عصر بازار- کشور ایران با داشتن حدود ۸۰ میلیون نفر جمعیت، وجود مرز خاکی با کشورهای ترکیه، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، افغانستان، پاکستان، عراق، و مرز آبی با کشورهای عمان، قطر، کویت، امارات، بحرین و عربستان و همچنین دسترسی به دریای آزاد از موقعیت ویژه ای درمرکز خاورمیانه برخوردار است.
به گزارش پایگاه خبری «عصر بازار» ، ایران قویترین قدرت منطقه است که نقش کلیدی در تامین امنیت تنگه هرمز-دومین تنگه بینالمللی و شلوغ دنیا- بازی میکند. طول این تنگه 158 کیلومتر و عرض آن از 56 تا 180 کیلومتر است. روزانه حدود 16.5 میلیون بشکه نفت از این تنگه عبور می کند که این میزان معادل حدود 40 درصد از نفت حمل شده توسط کشتی های نفت کش دنیا و 25 درصد کل عرضه جهانی نفت است. از زمان انعقاد برجام ایران موفق به جذب 11 میلیارد و 800 میلیون دلار سرمایه خارجی شده است. در طی سال گذشته بخش صنعت و معدن و تجارت توانست حدود 5.5 میلیارد دلار سرمایه در 83 طرح جذب کند. ایران به عنوان کشوری ثروتمند که قدم در راه توسعه گذاشته، دارای منابع بسیار زیادی است که هنوز آنچنان که باید به بهره برداری نرسیده و این خود بستر مناسبی را برای سرمایهگذاری خارجی فراهم می کند. به طور کل حدود 100 تا 156 میلیارد دلار ارزش صادرات است که 44 میلیارد دلار از این میزان را صادرات غیر نفتی تشکیل میدهد و پیشبینی میشود در سال آینده با احتساب صادرات کالا و خدمات به حدود 80 میلیارد دلار افزایش پیدا کند. همچنین 46 میلیارد دلار از این میزان مربوط به صادرات نفتی است که با احتساب قیمت نفت در سپتامبر 2017 که در هر بشکه 53 دلار است، صادرات نفت به حدود 76 میلیارد دلار در سال جدید خواهد رسید. میزان تولید ناخالص داخلی کشور در سال 2016 به میزان 412 میلیارد و 304 میلیون دلار بوده است که بر اساس گزارش صندوق بین المللی پول در دنیا رتبه 27 را کسب کرده است. اخیرا نیز قرارداد فاینانس 8 میلیارد یورویی بین ایران و کره جنوبی برای انجام پروژه های مختلف در ایران امضا شد. در این مقاله سعی در معرفی اختصاری 10 جاذبه سرمایه گذاری ایران را داریم.
1- نفت
با توجه به انعقاد تواق نامه هسته ای بین ایران و اتحادیه اروپا و گروه پنج به علاوه یک در تاریخ 14 جولای 2015 و عمل کردن ایران به تعهدات خویش و همچنین رسیدن میزان تولید نفت خام به حدود روزانه 3.8 میلیون بشکه، کشور ایران توانسته 80 درصد سهم خود را از بازار که در دوران تحریم از دست داده بود، پس بگیرد. برنامه ریزی برای جذب بیش از 60 میلیارد دلار سرمایهگذاری خارجی برای پروژه های اولویت دار و بازیابی موقعیت ایران به عنوان دومین تولیدکننده نفت عضو اوپک بعد از عربستان، صنعت نفت را به یکی از پرجاذبهترین موضوعات سرمایهگذاری در کشور تبدیل کرده است. علاوه بر منطقه اقتصادی پارس جنوبی، دریای خزر از پتانسیل های بالایی برای سرمایه گذاری برخوردار است و در همین رابطه لازم به ذکر است که طبق برآورد اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده آمریکا، ذخایر نفتی دریای خزر حدود 20 تا 40 میلیارد بشکه است. سرمایهگذاری در این زمینه از اولویت ها و مورد حمایت وزارت نفت می باشد. ایران قصد دارد تولید نفت خام خود را تا سال 2021 به روزانه 5.7 میلیون بشکه برساند که از این میزان 25 درصد به خریدارهای اروپایی تعلق می گیرد. تحقق این هدف نیازمند حدودا 200 میلیارد دلار سرمایهگذاری است که طبق برنامه وزارت نفت 70 درصد آن باید از سرمایهگذاری خارجی تامین شود.
2- گاز
ذخایر گاز ایران یکی از بهترین و سود آورترین فرصت ها برای سرمایهگذاری به شمار میرود. یکی از نمونه های سرمایه گذاری در این حوزه، مربوط به قرارداد 5 میلیارد دلاری بین ایران و شرکت توتال در توسعه میدان گازی پارس جنوبی است. مساحت این میدان 9700 کیلومتر مربع و ذخیره گاز آن 14 تریلیون متر مکعب به همراه 18 میلیارد بشکه میعان گازی است که این میزان، 8 درصد کل گاز دنیاست. سود شرکت توتال از سرمایهگذاری در فاز جنوبی از قرارداد پارس جنوبی 12 میلیارد دلار برآورد می-شود. حوزه دریای خزر نیز بستر مناسبی برای سرمایهگذاری در این زمینه است. چرا که طبق اعلام اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده آمریکا حجم ذخایر گازی دریای خزر حدود 30 تریلیون فوت مکعب میباشد. وزیر نفت از سرمایهگذاران خارجی جهت مشارکت در حوزه اکتشافات نفت و گاز در دریای خزر نیز دعوت کرده است.
3- پتروشیمی
سهم ایران در تولید محصولات پتروشیمی در دنیا 2.54 درصد و در خاورمیانه 23.64 درصد است که این نشاندهنده آمادگی بالا برای فاینانس پروژه های پتروشیمی است. ظرفیت اسمی این صنعت با 50 سال قدمت 60 میلیون تن در سال است. در حال حاضر 70 طرح در زمینه پتروشیمی با قابلیت جذب سرمایهگذاری بالغ بر 40 میلیارد دلار وجود دارد و حدود 5 هزار میلیارد ریال معادل 131 میلیون دلار پروژه آماده واگذاری به سرمایهگذاران است.
4- انرژی بادی
از آنجایی که در سال 2015 انرژی تولید شده توسط باد حدود 5.5 درصد کل انرژی های الکتریکی جهان بوده است، بنابراین احداث نیروگاه های برقی- بادی فرصت مناسبی برای سرمایهگذاران خارجی محسوب می شود. حدود 80 کشور دنیا به دنبال افزایش ظرفیت خود در زمینه توسعه توربین های بادی یا تکنولوژی های تجدیدپذیر هستند. ایران نیز با داشتن مناطق بادخیز و بستر مناسب، تمایل زیادی برای بهره برداری از توربین های بادی دارد. طبق اطلس بادی تهیه شده از 60 ایستگاه در مناطق مختلف کشور ظرفیت سایت های بادی حدود 60 هزار مگاوات و میزان انرژی قابل استحصال کشور از نظر اقتصادی بالغ بر 18 هزار مگاوات تخمین زده می شود. با توجه به هزینه حدودی 4 میلیون دلاری برای احداث نیروگاه 2 مگاواتی و همچنین اقدام دولت به خرید تضمینی برق نیروگاههای بادی به مدت 20 سال، در مجموع حداقل برای هر کیلووات انرژی 2 دلار سرمایه مورد نیاز است. همچنین بازگشت سرمایه طی 5 الی 7 سال اتفاق خواهد افتاد.
5- انرژی خورشیدی
ایران با دارا بودن بیش از 300 روز آفتابی و متوسط تابش 2800 ساعت در سال، یکی از بهترین کشور-های جهان برای تولید و استفاده از انرژی خورشیدی به حساب میآید. امروزه کشور قادر به تولید 210 مگاوات پنل خورشیدی است و در سال جاری 6/3 میلیارد دلار تقاضای سرمایهگذاری خارجی در این خصوص وجود داشته است. از جمله کشورهایی که تاکنون در این زمینه در ایران سرمایهگذاری کرده اند، می توان به آلمان و یونان و سوئیس اشاره کرد. همچنین جدیدترین نیروگاه 27 میلیون دلاری با ظرفیت 20 مگاوات امسال در ایران با مشارکت یک شرکت سوئیسی افتتاح گردیده است. بر اساس معاهده پاریس تا پایان سال 2030 ایران موظف به تولید حدود 7500 مگاوات برق با استفاده از انرژی های تجدیدپذیر شده است. تاکنون نزدیک به 300 مگاوات از انواع نیروگاه های تجدیدپذیر بادی و خورشیدی در کشور اجرا و سالانه بیش از 300 میلیون کیلووات ساعت برق از اینگونه نیروگاه ها تولید و به شبکه کشور توزیع می-شود. وزارت نیرو نیز به صورت 20 ساله خرید برق تولید شده از نیروگاه های بادی و خورشیدی را تضمین خواهد کرد.
6- توسعه فرودگاه ها و تجهیزات صنعت هواپیمایی
ایران با وجود داشتن 54 فرودگاه مسافری آماده خدمات، شامل 20 فرودگاه داخلی، 25 فرودگاه مرز هوایی و 9 فرودگاه بین المللی با حدود 16 میلیون متر مربع فضای ترمینالی، باند و سطوح پروازی، همچنان پارکینگ لازم برای توقف 500 هواپیما را در اختیار ندارد و این نیازمند سرمایهگذاری خارجی و همکاری فاینانس می باشد. در حال حاضر شرکت ایران ایر قرارداد خرید 100 فروند هواپیمای ایرباس را به قیمت حدود 10 میلیارد دلار امضا کرده است. همچنین قرارداد خرید 20 فروند هواپیمای ATR هفتاد و هفت نفره را با شرکت ATR از زیرمجموعه ایرباس منعقد کرده است. به دنبال سفری که معاون مدیرعامل بویینگ به ایران داشته، پس از 48 سال، قرارداد خرید 80 فروند بویینگ به ارزش 80 میلیارد دلار منعقد گردید. همچنین 15 فروند بویینگ 777 ای آر 300، با 350 صندلی و 15 فروند هواپیمای پهن پیکر 777 با بیش از 350 صندلی خریداری شده تا میزان ظرفیت به یازده هزار و صد صندلی افزایش پیدا کند. لازم به ذکر است، برای تمامی این هواپیماها تجهیزات کمکی روی باند و داخل آشیانه نیز مورد نیاز می باشد.
7- صنعت حمل و نقل ریلی
ایران از 1500 سال قبل تاکنون از لحاظ ژئوپولتیکی دارای موقعیت ویژهای بوده است. در جهان کریدورهایی تعریف شده که ایران کریدور شرق به غرب و شمال به جنوب است. چین را به اروپا و هند را به شمال وصل میکند. از آنجا که دولت ایران مایل به افزایش ظرفیت حمل مسافر توسط ناوگان ریلی از 25 میلیون به 45 میلیون مسافر است، سرمایهگذاری در این بخش ضروری به نظر میرسد. به عنوان مثال حجم قرارداد عملیات برقی شدن پروژه راه آهن تهران مشهد (با مسافت حدود 900 کیلومتر) معادل 7/1 میلیارد دلار میباشد.
8- توسعه بخش معدن
ایران به دلیل فراوانی انرژی، نرخ پایین بهره مالکانه، هزینه پایین دستمزد، دسترسی به آبهای بینالمللی و خطوط راه آهن و تعرفه مناسب سیستم حمل و نقل یکی از کم هزینهترین کشورها برای تولیدات معدن و صنایع معدنی است. اجرای برنامه وسیع توسعه بخش معدنی و صنایع معدنی از جمله مس، روی، فولاد، آلمینیوم ، اکتشاف و امور زیر بنایی نیاز به سرمایه 40 میلیارد دلاری دارد. هم اکنون طرح جامعی برای افزایش فعالیتهای اکتشافی در محدوده 250 هزار کیلومتر مربع تنظیم و 50 درصد آن محقق شده است. همچنین برای تولیدات محصولات معدنی مانند تیتانیوم، کک نفتی، زغال سنگ، و محصولات راهبردی همچون عناصر نادر خاکی نیز برنامههای توسعهای در دست است. به صورت جزئیتر برنامههایی برای ظرفیت سازی آلومینیوم و مس تا سال 2025 وجود دارد و قرار است تا پایان این سال تولید مس به 450 هزار تن و آلومینیوم به 1.5 میلیون تن برسد که نیل به این هدف نیازمند 10 میلیارد دلار سرمایهگذاری است. نکته قابل توجه این است که تمام مراحل سرمایهگذاری خارجی تحت حمایت دولت مبنی بر تضمین اصل سرمایه و همچنین خارج کردن اصل سرمایه و سود آن از کشور است.
9- مدیریت پسماند
با توجه به اینکه در سال 2017 بسیاری از کشورها برای تولید برق اقدام به واردات زباله کردهاند، بنابراین حوزه مدیریت پسماند ظرفیت قابل توجهی برای سرمایهگذاری دارد. اولین دستگاه زباله سوز در سال 1874 در کشور انگلستان توسط دو شرکت MANLOVE و ALLIOTT تولید شده است. در ایران روزانه حداقل 50 هزار تن زباله تولید میشود که 8 هزار تن از این میزان مربوط به شهر تهران است. تنها 7 درصد از زبالههای تولید شده تفکیک میشود. تاکنون تنها برای 500 تن، معادل 6.25 درصد از این حجم زباله به منظور تولید برق، کارخانه تاسیس شده است.
10- سرمایهگذاری در بخش درمان
کشور ژاپن به ازای هر هزار نفر حداقل 4/13 تخت بیمارستانی دارد. این میزان در کره جنوبی تقریبا 56/9 و در آلمان نزدیک به 27/8 است. هم اکنون 95 هزار تخت بیمارستانی در کشور داریم که با احتساب این میزان به ازای هر هزار نفر 7/1 تخت موجود است. براساس برنامه ششم توسعه اقتصادی کشور در صورتی که بخواهیم این میزان را به 6/2 تخت به ازای هر هزار نفر برسانیم به حدود بیش از 100 هزار تخت بیمارستانی نیازمندیم در حال حاضر برای ساخت 24 بیمارستان با کشورهایی همچون کره جنوبی، ژاپن و ایتالیا مذاکره شده است. با توجه به بودجههای جاری بخش درمان در کشور، سالانه فقط امکان ایجاد یک هزار و ششصد تخت بیمارستانی در کشور موجود است. بنابر این سرمایهگذاری خارجی در این بخش ضروری به نظر میرسد. همچنین تعرفههای بیمارستانهای خصوصی در ایران حداقل 4 برابر تعرفههای بیمارستانهای دولتی است. برای ایجاد هر تخت بیمارستانی در ایران فقط حدود صد هزار دلار سرمایهگذاری لازم است.
نویسنده: مهندس احمد ایماندوست، عضو ارشد اتاق بازرگانی، صنایع و معادن لندن
(premium plus member)