به گزارش پایگاه خبری «عصر بازار» به نقل از بورس کالای ایران، حامد سلطانی‌نژاد با اشاره به افزایش گستره فعالیت‌های بورس کالا و افزایش ارتباط این مجموعه با اقشار مختلف جامعه اظهار داشت: در دوره‌ای حوزه فعالیت‌های بورس کالا تنها حول محور تجارت و بیزینس بود و مهم‌ترین فعالیت این مجموعه انتقال کالاهای واسطه‌ای به صنایع پایین‌دستی با دو کارکرد کشف قیمت و تخصیص کالا بود اما در سال‌های اخیر پارادایم بورس کالا تغیر کرد و ذینفعان این مجموعه در سطوح مختلف جامعه افزایش پیدا کرده است.

وی افزود: دیگر نمی‌توان گفت در حوزه کشاورزی گستره فعالیت‌های بورس کالا به B&B محدود می‌شود. در کنار «بی تو بی» ها، افراد حقیقی و شرکت‌های حقوقی و کشاورزان و باغداران و تجار حقیقی محصولات کشاورزی هم با بورس کالا در ارتباط هستند.

مدیرعامل بورس کالای ایران با اشاره به ورود بورس کالا با بازار پسته گفت: یکی از موضوعاتی که در حوزه کشاورزی تا قبل از استقرار دولت یازدهم متروک مانده بود، ماده 33 قانون بهره‌وری محصولات کشاورزی مصوب سال 89 بود که با ورود آقای حجتی به وزارتخانه جهاد کشاورزی و پشتیبانی کامل ایشان به اجرا رسید.

سلطانی نژاد ادامه داد: البته این قانون در مورد کالاهایی به اجرا می‌رسید که در یک طرف آن (فروش یا خرید) به دولت حضور داشته باشد برای مثال در مورد جو دولت یا نقش خریدار و یا مباشر را دارد و ذرت هم به همین ترتیب؛ اما در کالاهایی مانند پسته و زعفران دولت ورود نمی‌کند و تجار هستند که بازار را تنظیم می‌کنند.

وی افزود: با توجه به اینکه این کالاها جنبه‌های اقتصادی حائز اهمیتی دارند و اگر بازار آن کالاها از دست ما برود به سرعت سایر کشورها جایگزین ایران در این بازارها می‌شوند، بنابراین بورس کالا مأموریت خود دانست تا برای تنظیم بازار به این حوزه ورود کند. از این‌ رو بورس کالا وارد سطوح مختلف جامعه شد و از این‌ پس مانند گذشته تنها با بیزنیس سر و کار ندارد و حوزه ارتباطات خود با مردم از جمله کشاورزان و باغداران را افزایش داده است.

کشاورزان قربانی دلالان بازار پسته شده اند

مدیرعامل بورس کالای ایران با تاکید بر اینکه ورود بورس کالا در برخی از حوزه‌های چالشی هم تعمدی است و شاید ورود بورس کالا به برخی از حوزه‌ها عایدی نداشته باشد، ادامه داد: بر این باور هستیم که باید به رسالت‌های خود در جامعه توجه داشته باشیم و مهم‌ترین رسالت بازار سرمایه بحث شفاف‌سازی در بازار است.

وی افزود: به‌ هر حال این موضوع که بازارهای سنتی به شکل بازار مدرن کالایی در قالب بورس کالا حرکت کنند، به راحتی انجام پذیر نیست اما بورس وارد این حوزه شده و نهادی است که به دنبال شفاف‌سازی در بازارها است. حتی در این بازارها ذینفع هم نیست.

سلطانی نژاد گفت: در تجارت کالا باید تمام معاملات به صورت شفاف انجام شود و نباید فعالیت‌های اقتصادی در نقاط تاریک اقتصاد انجام شود. اگر این فعالیت‌ها به منافع دیگران آسیب نمی‌زند بنا بر این باید در فضای شفاف صورت پذیرد و افراد مالیات فعالیت اقتصادی خود را هم بپردازند.

وی تاکید کرد: حال اینکه عده‌ای برای فرار از شفافیت بهانه‌هایی را می‌آورند از جمله اینکه این کالا، بورسی نیست و یا قابلیت بورسی شدن ندارد. عده‌ای دیگر این بهانه‌ را می‌آورند وقتی در بورس عرضه‌ها متمرکز می‌شوند، عده‌ای واسطه وارد این بازار می‌شوند اما جالب این است که سال‌ها است که کشاورزان قربانی همین افراد که واسطه گران مخرب بازار هستند، شده‌اند. مأموریت و هدف بورسٰ کانالیزه شفاف کردن فعالیت‌هاست.

مدیرعامل بورس کالای ایران ادامه داد: زمانی که حاشیه بین قیمت فروش تولیدکننده و قیمت‌های بازار زیاد و بهای تمام‌شده تولید پایین است کسی مخالفتی نشان نمی‌دهد کما اینکه در حوزه پسته در سال‌های گذشته بهای تمام‌شده با قیمت فروش فاصله بسیار زیادی داشت و در این بین، فضا برای کسب منفعت واسطه گران بسیار گسترده بود.

از سرمایه گذاری در بخش بهره وری پسته غافل ماندیم  

وی با بیان اینکه در سال‌های اخیر به‌واسطه، گران شدن دسترسی به آب، کمبود منابع آبی و افزایش قیمت کود، بهای تمام شده پسته افزایش‌یافته است، اظهار داشت: اینکه با کاهش ارزش افزوده از ما به تفاوت بهای تمام شده تا قیمت فروش، سودی نصیب تولیدکننده نمی‌کند باعث شده کشاورزان به عرضه محصولات خود با قیمتی که تنها امرار معاش را بگذرانند، روی بیاورند. بنابر این حضور واسطه‌های بعضاً غیر ضروری باعث شد تا در سال‌هایی که تفاوت بهای تمام‌شده فروش زیاد بود به دلیل اینکه منافع این فاصله عموماً نصیب واسطه‌ها می شد، سرمایه گذاری در بهینه کردن تولید و سرمایه گذاری برای آینده صنعت پسته در جهت بهبود بهره‌وری و پیش‌بینی برای منابع تولید از جمله آب به حداقل رسید و نتوانستیم برای وضعیت فعلی از قبل پیش‌بینی و سرمایه ذاری داشته باشیم.

مدیر عامل بورس کالای ایران گفت: از سوی دیگر سرمایه‌گذاری جدی هم در بخش بهره‌وری پسته انجام نشده است. زمانی که حاشیه قیمت تولید پسته و با قیمت‌های بازار فاصله زیادی داشت می‌توانستند بخشی از این مابه تفاوت قیمت‌ها را صرف سرمایه‌گذاری در بخش بهره‌وری از پسته کنند اما متأسفانه سرمایه‌گذاری‌هایی در جهت کاهش بهای تمام شده این محصول انجام نشده است.          

سلطانی نژاد افزود: برای مثال می‌توانستند بخشی از ارزش افزوده را صرف ایجاد منابع آبی جدید کنند در حال حاضر در ایران در هر هکتار تقریبا  500 کیلو تا یک تن پسته برداشت می‌کنیم در حالی در برخی کشورها نظیر آمریکا این رقم به 4 تن هم می رسد.

سودجویی دلالان از شرایط بازار پسته 

وی با بیان اینکه  متأسفانه امروز چشم‌اندازی که برخی از فعالان بازار پسته ترسیم می‌کنند این است که در آینده نزدیک بازار پسته ایران از بین می‌رود، اظهار داشت: در این شرایط چرا عده‌ای از واسطه گران در این حوزه اجازه ندادند منابع درآمدی پسته به طور مجدد سرمایه‌گذاری شود؟ سال گذشته خریداری برای محصولات باغداران نبود و واسطه‌ها هم از این شرایط سودجویی بیشتری کردند و به همین دلیل قیمت خرید پسته به بهای تمام شده آن بسیار نزدیک بود.

سلطانی نژاد گفت: سال گذشته بورس کالا هنوز وارد حوزه پسته نشده بود و کشاورز مجبور بود محصول خود را به واسطه‌گر بفروشد و واسطه‌گر هم منفعت‌طلبی می‌کرد و این محصول را نزدیک به بهای تمام شده می‌خرید.

مدیرعامل بورس کالا تاکید کرد:  در بازار پسته عموماً تولیدکنندگان، خرده مالک هستند که برای آن‌ها به‌صرفه نیست که تمام ریسک‌ها را بپذیرند و به‌ طور مستقیم وارد بازار شوند و هزینه بازاریابی و انبار را پرداخت کند؛ بنا بر این مجبور است که پسته خود را به واسطه‌گر بفروشد.البته این شرایط را در نظر بگیرید که این محصول و کالا تمام دارایی‌های یک کشاورز است. در چنین شرایطی چاره‌ای ندارد به‌جز اینکه پسته خود را به‌واسطه گر بفروشد.

بازار 6 هزار میلیارد تومانی پسته در دست واسطه گرها

سلطانی نژاد با بیان اینکه واسطه گران اغلب دسترسی به انبارهای استاندارد برای نگهداری از محصول پسته را ندارند، ادامه داد: عمر پسته هم طولانی نیست و احتمال از بین رفتن آن در خارج از شرایط مطلوب وجود دارد. نگهداری آن در فضای استاندارد هم هزینه‌بردار است، بنا بر این کشاورز ترجیح می‌دهد هر چه زودتر محصول خود را به واسطه‌گر بفروشد.

وی با تاکید بر اینکه  بورس کالا در تلاش است تضاد منافع میان واسطه‌ها و تولیدکننده‌ها در بازار پسته را حداقل کند، گفت: بازار پسته بازار 6 هزار میلیارد تومانی است واسطه گران غیرضروری هم منفعت زیادی در بازار پسته دارند. هر چند به این نکته کاملاً معتقدم که حضور واسطه‌ها در بازار به‌طور کلی به جهت تأمین مالی خرید (Trade Firance) بازاریابی و دلایل دیگر مفید است به شرطی که به قیمت متضرر شدن تولیدکننده نباشند و لایه‌های متعدد واسطه نداشته باشیم.

ورود 10 درصد تولید پسته به بازار سرمایه

وی با بیان اینکه فصل برداشت پسته بین اوایل مهرماه تا آبان است و امسال تولید پسته در کشور احتمالاً به 200 هزار تن می‌رسد، اظهار داشت: برنامه‌ریزی بورس کالا این است که در سال اول 5 تا 10 درصد از این حجم از پسته را وارد بازار سرمایه کند.

مدیر عامل بورس کالا گفت: بیش از 30 درصد پسته ایران پسته فندقی است و این نوع پسته را به عنوان استاندارد قرار داده‌ایم اما در پسته رؤیت هم مهم است. این شرط در بورس هم امکان‌پذیر است و امکان روئیت در اطلاعیه عرضه وجود دارد.

تشریح مکانیزم عرضه پسته در بورس

مدیر عامل بورس کالا با تشریح مکانیسم عرضه پسته در بازار سرمایه اظهار داشت:  دو مدل برای عرضه پسته در بازار سرمایه طراحی‌ شده است. مدل استاندارد عرضه پسته این است که پسته فندقی را در قالب گواهی سپرده کالایی در انبارهای استاندارد دپوزیت کنند و سند آن صادر شود و مورد معامله قرار گیرد. مزیت این معامله آن است که کشاورز نیازی به بازاریابی برای عرضه محصول خود در بازار ندارد و اصطلاحاً این روش قبض انبار و تحت کلید است. در واقع معامله پسته از طریق گواهی سپرده مانند معامله اوراق بهادار است.

وی افزود: اما در عرضه فیزیکی این مراحل طی نمی‌شود و شرایط محصول و فروش باید اعلام شود تا همه امکان حضور در مزایده را داشته باشند. این احتمال در نظر گرفته‌شده که با توجه به متفاوت بودن واریانت‌های پسته اگر امکان عرضه محصول از طریق گواهی سپرده  وجود نداشت بتوان از طریق عرضه فیزیکی، پسته مورد معامله قرار بگیرد.

سلطانی نژاد تاکید کرد: البته توصیه ما به فعالان حوزه پسته این است که در بازار نقش مباشر را داشته باشند و مدلی را تعریف کردیم که مباشر به‌عنوان حق‌العمل کار فروش در بستر بورس کالا فعالیت شفاف داشته باشند؛ اما عده‌ای مخالف ایجاد این شرایط هستند و بر این باورند که بورس به دنبال این است که تاجران پسته بابت فعالیت‌های خود در بازار مالیات بپردازند حال اینکه این وظیفه فعالان اقتصادی است که بابت فعالیت خود در بازار مالیات بپردازند.