عصر بازار- "عرضه اوراق بهادار شرکت به عموم برای نخستین بار و بدون سابقه قبلی قیمتگذاری". این تعریفی است که کارشناسان برای عرضه اولیه یا عرضه عمومی اولیه یا به قول خارجیها Initial Public Offering or IPO دارند.
به گزارش پایگاه خبری «عصر بازار» ، بر این اساس روشهای مختلفی هم وجود دارد که شرکت میتواند برای عرضه عمومی اوراق بهادار خود از آنها استفاده کند که سه روش متداول آن روش ثبت دفتری، عرضه عمومی به روش حراج و عرضه عمومی به قیمت ثابت است که در این میان، انتخاب روش عرضه عمومی بسته به مقررات و عرف هر کشور صورت میگیرد.
بر این اساس باید گفت، در روش عرضه عمومی به قیمت ثابت ابتدا قیمت عرضه تعیین میشود و پس از آن سرمایهگذارانی که نوعا در قسمتی یا کل سهام سفارش داده شده مشارکت دارند، سفارشها را دریافت میکنند؛ که تا چند ماه پیش نیز از این روش در عرضههای اولیه بازار سرمایه کشور استفاده میشد و آخرین آن نیز عرضه اولیه سهام شرکت آسان پرداخت پرشین بوده است.
گفتنی است در این عرضه اولیه که با حواشی از جمله مسدود شدن دسترسی معاملهگران آنلاین همراه بود، مدیرعامل شرکت بورس از تغییر روش عرضه اولیه سهام در بازار خبر داد و گفت، "مسائلی همچون افزایش ناگهانی و یکباره سفارشهای خرید در زمان عرضههای اولیه و وجود اختلال در سیستم معاملات آنلاینیها و قطع شدن اینترنت عده زیادی از معاملهگران و در نتیجه عدم دسترسی بسیاری از متقاضیان به خرید سهام عرضه اولیه" از جمله موضوعاتی هستند که موجب شده تا متولیان بازار سرمایه به فکر خداحافظی با عرضههای اولیه به روش عرضه عمومی بیفتند.
به همین دلیل روش ثبت سفارش دفتری (Book Building) برای کشف قیمت در عرضههای اولیه بازار سهام در ماههای گذشته انتخاب و در بازار سرمایه اجرایی شد. روشی که برخی بر این باورند که مهمترین مزیت آن امکان ثبت سفارش به قیمتهای متفاوت است؛ چرا که در این روش، هر سفارش با توجه به حداکثر حجم مشخص شده در قیمتی که خریدار تعیین میکند در سامانه معاملات ثبت خواهد شد و در تخصیص سهام بیعدالتی ایجاد نخواهد شد. به علاوه این که در روش بوک بیلدینگ هر خریدار با توجه به تحلیل و بررسیهای خود، درخواست خرید سهام را در ساعتی مشخص که از قبل ناظر بازار اعلام میکند، در سیستم معاملاتی ثبت میکند.
همچنین بوک بیلدینگ بهواسطه برخورداری از مزیت خودکار بودن تمام مراحل عرضه اولیه، موجب نظم دادن به این روند عرضه اولیهها شده و با از بین بردن احتمال تخلفات، زمینه تخصیص منصفانه و نیز دفاع از حقوق سهامداران به ویژه سهامداران خرد را مهیا میکند.
در این میان موضوع مهم و درخور توجه بازار سرمایه، تاثیر عرضههای اولیه سهام بر معاملات بورس اوراق بهادار به ویژه در دوره رکود و بیرمقی بازار سهام است؛ چرا که برخی کارشناسان معتقدند، هر چند عرضه اولیه سهام حجم چندانی از معاملات بازار سهام را در بر نمیگیرد، اما در شرایطی که سهام شرکتهای بزرگ و حتی متوسط با اقبال چندانی مواجه نیستند، عرضههای اولیه نسبت به حجم روزانه معاملات و میزان سهام شناوری اندک خود، بخشی از ارزش کل معاملات روزانه بورس را به خود اختصاص میدهند.
به همین دلیل عمده معاملهگران برای نوسانگیری کوتاهمدت از عرضههای اولیه، به فروش سهام شرکتهای بزرگ و تاثیرگذار در پرتفوی خود گاه به هر قیمتی اقدام میکنند. بنابراین با توجه به شرایط رکودی و نامساعد بازار سرمایه، تصمیم بر توقف عرضههای اولیه دستکم به صورت مقطعی میتواند کمک حال بازار باشد.
از این رو از بهمن ماه سال گذشته با دستور رئیس سازمان بورس عرضههای اولیه به دلیل شرایط رکودی در بازار سهام متوقف شد و تا تیرماه امسال خبری از عرضههای اولیه نبود؛ تا این که از تیر توقف عرضههای اولیه در بازار سهام پایان یافت و تا به امروز 10 عرضه اولیه در بورس و فرابورس صورت گرفته است.
در این میان اما برخی موافق و برخی دیگر مخالف ترافیک عرضههای اولیه در بورس هستند و میگویند، عرضه اولیه سهام شرکتها باید با در نظر گرفتن شرایط بازار باشد و با توجه به وضعیت کنونی بورس از یک سو و نیز لزوم جلوگیری از خروج نقدینگی و فروش سهام توسط برخی معاملهگران برای تامین مالی خرید سهام جدید و همچنین حمایت از سهامداران از سوی دیگر، باید صورت گیرد. ضمن این که عرضههای اولیه نه تنها موجب خروج پول و نقدینگی از بازار و سهام دیگر شرکتها نمیشود بلکه این عرضهها همواره با ورود نقدینگی جدید (گاهی هر چند ناچیز و اندک) به بازار سهام همراه بوده است و تجربه و تحقیقات صورت گرفته در بورسهای دنیا نیز این نکته را تایید و بر آن تاکید میکند.
با وجود این برخی کارشناسان معتقدند، عرضههای اولیه ارتباطی با شرایط بازار سهام ندارد، چراکه برخی از شرکتها آمادگی کامل برای حضور در بازار سرمایه را دارند و در مقابل سرمایهگذارانی هم هستند که تمایل زیادی از خود به سرمایهگذاری در صنایع و شرکتهای جدید نشان میدهند. ضمن این که در حال حاضر شرایط بازار برای انجام عرضههای اولیه مهیاست.
از سوی دیگر یکی از موضوعات مورد توجه و تامل در خصوص عرضههای اولیه این است که چون این عرضهها سودآور هستند، بنابراین تعداد سرمایهگذارانی که تمایل به حضور در این عرضهها دارند، زیادند و به همین دلیل هم هست که در زمان عرضههای اولیه صفهای خرید متراکمی تشکیل میشود، تا جایی که دست خیلیها از میوه عرضههای اولیه کوتاه میماند.
همچنین نکته مهم و قابل توجه دیگر در این زمینه انگیزه و جذابیت قیمتی در عرضههای اولیه است، به نحوی که بسیاری از عرضه کنندههای سهام در دنیا با در نظر گرفتن تخفیفی در قیمت عرضه اولیه سعی در افزایش مشارکت فعالان بازار و افزایش سهام شناور آن در شرکت خود را دارند؛ بنابراین در روزهایی که بورس با کمبود نقدینگی مواجه است و سرمایهگذاران انگیزهای برای آوردن نقدینگی خود به بورس ندارند، سهامداران عمده به ویژه عرضه کنندگان سهام در عرضههای اولیه باید به این موضوع توجه کنند که آن چیز که عرضه اولیه را برای سهامداران و خریداران بیش از هر چیز دیگری از جمله روش مورد استفاده در عرضه اولیه، جذاب و مورد توجه میکند جذابیت قیمتی و کسب سود و منفعت است.
با این تفاسیر عدهای مخالف تعدد عرضههای اولیه هستند و میگویند، عرضههای اولیه هر چند برای خریداران و سرمایهگذاران سودآور است اما منجر به خروج منابع از بازار سرمایه میشود؛ چرا که در آستانه ورود شرکتهای جدید به بازار، حجم عرضه در سایر شرکتها به منظور تامین نقدینگی افزایش مییابد که این موضوع منافع کوتاهمدت شرکتها را تحت تاثیر قرار میدهد.
در این میان اما نکته مهمتر و البته قابل توجه و تاملتر برای معاملهگران بازار سرمایه مشکلاتی همچون محدودیت اطلاعات مورد نیاز و عدم شفافیت کافی و حضور کمرنگ شرکتهای تامین سرمایه برای سنجش ارزندگی سهام در عرضه اولیه است که باعث شده سرمایهگذاران بورسی اطمینان چندانی برای تایید صحت و سقم مدارک و مستندات مالی شرکتها در بدو ورود به بازار سرمایه نداشته باشند.
با همه این تفاسیر خوب یا بد، عرضههای اولیه همیشه مورد استقبال سهامداران بوده است و این روزها هر چند حال و احوال رکودی اقتصاد بر بازار سرمایه نیز سایه انداخته است، اما عرضههای اولیه میتواند برای برخی از سهامداران و معاملهگران کماکان جذاب و رضایتبخش باشد.