عصر بازار- نفت، شاهرگ حیات اقتصاد نفت محور ایران است. هرچند این جمله اظهر من المشس است، اما آگاهی سطحی از وضعیت تولید و فروش این ماده حیاتی از ابتدای دهه اخیر، نشان میدهد که برجام، انسداد رگ حیات اقتصاد کشور را با افزایش تولید و فروش دوبرابری در سال ۹۵، نسبت به سال ۹۲، برطرف کرده است.
به گزارش پایگاه خبری «عصر بازار» ، از سوی دیگر بهبود نسبی در وضعیت تولید و فروش محصولات پتروشیمی مشاهده میشود که پر واضح است، افزایش صادرات محصولات پتروشیمی ارزش افزوده بالاتری نسبت به صادرات نفت خام دارد. هم اکنون از ظرفیت 60 میلیون تنی تولید محصولات پتروشیمی ایران حدود 46.3 میلیون تن، تولید میشود که این مقدار تولید نسبت به مدت مشابه سال 95، چهار درصد افزایش یافته است. طرح افزایش تولید 20 محصول پتروشیمی دیگر در حال تصویب است که نشان دهنده اراده جدی برای بهبود این بازار است. برای بررسی بهتر وضعیت این بازار از لحاظ سیاسی و اقتصادی، با احمد صرامی، عضو هیئت مدیره اتحادیه صادرکنندگان فرآوردههای نفتی به گفتوگو نشستیم. صرامی وضعیت این صنعت را به واسطه ورود سرمایههای جدید از داخل و خارج از کشور، رو به رشد قلمداد میکند.
وی معتقد است که قراردادهای جدیدی در حوزه گازی در حال انعقاد است که میتواند وضعیت ایران در بخش گاز را بهبود بخشد. البته صرامی معتقد است که مسئولان اجرایی دولت باید در حوزه نفت و گاز و پتروشیمی تعمق و تامل بیشتری داشته باشند. زیرا نفت و گاز وقتی که مصرف شود، دیگر برنمیگردد و در واقع بازگشت منابع زمانبر است. بنابراین هرچقدر که تعمق بیشتری در تولید و اکتشاف منابع داشته باشیم، در هر مرحله از تولید نفت تا فروش آن، منفعت بیشتری نیز کسب میکنیم. همچنین نیاز به شفاف سازی قیمت گذاری و نظام عرضه و تقاضا برای این محصولات در بورس کالا و بورس انرژی به چشم میخورد. در ادامه شرح این مصاحبه آمده است.
- از زمانی که برجام به نتیجه رسید، تمامی بازارها همواره در انتظار مشاهده آثار این توافق در سطح اقتصاد بودند که باز شدن مسیر مبادلات بانکی صورت بگیرد و رونق بازارهای صادراتی و وارداتی مانند قبل و چه بسا پویاتراز قبل شود. اما این اتفاق هنوز به صورت جدی و عملیاتی رخ نداده و دوباره تزلزلی بر بدنه این تواق بینالمللی افتاده است. نگاه شما به اتفاقات سیاسی اخیر چگونه است و بازتاب آن در بازارهای نفت، گاز و پتروشیمی را چگونه ارزیابی میکنید؟
روح برجام، از بین نخواهد رفت. دولتهای غربی برای زحماتی که کشیدهاند، مناسبات سیاسی که بین کشورها پیش آمده و همچنین ایجاد اطمینان بین کشورها، ارزش قائلند. بنابراین، این توافق بینالمللی به راحتی از بین نخواهد رفت. برجام به ذات سیاسی است و پس از مشاهده آثار سیاسی، میتوان آثار اقتصادی برای آن متصور بود.
مشکلات ما از وقتی شروع شد که تحریمهای ایران در سالهای ابتدایی انقلاب رخ داد و در دولتهای مختلف، شکلهای مختلفی به خود گرفت که البته با شدت و ضعف همراه بود. این موضوع در دولتهای مختلف، با دیپلماسیهای متفاوتی پیگیری شد و البته پارلمانهای معاصر هر دولت هم با تصویب قوانین مربوط به سیاست خارجی، در بهبود روابط خارجی یا سختتر شدن روابط خارجی، نقش بسزایی داشتند.
خوشبختانه وقتی که برجام رخ داد، تمام سران 3 قوه و قوای حاکمیتی برجام را قبول کردند و در چارچوبهای حفظ مناسبات سیاسی ایرانی ما، این موضوع اجرا شد.
حال اگر نگاهی به تاثیرات این تحریمها در بازارها بیاندازیم، متوجه میشویم که در هیچ زمانی، بازارها توقف کامل نداشتند. بلکه نوسانات فعالیتی داشتد. بازار نفت، گاز و پتروشیمی هم از این مقوله مستثنا نبوده و نیست. در واقع هیچگاه پتروشیمیهای قدیمی مانند پتروشیمی بندر امام و پتروشیمی آبادان از کار نیفتادند. اما شرایط تحریم مشکلاتی از لحاظ ورود مواد اولیه و تجهیزات برای آنها ایجاد کرد. البته فعالان این صنعت در هر شرایطی، راههایی برای حل مشکلات و صدور فرآوردههای خود پیدا میکردند. نقطه عطف برجام برای ما بهبود اوضاع در تجارت بینالملل بود. هرچند تقاضای اول همه بازارها، مبنی بر گشوده شدن مسیر مبادلات بانکی بوده و هست.
هم اکنون عمده انتقالات وجوه ما از طریق صرافی انجام میشود. اما صرافیها نمیتوانند کار بانک را انجام دهند، زیرا کارمزد صرافیها نیز بسیار بالاتر از بانکهاست. همچنین مسایل مربوط به پولشویی نیز در سطح بینالملل مطرح است که انتقال وجوه سنگین از طریق صرافیها را با شک و شبهه مواجه میکند. انتظار ما از برجام این بود که با بهبود روابط سیاسی بینالملل، روابط پولی و غیرپولی نیز بهتر شود که شرکتها بتوانند راحتتر پول و فرآوردههای خود را چه در واردات و چه در صادرات، جابجا کنند.
البته این موضوع برای بخش دولتی تا حد مقبولی رخ داده است، خرید و فروش هواپیما و تجهیزات و... از شواهد این مسایل در مسیر وقوع برجام است.
اما بخش خصوصی نیز باید بتواند از عواید بهبود روابط بانکی استفاده کند تا پویایی بخش واقعی اقتصاد را به دنبال داشته باشد. ذکر این نکته ضروری است که بسیاری از هم صنفان ما در کشورهای همسایه، با اطمینان به تجار ایرانی، پولهای خود را برای تجارت به تجار ایرانی میسپارند. در حالی که این رویه در هیچ جای دنیا به وجود نمیآید، مگر این که محصول کاملا انحصاری باشد.
- اکنون وضعیت بازار پتروشیمی، از لحاظ ورود تولیدات به بازار داخلی، صادرات و استفاده کامل از ظرفیت تولید به چه صورت است؟
بررسی بازاری که اخیرا داشتیم، حاکی از آن است که پویایی و تکاپو در بازار نفت و گاز و پتروشیمی ایجاد شده است و بازار رونق دارد. نگاهی به بازار ایران نشان میدهد که به دلیل اهتمام مسئولان عالی رتبه ایران در توسعه صنایع نفت و گاز، صحبتهای ترامپ و هم پیمانانش، تاثیر چندانی در وضعیت این بازار ندارد. ما برخی از مشکلاتمان، مباحث حرفی و کلامی در دنیاست. به طور مثال بالا رفتن دلار در شرایط فعلی، میتواند در سایر بازارها از جمله بازار پتروشیمی نیز تاثیر بگذارد و در این میان برخی از دلالان و سوءاستفاده گران داخلی نیز از این موقعیت سوءاستفاده میکنند. البته مسئولان دولتی نیز باید در این شرایط مراقب صحبتها و کلماتی که به کار میبرند، باشند، زیرا هر کلامی میتواند این بازار را به هم بریزد.
- وضعیت ورود سرمایهگذار خارجی و داخلی به صنعت پتروشیمی چگونه است ؟
در حال حاضر چندین شرکت خارجی برای سرمایهگذاری در صنعت پتروشیمی ایران در حال مطالعه و ورود هستند. از جمله این شرکتهای سرمایه پذیر پتروشیمی مارون است که در مراحل نهایی جذب سرمایه قرار دارد و به زودی با توسعههای پررونقی مواجه میشود. سایر شرکتهای پتروشیمی نیز در حال ارتقا خود تولید خود هستند، زیرا اکثر قریب به اتفاق پتروشیمیهای ایران، میتوانند بیشتر از آنچه که اکنون تولید میکنند، تولید کنند. همچنین از سوی وزیر نفت اعلام شده است که یک بسته سرمایهگذاری 5 میلیون دلاری در حال ورود به بازار ایران است. در بخش استفاده از توان داخلی نیز اکنون 2 طرح 300 میلیون دلاری تصویب شده است. به هر حال سرمایههای داخلی و خارجی قابل توجه است.
- اگر پتروشیمیها افزایش تولید داشته باشند، آیا برای تولیداتشان بازار مناسبی هم وجود دارد؟
به نسبت میتوان گفت که بازار هم وجود دارد. ایران به دلایل مختلف، قیمتهایی دارد که برای خریداران جذاب است. البته این بازار رقابتی است و پتروشیمیهای ما باید حواسشان را جمع کنند که این بازار را از دست ندهند.
- برای چه محصولاتی توان رقابتی بیشتری داریم؟
هم اکنون در بازار پلیمرها، توان رقابتی بالایی داریم. فعالیت در تولید مایعات شیمیایی رونق گرفته است. برخی از پتروشیمیها مانند پتروشیمی شازند و فناوران در بازار بینالملل تاثیرگذاری بالایی دارند و در واقع نقطه عطف محصول در بازار جهانی هستند.
- آینده میان مدت 6 ماه تا 1 سال آینده این بازار را با توجه به وضعیت سیاسی موجود چگونه پیشبینی میکنید؟
پیشبینی قیمت نفت تا یک سال آینده بین 55 تا 60 دلار خواهد بود. در دنیای امروز، شعور سیاسی کشورهایی که ذخایر نفت و گاز دارند و یا صنایع پیشرفته پتروشیمی دارند، افزایش یافته است. این کشورها دیگر یک نظام سیاسی را به عنوان سردمدار خود قرار نمیدهند که زیر لوای آن قرار بگیرند. اکنون شرکتهای چندملیتی بزرگی در این حوزه فعال هستند که هرچند تاثیراتی از حکومتها میپذیرند، اما استقلال آنها افزایش یافته و در تصمیم گیریهای بزرگ شرکت، قائم به ذات هستند.
البته لابیهایی مانند لابی صهیونیستی که دارای قدرت مالی زیادی است، گاهی در تصمیم گیریهای بزرگ این بازار تاثیرگذار میشود، اما قدرتهای مقابل آنها نیز حضور دارند که اجازه هر اقدامی به این لابیها را نمیدهن د.
ضمن این که فرآوردههای پتروشیمی ایران به دلیل تنوع محصول، در دنیا جذاب هستند. همچنین به آبهای آزاد و بازارهای هدف نزدیکی داریم. همجوار کشورهایی هستیم که نفت ندارند، اما به محصولات پتروشیمی نیاز دارند. این موضوع به بهبود نسبی این بازار کمک میکند.
- با این توصیفات، بازار پتروشیمی ایران باید پیشرفتهتر از شرایط فعلی شود. در این مسیر چه انتقاداتی به دولت وارد است که این مسیر را هموارتر از آنچه هست، نمایان کند؟
دولت ایران اکنون در بخش نفت تخصص مدار و توسعهای عمل میکند. وزیر نفت نیز فردی توسعه گراست، اما باید نگاهی هم به بخش خصوصی داشته باشند که از لحاظ تامین خوراک و تامین قیمت خوب خوراک، شرایطی را ایجاد کند تا پتروشیمیها بتوانند با ظرفیت کامل تولید را انجام دهند.
موضوع دیگر این است که بازیگردانی در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی ما ضعیف است. البته در دولت یازدهم و دولت کنونی اقدامات خیلی خوبی انجام شد. هرچند شعارهای آقای روحانی در حوزه اقتصادی، در بخش خصوصی کمتر جامه عمل به قامت خود دیده است.
- اکنون قیمت خوراک 9.5 سنت است. صنعت پتروشیمی با این قیمت مشکلی دارد؟
صنعت این قیمت را قبول کرده است. اما تامین خوراک مبحث دیگری است. در ایران کارخانههایی فعال هستند که مواد اولیه آنها، محصولات تولیدی پتروشیمیهاست. بنابراین برای این که زنجیره تولید مواد نهایی پایین دستی پتروشیمیها رونق بگیرد و تولیدات منظم باشد، باید تامین خوراک پتروشیمیها منظم باشد و دیر و زود به کارخانهها نرسد.
- چرا معاملات این قبیل از کالاها در بورس کالا، به نسبت تولیدات وجود ندارد. دلیل عدم استقبال کافی از بازار شفاف بورس کالا را چطور توضیح میدهید؟
در بورس کالا و بورس انرژی، سیاستگذاریها باید به نحوی باشد که تمام قیمتگذاریها در این بازار انجام شوند. همچنین نحوه عرضه در این بازارها نیز نیاز به نظارت جدی دارد. چندین مورد مشاهده شده است که شرکتهای پتروشیمی، برای انجام تعمیرات خط تولید، متوقف شدهاند، اما همزمان در بورس کالا به فروش محصول پرداختهاند و به دلیل بی خبر بودن مشتریان از خاموش بودن خطوط تولید کارخانه، فروش انجام شده، اما تحویل به موقع کالا صورت نگرفته است. این موضوع نشان میدهد که نظارت ضعف دارد.
همچنین در اتحادیه صادرکنندگان فرآوردههای نفتی برای کالاها استانداردهایی مشخص شده است که هر کالا باید در این استانداردها، تعریف و اعلام شود. اگر خریداران نتوانند در ذیل این استانداردها، کالا را به درستی توضیح دهند، برای سفارش و یا تحویل محصول به مشکل برمیخورند.
موضوع دیگر به نقصان رابطه عرضه و تقاضا در بورس مربوط است. گاهی اوقات شرکتها، محصولات خود را عرضه میکنند، اما کسی خرید انجام نمیدهد. بنابراین باید رقابت کاهشی هم وجود داشته باشد. صرفا نباید افزایش قیمت 10 درصدی به صورت مرکب انجام شود. ضمن این که عرضه فرانفتی در حوزه پتروشیمی باید معادلاتی را در بازار داشته باشد که تولیدکننده را دچار نوسان جدید در بازار نکند.
بی ثباتی در تنظیم بازار و بی ثباتی در تنظیم عرضه و تقاضا در بازار، تمام خریداران داخلی و خارجی را دچار سردرگمی میکند. همچنین باعث احتکار پنهان توسط تولیدکننده میشود که قیمت را در بازار افزایش دهد. بنابراین بورس کالا موظف است که شفافتر عمل کند و در این مسیر خود نیز به سودآوری بیشتری میرسد. زیرا درآمد بورسها از حق دسترسیهای دریافتی است و هر چه تعداد معاملات بیشتر باشد، حق دسترسی بیشتری هم دریافت میکند. البته این موضوع نباید اعتماد افراد در بورس را از بین ببرد.