عصر بازار- از دیرباز یکی از چالشهای پیش روی شرکتها، تامین مالی بوده و در حال حاضر نیز میتوان گفت که تامین مالی برای شرکت از دغدغههای اصلی مدیران شرکتها است. در گذشته و در دنیای سنتی، تنها راه تامین مالی برای شرکتها، مراجعه به بانک و دریافت وام های کوتاه مدت و بلندمدت بود که شرکتها در این مسیر بعضا با مشکلات عدیده ای نیز روبرو می شدند.
به گزارش پایگاه خبری «عصر بازار» ،مشکلاتی از جمله کافی نبودن منابع بانک و یا زمانبر بودن فرآیند دریافت وامهای کلان اقتصادی که این مشکلات باعث شد تا نظامهای اقتصادی به دنبال ایجاد روشهای نوین تامین مالی برای شرکتها برآیند. در دنیای توسعه یافته روشهای تامین مالی به قدری گسترده و حرفهای شده است که کمتر کسی یافت می شود تا بر تمامی روشهای تامین مالی بصورت کامل اشراف داشته باشد. بنابراین برای انجام هر یک از روشها در راستای تامین مالی شرکت، باید مطالعات گستردهای توسط مدیران شرکت در این خصوص انجام شود تا تمامی جوانب اقدام مذکور مورد بررسی قرار گیرد.
استفاده از ابزارهای نوین مالی نیازمند بستری است که امکانات اولیه برای استفاده از این ابزار را فراهم سازد. این بستر توسط ایجاد بازار سرمایه در کشور رقم می خورد. از این رو، بازار سرمایه فضایی ایجاد کرده است تا شرکتهای متقاضی برای تامین مالی در کمترین زمان و با بیشترین شفافیت و سرعت، اقدام به تامین مالی خود کرده و تعداد زیادی از بخشها و افراد مختلف از این تامین مالی بهرهمند شوند. به طوری که افراد بیشتری قادر خواهند بود تا با مشارکت در تامین مالی شرکت، از منافع این مشارکت بهره ببرند. در بند 1 سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی به طورمستقیم به مشارکت آحاد جامعه در فعالیتهای اقتصادی اشاره شده است که بازار سرمایه این بستر را به بهترین شکل ممکن فراهم می سازد.
نکتهای که در این بین باید به آن توجه کرد، اختلاف موجود روشهای تامین مالی در کشور نسبت به روشهای تامین مالی در کشورهای در حال توسعه است. این تفاوت در کوتاهترین زمان ممکن پوشش داده شده و در اسرع وقت وضعیت بازار سرمایه در زمینه استفاده از ابزارهای نوین مالی علی الخصوص روشهای تامین مالی به سطح کشورهای توسه یافته برسد.
در همین راستا سید روح الله حسینی مقدم- معاون ناشران و اعضا گفت: یکی از اهداف بورس تهران در سال 1396حرکت به سوی بین المللی شدن و آغاز تامین مالی بین المللی توسط شرکت های پذیرفته شده در بورس است. برای رسیدن به این هدف بورس تهران در مرحله اول آشنایی ارکان بازار سرمایه و شرکت های بورسی با مسیرهای تامین مالی، بررسی تجربیات شرکت های بین المللی فعال در این حوزه و انتخاب بهترین روش ها، را لازم و ضروری می داند.
وی به همایش های برگزار شده در نیمه اول سال 96 اشاره کرد و اظهار داشت: در همین راستا بورس تهران سال 96 خود را با همایش فرصت های تامین مالی بین المللی در تاریخ 19 فروردین ماه و با مشارکت کارگزاری های سهم آشنا و visor capital آغاز کرد. نشست بعدی در تاریخ 18 اردیبهشت ماه با عنوان تامین مالی از طریق بورس لندن با حضور متخصصانی از شرکت -هایStephenson Harwood وKPMG برگزار گردید.
حسینی مقدم خاطرنشان کرد: بورس تهران در نظر دارد با توجه به تجربیات مثبت همایش های برگزار شده همایشی با عنوان "جذب سرمایه گذاری خارجی برای تامین مالی شرکتهای ایرانی در بازارهای جهانی" را در تاریخ 30 مهرماه 1396 و با مشارکت موسسات "KPMG ، Scope Rating" (بزرگترین شرکت رتبه بندی اروپا) و همچنین بورس وین (اتریش) برگزار کرد.
معاون ناشران و اعضا به محور های این همایش اشاره کرد و گفت: در این نشست فرآیند جذب سرمایه گذار خارجی که شامل تهیه صورت های مالی بر اساس استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی (IFRS)، استفاده از خدمات حسابرسان معتمد بین المللی، استفاده از رتبه ی اعتباری برای کاهش هزینه سرمایه و همچنین پذیرش سهام و یا انتشار اوراق بدهی در بورس های بین المللی است در خصوص شرکت های ایرانی مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.
اما روشهای تامین مالی به طور کلی به 4 دسته تقسیم می شوند که عبارتند از :
• تامین مالی شرکتی
• تامین مالی پروژه ای
• تامین مالی ساختار یافته
• تامین مالی ترکیبی
تأمین مالی شرکتی از طریق بازمهندسی ابزارها و اوراق متعارف متناسب با نیاز مشتریان، راهکارهای نوین تأمین مالی را ارائه میکند. در این نوع تأمین مالی تعهدات مالی شرکت در ترازنامه آن منعکس میگردد و منبع بازپرداخت تأمین مالی صورت گرفته، داراییهای شرکت خواهد بود. در این روش جریان نقدی پروژه با جریان نقدی شرکت حامی تجمیع میشود. وام دهندگان در اعطای وام بر درجه اعتبار و داراییهای عمومی شرکتی که میخواهند برای احداث پروژه جدید تأمین مالی کنند، توجه دارند، در این حالت مطالعات مربوط به عملکرد و اعتبار شرکتها معمولا از طریق بازار سهام، و.. قابل دستیابی است. این ترکیب اعتبار، نقدینگی و مطالعات در دسترس، امکان جذب بدهی با هزینه کمتر را فراهم می آورد. به علاوه چون در تکنیک تأمین مالی شرکتی ریسک پروژه بین تمام فعالیتهای تجاری شرکت وام گیرنده توزیع میشود، این تکنیک به کاهش هزینه سرمایه ای میانجامد. در این نوع تأمین مالی کشور یا موسسه وام دهنده علاوه بر اعطای وام، به نحوه هزینه شدن آن نیز نظارت کامل داشته و نوع مصرف را از ابتدا با وام گیرنده شرط میکند.
در تأمین مالی پروژهای، هدف تأمین منابع پروژه های بزرگ مقیاس و سودآور بر اساس عایدات آتی و با محوریت شرکت پروژه می باشد. در این روش، عایدات پروژه تنها منبع بازپرداخت دیون پروژه خواهد بود. به عنوان یک تعریف کلی، تأمین مالی پروژه ای عبارت است از تأمین مالی با تعهد محدود یا بدون تعهد، که منبع بازپرداخت تعهدات پروژه، درآمد حاصل از فروش تولیدات و سرمایه ای مربوط به طرح است. این حالت مقبولیت بیشتری برای دستگاه های اجرایی دارد.
منابع مالی مورد نیاز پروژه در روش تأمین مالی پروژه ای از دو بخش اصلی تشکیل می شود:
• سرمایه که توسط سرمایه گذاران پروژه تأمین میشود.
• بدهی که از طریق یک یا چند گروه وام دهنده ایجاد میشود.
تأمین مالی یک واحد مشخص اقتصادی که اساسا رضایت وام دهندگان از جریان نقدی و عایدیهای آن واحد اقتصادی، به عنوان منبع بازپرداخت وام بوده و اموال واحد اقتصادی به عنوان رهن، در اختیار وام دهندگان قرار می گیرد.
تکنیک تأمین مالی پروژه ای بر اساس تعریف مرنا و دوبی عبارت است از:
این اصطلاح اشاره به گستره وسیعی از ساختارهای تأمین مالی دارد، که این ساختارها دارای یک ویژگی مشترک است که عبارت از اینکه تأمین مالی اساسا وابسته به حمایت اعتباری حامی یا ارزش اموال فیزیکی درگیر ندارد. در تأمین مالی پروژه ای کسانی که بدهی اصلی را تأمین می کنند، بر عملکرد خود پروژه اتکا میکنند.
زمانی که تأمین مالی از طریق روشهای متعارف جهت برطرف کردن نیازهای تأمین مالی مشتریان امکانپذیر نیست، الزام است که برای این نیازها محصولات و تکنیکهای جدیدی مهندسی شوند تا از این طریق محصول یا فرآیندی سفارشی ارائه گردد. تأمین مالی ساختاریافته به طور کلی شامل تراکنشهای مالی بسیار پیچیدهای است که توسط بسیاری از مؤسسات مالی بزرگ برای شرکتهایی با نیازهای مالی خاص در نظر گرفته میشود. این نیازهای مالی معمولا منطبق با روشهای متداول مالی همچون تأمین مالی از طریق وام، انتشار سهام و... نیست. ساختار این نوع تأمین مالی بستگی به شرایط طرفین و اقتضای پروژه و نوع نیاز و توافق طرفین دارد. این روش تأمین مالی انعطاف پذیری بالایی داشته و عمدتا از نوآوریهای مالی نظیر بهادارسازی Securitization جهت طراحی ساختارهای تأمین مالی بهره میگیرد.
تأمین مالی ساختاریافته حوزه پیشرفتهای از صنعت تأمین مالی است که از طریق طراحی روشهای تأمین مالی نسبتا پیچیده و با کاربرد اوراق و ابزارهای مالی خاص در قالب شکل گیری بازارها، نیازهای مالی سرمایه گذاران را تأمین میکند. این دسته از روشها، تعریف و حدود معینی ندارد. این روش به شرایط طرفین و اقتضای پروژه، نوع نیازها و نوع توافقات بستگی دارد و برای شرکتهایی که نیازهای مالی خاصی دارند که با روشهای سنتی تأمین مالی مثل وام پاسخ داده نمیشود، پیشنهاد میگردد. برخی از خصوصیات تأمین مالی ساختاریافته عبارتند از:
• مجموعه ای از داراییها در قالب یک سبد جمع آوری میشود.
• تعهداتی که توسط داراییها پشتیبانی میشوند در طبقات سرمایهگذاری مختلف ردهبندی شده تعریف میشوند.
• (با تشکیل یک نهاد قانونی) Entity Legal Purpose Special مقاصد خاص با عمر محدود، ریسک اعتباری مجموعه داراییها از ریسک اعتباری تعهدگر اولیه منفک و در محدوده فعالیت مالی تعریف شده تمرکز می یابد.
با وجود مکانیزمهای تأمین مالی فوق به دلیل پویاییهای موجود و عدم پاسخگویی این ساختارها به طور مستقل، نوع دیگری از تأمین مالی تحت عنوان تأمین مالی ترکیبی وجود دارد که با هدف استفاده از توان تضایفی ساختارهای فوق طراحی و مهندسی می گردد. تأمین مالی ترکیبی را می توان ترکیبی از ساختارهای تأمین مالی شرکتی، پروژهای و ساختاریافته دانست که جهت بهرهگیری از مزایای تمامی انواع ساختار تأمین مالی، مورد استفاده قرار می گیرد.
محمود احترامی_کارشناس شرکت الپری