عصر بازار- موتور عرضههای اولیه که از اسفندماه سال گذشته تا تیرماه سال جاری خاموش شده بود، این روزها با سرعت بیشتری نسبت به گذشته کار میکند و بازار سرمایه طی روزهای اخیر شاهد ورود پی در پی شرکتهایی است که یکی پس از دیگری در بورس و فرابورس تهران عرضه اولیه میشوند.
به گزارش پایگاه خبری «عصر بازار»، اجرای برنامه عرضه اولیه تا سالهای قبل یکی از جذابترین برنامهها در بازار سرمایه محسوب میشد، چرا که همواره سهامداران به دلیل رشد مناسب قیمت سهام شرکتهای تازه وارد پس از روز عرضه خاطره خوشی از اجرای این برنامه داشتند چون میتوانستند به سودآوری خوبی از این افزایش قیمت سهام دست یابند، اما به دنبال تغییر رویههای عرضه اولیه به بوک بیلدینگ یا ثبت سفارش و تغییر شرکتهای در انتظار ورود به بورس از بنگاههای غول پیکر و بزرگ به سایزهای متوسط و کوچک با انجام کشف قیمت از سوی صاحبان و مدیران شرکت، عرضههای اولیه دیگر مانند گذشته روزهای خوش و پرسودی را برای سهامداران پدید نمیآورند.
از تیرماه سال جاری تاکنون بورس و فرابورس تهران 10 شرکت تازه وارد را پذیرفتهاند و به نظر میرسد هنوز تعدادی شرکت جدید نیز تا پایان سال در صف پذیرش و ورود به بورس و فرابورس تهران باشند.
اگرچه ورود شرکتهای تازه وارد به بورس طی ماههای اخیر، زمینه ورود صنایع جدیدی را به بورس فراهم کرده و با تسهیل راههای تامین مالی، راههای گسترش و توسعه این شرکتها را فراهم میکند، اما به هر روی کارشناسان و تحلیلگران بازار معتقدند در شرایطی که حجم معاملات بازار بسیار کم عمق بوده و ارزش معاملات در بهترین وضعیت ممکن از عدد 150 میلیارد تومان افزون نمیشود، چنین عرضههای اولیه نه تنها نمیتواند موجبات ورود نقدینگی را در حالی که مهمترین درد بازار کمبود نقدینگی و عمق کم معاملات بازار است، حل کند، بلکه زمینه خروج پولهای موجود در بازار را نیز فراهم میکند.
ایمان مقدسیان، مدیرمعاملات کارگزاری بانک کشاورزی که بادید وسیعتری به موضوع مینگرد و مزایا و آسیبهای عرضههای اولیه را در کنار هم درنظر میگیرد، به خبرنگار هفته نامه بازار امروز میگوید: برای شروع بحث باید در گام اول عرضههای اولیه سال 86 و 87 را با اکنون مقایسه کرد. در آن سالها شاهد ورود شرکتهای غول پیکری مانند ملی مس، فولاد مبارکه، مخابرات، همراه اول با سرمایههای بالایی به تابلوی بورس بودیم چرا که این شرکتها مجبور بودند در قالب تحقق اصل 44 قانون اساسی بخشی از سهام خود را در بورس عرضه کنند.
او اضافه میکند: به طور حتم با آمدن این شرکتهای بزرگ و عظیم الجثه که در زمینه صنعت خود سرمایه بالایی هم داشتند، ورود پولهای تازه ضروری بود چرا که برای معاملات سهام این شرکتها دهها میلیارد تومان نقدینگی مورد نیاز بود.
مقدسیان با تاکید بر اینکه دیگر شاهد تکرار تجربههای عرضههای اولیه آن سالها نخواهیم بود، زیرا تعداد این شرکتها محدود بود، میافزاید: امروز مهمترین سوالی که درباره این شرکتها مطرح میشود، این است که چرا نرخ شناوری این سهامها این همه پایین است؟
وی با اشاره به شرایط فعلی عرضههای اولیه و گذر کردن از عرضههای اولیه در سال 88 اضافه میکند: به طور حتم طی این سالها شرکتهایی با فعالیتهای جدید اما با سایزهای متوسط و کوچک در تلاش بودهاند تا برای تامین مالی وارد بورس تهران شوند و این خود عرصه جدیدی را در بورس تهران ایجاد میکند و موجب معرفی برند این شرکتها میشود و از سویی دیگر در سایه این نوع عرضههای اولیه است که خون تازهای در بازار جاری میشود و گردش از نمادهای محدود، میدان وسیعتری پیدا میکند.
این کارشناس پس از بیان مزایا، با بیان انتقادها این طور تشریح میکند: از سوی دیگر روش عرضههای اولیه و عدم برنامه ریزی برای زمان بندی مناسب ورود این شرکتها قابل بررسی است. در روش ثبت سفارش یا بوک بیلدینگ، برخلاف گذشته هر کد به تساوی میتواند تنها از یک کارگزاری نسبت به خرید سهام اقدام کند و این امر موجب شده که شرکتها نتوانند بین مشتریان خود با گردشهای مالی متفاوت تمایزی قایل شوند و به همه آنها به طور یکدست و مساوی سهم میرسد.
او اضافه میکند: از سوی دیگر، در زمانی که ارزش روزانه معاملات بورس در فضای نیمه رکودی قرار دارد و به بیشتر از 140 تا 150 میلیارد تومان نمیرسد، به طور حتم هر عرضه اولیهایی که انجام میشود، نظر سرمایهگذاران در بازار را به سمت خود جلب میکند و از آنجا که حجم نقدینگی در بازار کم است و دیگر مانند دهه 80 نقدینگی جدید وارد بازار نمیشود، در نتیجه باعث ایجاد پراکندگی در معاملات میشود.
وی به مقام ناظر در پایان پیشنهاد میکند: به نهاد ناظر که تعیین زمان برای عرضههای اولیه را برعهده دارد، پیشنهاد میشود به منظور جلوگیری از چنین آسیبهایی در بازار، عرضههای اولیه را به زمانهایی موکول کند که حجم و انرژی کافی برای معاملات وجود دارد. به عنوان مثال، هر گاه حجم معاملات از عدد 300 میلیارد تومان گذر کرد، شاهد ورود یک تازه وارد به بورس باشیم.
وی راهکار بعدی خود را این طور تشریح میکند: عرضه اولیه به روش ثبت سفارش اگرچه توانسته بسیاری از عیبهای روش قبلی را پوشش دهد اما به نظرم تصمیم گیران باید برایش دامنهایی را تعریف کنند آنطور که معامله گران و کارگزاران بتوانند حداکثر و حداقل سهم برای مشتریان خود تعریف کنند.
عرضههای اولیه در بازار امروز سم است
مازیار فتحی از منتقدان اصلی به عرضههای اولیه امروز است و دلیل انتقاد خود را اینطور توضیح میدهد: به نظر من در شرایط کم حجم و کم عمق امروز بازار سرمایه، دکتر شاپور محمدی، رئیس سازمان بورس نیز میداندکه عرضههای اولیه رگباری مانند سم در بازار عمل میکند و موجب آسیبهای شدید به سهامداران و اهالی بازار میشود.
این تحلیلگر بازار اضافه میکند: من معتقدم در پس چنین عرضههای اولیه نفسگیری، هدفی برای مدیران بورسی دیده نمیشود جز پر کردن کارنامههای عملکردی خود و از سوی دیگر، این عرضهها مقداری پول را از این بازار بی جان خارج میکند در حالی که ورودی جدید در بازار مشاهده نمیشود.
به گفته فتحی، در چنین بازاری با همین پول محدود، هر عرضه اولیه 10 تا 20 میلیارد تومان پول را به طرف خود جذب میکند در حالی که قیمتهای عرضه نیز بالاتر از ارزش ذاتی شرکتها هستند. به عنوان مثال چگونه میشود سهم فولاد کاوه با سود هر سهم 20 تومان، 175 تومان قیمت گذاری میشود که در مقابل سهم فولاد مبارکه بسیار گرانتر است.
او عرضههای اولیه بدون نظارت و بی توجه به گزارشهای تحلیلی شرکتها را آفت امروز بازار میداند و تصریح میکند: سازمان بورس باید در روش فعلی خود تجدیدنظر کند.
عرضههای اولیهای بدون اطلاعات مالی شفاف
شکور علیشاهی که از تحلیلگران بازار محسوب میشود، با تاکید بر اینکه در مجموع با عرضههای اولیه به روش کنونی مخالفم، اضافه میکند: در شرایط فعلی هیچ کشف قیمتی صورت نمیگیرد و عرضه کننده قیمت مد نظر خود را به نوعی تحمیل میکند و از سوی دیگر، اطلاعات مالی شرکتها به اندازهایی مبهم و خاکستری است که نمیتوان یک تحلیل بنیادی مناسب و قابل اعتماد از صورتهای مالی آنها ارائه کرد.
خروج تدریجی نقدینگی بدون بازگشت دوباره
نیما آزادی که از مدرسان بازار محسوب میشود، معتقد است: عرضههای اولیه امروز به طور قطع برای بازار سرمایه جذابیتی ندارد زیرا تعداد سهامی که عرضه میشود بسیار کم است و از آنجا که اکثر عرضهها توسط نهادهایی مانند بنیاد، ستاد اجرایی امام و... انجام میشود، در نتیجه پولی که جذب این شرکتها میشود به نوعی به منزله خروج تدریجی نقدینگی محسوب میشود که بازگشت دوبارهای ندارد.
آزادی اضافه میکند: اصولا در کل دنیا عرضههای اولیه در زمانی انجام میشود که بازار رونق دارد تا بدین ترتیب جریان نقدینگی پرشتاب بازار کنترل شود.
او خطاب به سهامداران میگوید: امروز خیلی از سهمها در بازار وجود دارند که از عرضههای اولیه هم ارزندهتر محسوب میشوند تنها باید کمی قدرت تحلیل را افزایش داد.
آثار روانی منفی عرضههای اولیه
هلالات، تحلیلگر بازار نیز ارزیابی خود را از بورس و عرضههای اولیه این طور بیان میکند: هفته مهمی در پیش است. بازار سهام که چشم انتظار مهر ماهی گرم بود، بر خلاف انتظار به دلیل شوکهای سیاسی و کمبود نقدینگی، عملکرد مطلوبی به نمایش نگذاشت. حالا در فرصت باقی مانده برای ارسال گزارشهای فصلی، تمرکز و توجه بازار به سمت تغییرات سود و زیان خواهد بود.
وی اضافه میکند: بسیاری از شرکتها قاعدتا باید بودجههای خود را تعدیل مثبت دهند و یا حداقل گزارشهایی امیدوارکننده مخابره کنند.
به گفته هلالات، عرضههای اولیه پیاپی هر چند رقم با اهمیتی نیست اما به نظر میرسد اثر روانی مطلوبی نداشته است. با این حال تا 30 مهر ماه تمامی شرکتها موظف به ارائه گزارشهای مالی خود هستند. بر همین اساس، امیدواریم در هفته آتی با ارسال گزارشهای سود و زیانی مطلوب، حال و احوال بازار بهبود یابد. تلاش خواهیم داشت تا وضعیت گروهها و گزارشات آنها را نیز تا حد توان پوشش دهیم.
نبود بازارگردانهای فعال، پاشنه آشیل بورس
هانیه حکمت، از کارشناسان شرکت مشاور سرمایهگذاری نیکی گستر نیز عرضههای اولیه کنونی را تیغی دولبه میداند که از سویی موجب توسعه و گسترش بازار میشود و زمینههای تکاپوی بیشتر را در بازار فراهم میکند. اما در مقابل، نقدینگی سهمهای دیگر را به طرف خود جلب میکند.
او تاکید میکند: به عقیده من اگر بازارگردانها به نقش خود در حمایت از دیگر سهمها پی ببرند، در آن صورت است که تمرکز بازار از عرضههای اولیه به سمت سهمهای دیگر با قیمتی ارزندهتر جلب میشود.