به گزارش پایگاه خبری «عصر بازار» ، یکی از این دو جنبه، بحث استراتژیک این صنعت می باشد. با توجه به ماهیت فعالیت صنعت پالایشگاهی که نفت خام را به فرآورده هایی با ارزش افزوده بالا تبدیل می کند، لذا می تواند بخش اعظمی از نیاز داخل هر کشوری در خصوص 5 فرآورده اصلی پالایشگاه ها تامین و وابستگی اقتصاد به خارج و واردات را تا حدود زیادی کاهش دهد. در مورد کشور ایران نیز این مزیت بسیار راهگشا خواهد بود. از آنجایی که کشور در زمینه مصرف بنزین و فرآورده های نفتیف از جمله کشورهای پر مصرف است، در نتیجه توسعه و ایجاد پالایشگاه ها می تواند در زمینه کاهش واردات بنزین و همچنین ایجاد ارزش افزوده و رونق اقتصادی بسیار مفید واقع شود.
جنبه دومی که می توان در اهمیت توسعه پالایشگاه ها بدان اشاره نمود، سود معقول این صنعت در اندازه بزرگ اشاره نمود. به بیان دیگر این فعالیت در سطح جهان یک مارجینی دارد که فعالان بزرگ اقتصادی را به فعالیت در این زمینه تشویق می کند.
آیا با توجه به وضعیتی که اشاره شد و منابع نفتی که در کشور وجود دارد که باعث ایجاد مزیت نسبی در پالایش نفت خام محسوب می شود، صنعت پالایشگاهی در کشور همسو با صنعت پالایشگاهی در جهان حرکت می کند؟ آیا تکنولوژی استفاده شده در کشور در زمینه صنعت پالایشگاهی استانداردهای دنیا را دارد؟ در حال حاضر ظرفیت پالایش نفت خام در کشور برابر با 1 میلیون 800 هزار بشکه در روز می باشد، این در حالی است که حدود 2 میلیون بشکه نفت خام به صورت روزانه توسط کشور ایران صادر می شود. به زبان ساده تر 2 میلیون بشکه نفت خام بدون ایجاد هیچ گونه ارزش افزوده ای از کشور خارج و صادر می شود. در حالی که می توان با احداث پالایشگاه و افزایش ظرفیتی پالایشی کشور، از حجم صادرات نفت خام کشور کاست. کاهش حجم صادرات نفت خام شاید قدرت کشور در اجلاس اوپک را کاهش دهد، اما قطعا مزایای بسیار زیادی خواهد داشت که کشور می تواند از آن محل منتفع شود. از جمله مزایای افزایش ظرفیت پالایشی کشور، می توان به عدم امکان تحریم فروش نفت خام کشور توسط کشورهای معاند اشاره نمود. لذا می توان با اتکا بر پالایش نفت خام کشور، نه تنها مسیر تحریم برای کشورهای دیگر را بست، بلکه منجر به ایجاد ارزش افزوده بیشتر و رشد اقتصادی کشور خواهد شد.
نکته دیگری که صنعت پالایشگاهی در مقایسه با وضعیت این صنعت در سطح جهان دارد، ضریب پیچیدگی پایین آن است. متاسفانه ضریب پیچیدگی پالایشگاهها در داخل کشور بین 6 تا 7 می باشد. این در حالی است که این ضریب برای برخی از پالایشگاه ها در سطح جهان به 11 نیز می رسد. سوالی که ممکن است پیش بیاید، این موضوع است که ضریب پیچیدگی در صنعت پالایشگاهی چیست؟ نتیجه فرآیند پالایش نفت خام 5 محصول اصلی به نام های بنزین، گازوییل، نفت سفید، نفتا و نفت کوره است. در بین محصولات پالایشگاهی نفت کوره قیمتی پایین تر از نفت خام دارد لذا در فرآیند پالایش نفت خام سعی بر آن است که میزان این محصول به حداقل برسد. حال هر چه ضریب پیچیدگی پالایشگاه عدد بالاتری باشد، نشان دهنده این موضوع است که میزان تولید نفت کوره کمتر است. در کشورهای توسعه یافته میزان ضریب پیچیدگی در زمان احداث پالایشگاه رقم های بالاتر از 8 می باشد که میزان تولید نفت کوره در آن کمتر از 5 درصد و در برخی مواقع به کمتر از 2 درصد نیز می رسد. اما متاسفانه ضریب پیچیدگی در پالایشگاه های کشور حدود 6 تا 7 می باشد که تولید نفت کوره را به بیش از 30 درصد می رساند. این موضوع یکی از ضعف های صنعت پالایشگاهی کشور می باشد که تاثیر بسزایی در سودسازی پالایشگاه ها دارد. خوشبختانه در سال های اخیر برخی از پالایشگاه های کشور در مسیر ایجاد طرح توسعه ای قدم برداشته و سعی در ارتقا کیفیت محصولات تولیدی دارند. اما نکته ای که باید وزارت نفت و شرکت ملی نفت بدان توجه ویژه ای داشته باشد، ایجاد پالایشگاه های جدید با ضریب پیچیدگی بالاتر 8 و حتی 9 می باشد. این موضوع می تواند نقطه عطفی در صنعت پالایشگاهی کشور قلمداد شود.
از دیگر نکاتی که در صنعت پالایشگاهی باید موردتوجه واقع شود، اعطای تخفیف خرید نفت خام به این صنعت می باشد. تخفیف 5 درصدی که به پالایشگاه ها در ازای خرید نفت خام اعطا میشود، می تواند منجر به عدم ایجاد نوآوری در صنعت پالایشگاهی شود. چرا که این تخفیف به خودیخود ایجاد سود کرده و نیازی به استفاده از تکنولوژی روز دنیا نخواهد بود. صنعت پتروشیمی می تواند الگوی مناسبی برای توسعه صنعت پالایشگاهی باشد. این صنعت توانست با ورود بخش خصوصی مسیر توسعه را به بهترین شکل ممکن طی نماید.
با توجه به توضیحاتی که در بالا اشاره شد، حال سوالی که می تواند در ذهن متبادر شود، این است که هزینه ساخت پالایشگاه چقدر است؟ در حال حاضر در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، برای ساخت پالایشگاه با ضریب پیچیدگی بالاتر از 9، به ازای هر بشکه حدودا 12 هزار بشکه هزینه دارد. البته به دلیل مشکلاتی که در داخل کشور بواسطه تحریم ها وجود دارد، قطعا هزینه ساخت پالایشگاه در داخل کشور با میانگین جهانی اختلاف دارد و از آن بالاتر است. اما سرمایه گذاران باید با حداکثر وسواس طرح توجیهی را تهیه کنند تا هزینه ساخت پالایشگاه به حداقل برسد.
وضعیت صنعت پالایشگاهی در بازار سرمایه نیز از اهمیت ویژه ای برخرودار است. این گروه که حدود 7 پالایشگاه در دل خود جای داده است، در زمان هایی که شاخص بورس روند صعودی طی نموده، توانسته است نقش لیدری قدرتمندی را ایفا نماید. بزرگان این گروه در سال 91 و 92 مجوز ورود به بورس را گرفتند و با ورودشان ارزش بازار بورس و فرابورس را به میزان قابل توجهی افزایش دادند. در سال 92 که شاخص بورس توانست تا 90 هزار واحد رشد کند، این گروه تاثیر قابل توجهی در رشد شاخص داشت. در نیمه دوم سال گذشته نیز که شاخص بورس توانست تا رقم 100 هزار واحد پیش برود، این گروه بیکار نبود و با رشدی 20 تا 30 درصدی که در کارنامه خود ثبت نمود توانست سهامداران و فعالان بازار را خرسند سازد. اما در روند صعودی قدرتمندی که شاخص بورس در دو هفته گذشته طی نمود، این گروه، به غیر از چند نماد، تمایلی به رشد از خود نشان ندادند و عرصه را برای جولان نمادهای فلزی و معدنی خالی کردند. از سوی دیگر این گروه در روندهای نزولی و صعودی چسبندگی زیادی به قیمت نفت خام دارد. به طوری که اگر قیمت نفت خام صعودی شود، این پروه پتانسیل مناسبی برای حرکت صعودی خواهد داشت و برعکس.
با توجه به شرایط پروه پالایشی در بازار سرمایه، به نظر می رسد سهامداران پالایشگاه ها اعتقاد زیادی به حمایت از سهام شرکت خود دارند و می دانند که سهام این شرکت ها در بلند مدت حرف های زیادی برای گفتن خواهد داشت.
پالایشگاه نفت اصفهان که با نماد شپنا در بازار سرمایه پذیرش شده است، توانست در روند صعودی شاخص در دو هفته اخیر، از معدود پالایشگاه هایی باشد که در مسیر صعودی قدرتمندی قرار بگیرد. نماد شپنا در دو هفته اخیر از قیمت های 420 تومان تا حوالی 500 تومان رشد کرد و اسباب سود کردن سهامداران خود را فراهم نمود. اما نمادهای دیگر این گروه همچون پالایشگاه بندرعباس ترجیح دادند با سرعت ملایم تری در مدار صعودی قرار بگیرند.
امید است تا سهام شرکت های موجود در گروه پالایشگاهی در بازار سرمایه با توجه به افزایش قیمت مناسب در روزهای گذشته، نقش لیدری را بر عهده بگیرند و منجر به ادامه روند صعودی شاخص در روزهای باقیمانده شوند.
محمود احترامی ، کارشناس شرکت بین المللی آلپاری