، نرخ‌های تورم،‌ ارز و بهره و شرایط سیاسی) شرایط بازارهای مالی و روندهای صنعت آگاه باشد.

اگر اطلاعاتی از طریق سایر اشخاص در اختیار ارزش‌گذار قرار می‌گیرد، ارزش‌گذار موظف است در مورد اعتبار و صحت آنها ارزیابی‌های لازم را انجام دهد و در صورت غیر قابل اتکا بودن، مورد استفاده قرار نگیرد.

رویکردهای عمومی ارزش‌گذاری

رویکردهای عمومی ارزش‌گذاری شامل بازار، درآمد و بها است که قابلیت کاربرد را در تمامی انواع دارایی‌ها و واحدهای تجاری دارند.

رویکرد بازار: در این رویکرد ارزش دارایی واحدهای تجاری از حاصلضرب یک معیار (متغیر) مالی یا عملیاتی (معیارهای صنعت) واحد تجاری در یک ضریب استخراج شده از دارایی‌های شرکت‌ها به دست می‌آید و در این رویکرد باید به شرایط زیر توجه شود:

* دارایی موضوع ارزش‌گذاری یا دارایی‌های مشابه در بورس معامله شوند.
* معاملات قابل مشاهده متوالی از دارایی‌های مشابه وجود داشته باشد.
* اگر شرکتی سودآور نباشد و یا سودآوری کم داشته باشد، استفاده از رویکرد بازار مناسب نخواهد بود، اما برای تخمین ارزش پایانی می‌تواند استفاده شود.
* اگر دارایی فاقد جریانات نقدی فعال باشد، می‌توان به روش بازار ارزش‌گذاری کرد (همانند آثار هنری).

ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود

دارایی نامشهود یک دارایی غیر پولی، قابل تشخیص و فاقد ماهیت عینی است. دارایی نامشهود ماهیت فیزیکی ندارد و حقوق و منافع اقتصادی برای دارنده خود ایجاد می‌کند. این دارایی‌ها باید دارای نشان مشهود چون مجوز، سند، فهرست و غیره باشند.

یک دارایی زمانی قابل تشخیص است که جداشدنی باشد یا از ترتیبات الزام‌آور حاصل شود و منافع اقتصادی آتی تحت کنترل داشته باشد. منظور از جدا شدنی آن است که بتوان آن را به منظور فروش، انتقال، اعطای حق امتیاز، اجاره یا مبادله از واحد تجاری جدا کرد.

دارایی‌های نامشهود در بسیاری از مواقع مستندات قانونی محکمی ندارند و بر اساس توضیحات و ادعاهای مالک آن شناخته می‌شوند، لذا ارزش‌گذار باید توضیحات و شواهد کافی را در معرفی دارایی‌های نامشهود در گزارش خود ارائه دهد.

انواع طبقات دارایی‌های نامشهود

دارایی‌های نامشهود مرتبط با بازاریابی: این دارایی‌ها برای مقاصد ترویج محصولات و خدمات استفاده می‌شوند. نمونه رایج عبارتند از علامت تجاری، دامنه اینترنتی، نام تجاری، طراحی خاص تجاری و برند.

دارایی‌های نامشهود مرتبط با مشتری: این دسته فهرست مشتریان، قرارداد با مشتریان و روابط قراردادی و غیر قراردادی با مشتریان از قبیل شبکه نمایندگی‌ها را شامل می‌شوند.

دارایی‌های نامشهود مرتبط با هنر: این دسته از دارایی‌ها از حقوق ناشی از آثار هنری مانند کتاب، موسیقی و همچنین حفاظت‌های حق تالیف غیر قراردادی به دست می‌آیند.

دارایی‌های نامشهود مرتبط با فناوری: از حقوق قراردادی و غیر قراردادی استفاده از فناوری و دانش فنی ثبت اختراع شده یا نشده، پایگاه داده، نرم‌افزار، فرمول، طراحی، فرآیند و دستور ساخت و تولید به دست می‌آیند.

رویکرد ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود

هر 3 رویکرد اصلی ارزش‌گذاری شامل بازار، درآمد و بها قابلیت استفاده در ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود را دارند، ولی باید توجه داشت که به دلیل منحصر به فرد و خاص بودن دارایی‌های نامشهود اصولا استفاده از رویکردهای مبتنی بر بها و بازار در اولویت بعد از رویکرد درآمدی قرار می‌گیرند.

در واقع ارزش دارایی‌های نامشهود بسیار متکی به استفاده آتی از آن منافعی است که ایجاد می‌کند و توانمندی واحد تجاری در بهره‌گیری از آن خواهد بود.

در این دستورالعمل آمده است از عوامل مهم در ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود، عمر اقتصادی دارایی است. عمر دارایی‌های نامشهود می‌تواند معین یا نامعین باشد و در تعیین دارایی‌های نامشهود باید این عوامل در نظر گرفته شود:

* استفاده مورد انتظار واحد تجاری
* چرخه عمر محصول
* نوع صنعت و ثبات در آن
* اقدامات رقبا
* سطح مخارج نگهداری

علاوه بر اینها عامل‌های قانونی، فناورانه، عملکردی و اقتصادی باید به صورت منفرد و با یکدیگر در تعیین عمر اقتصادی دارایی‌های نامشهود در نظر گرفته شود. به عنوان مثال عمر قانونی یک دارایی می‌تواند 5 سال باشد، ولی محصول رقبا در طی 3 سال وارد بازار شود.