عصر بازار- سالهای ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۵ را میتوان به عنوان سالهای پرنوسان بازار سرمایه ایران برشمرد که دارای هر دو روند صعودی و نزولی است.
به گزارش پایگاه خبری «عصر بازار» ،در این دوره شاهد چهار دوره صعود و نزول شاخص قیمت (ارزش-وزنی) بودهایم. دوره اول صعود از ابتدای سال 1392 تا دی ماه این سال است که در این دوره شاخص قیمت با رشدی بیش از 113 درصد از 21079 واحد به 44924 واحد میرسد. پس از آن شاخص قیمت دورهای طولانی (حدود 18 ماه) روند نزولی را سپری میکند و با کاهش 47 درصدی به 23907 واحد میرسد. با افزایش اخبار مثبت هستهای دوره دوم صعود شاخص رقم میخورد و شاخص قیمت تا فروردین 1395 با رشدی 30 درصدی به 31004 واحد میرسد. پس از این دوره، شاخص روند کاهشی را تا پایان شهریورماه 1395 (کاهش 12 درصدی) سپری کرده و به رقم 27199 واحد رسیده است.
بررسی و شناخت رفتار فعالان بازار در این سالها، میتواند در سیاستگذاری و ساماندهی بازار مؤثر باشد.
برای تعیین دورههای صعود و نزول بازار از مقایسة مقدار مطلق شاخص قیمت و میانگین متحرک 25 روزه آن استفاده شده است. زمانی که مقدار مطلق شاخص بیش از میانگین متحرک 25 روزه آن باشد، بازار صعودی و زمانی که کمتر از آن باشد، بازار نزولی در نظر گرفته شده است. ملاک تشخیص تغییر روند بازار از صعودی به نزولی یا برعکس، تداوم تغییر رابطه برابری مقدار مطلق شاخص و میانگین متحرک برای مدت زمانی بیش از 25 روز در نظر گرفته شده است. به بیان دیگر اگر در یک دوره نزولی مقدار مطلق شاخص در مثلاً 15 روز معاملاتی از میانگین متحرک بیشتر شود و سپس دوباره میانگین متحرک از مقدار مطلق شاخص پیشی گیرد، این دوره 15 روزه به عنوان دورهای صعودی در میان دو دوره نزولی در نظر گرفته نمیشود.
نمودار 1: شاخص قیمت و میانگین متحرک 25 روزه
بنا به توضیحات پیشین در روندهای صعودی، نمودار میانگین متحرک پایینتر نمودار مقدار مطلق شاخص قیمت بوده و در روندهای نزولی، نمودار میانگین متحرک بالای نمودار شاخص قیمت قرار میگیرد. بررسی نمودار مقدار مطلق شاخص قیمت و میانگین متحرک آن، چهار دوره شامل 2 دوره صعود و 2 دوره نزول را نشان میدهد. دورههای صعودی از ابتدای فروردین 1392تا 16 دی ماه 1392 و از اول دی ماه 1394 تا 14 فروردین ماه 1395 در نظر گرفته شده است که در این دورهها شاخص قیمت به ترتیب 113 و 30 درصد افزایش یافته است. دورههای نزولی از 16 دی ماه 1392 تا اول دی ماه 1394 و 14 فروردین ماه 1395 تا پایان شهریور 1395 را شامل میشود. در این دورهها شاخص قیمت به ترتیب 47 و 12 درصد کاهش یافته است.
روند ارزش معاملات صندوقهای سرمایهگذاری
روند معاملات صندوقهای سرمایهگذاری در سهام از ابتدای سال 1392 تا دیماه همان سال با نوسان و صعودی بوده است. پس از این تاریخ روند معاملات آنها تا فروردین 1393 (به دنبال افزایش ارزش ابطال واحدهای سرمایهگذاری آنها) کاهش یافته است. از این تاریخ به بعد روند معاملات صندوقهای سرمایهگذاری در سهام، روند با ثباتی را سپری نموده است و تنها در چند ماه با افزایش شاخص قیمت ارزش معاملات این فعالان نیز افزایش یافته است. با افزایش شاخص قیمت در دیماه 1394 تا فروردین 1395، صندوقهای سرمایهگذاری نیز فعالیت معاملاتی بیشتری را در بازار داشتهاند و پس از آن با کاهش شاخص از فعالیت معاملاتی خود کاستهاند.
در مجموع، حدود 60 درصد از معاملات صندوقهای سرمایهگذاری در دورهی مورد بررسی در اختیار صندوقهای سرمایهگذاری در سهام و 40 درصد دیگر متعلق به صندوقهای سرمایهگذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت و مختلط بوده است.
نمودار زیر روند خالص ارزش خرید (خرید منهای فروش) صندوقهای سرمایهگذاری، صندوقهای سرمایهگذاری در سهام و شاخص قیمت را از ابتدای سال 1392 تا پایان شهریورماه 1395 نشان میدهد.
نمودار 2: روند خالص ارزش خرید کل صندوقها و صندوقهای در سهام و شاخص قیمت
نکته قابل توجه میزان خالص ارزش خرید مثبت کل صندوقهای سرمایهگذاری نسبت به صندوقهای در سهام در این دوره است که نشان میدهد که صندوقهای بادرآمد ثابت در بازار بیشتر فعال بوده و نقش خریدار را داشتهاند.
درصد ارزش معاملات صندوقهای سرمایهگذاری از کل معاملات بورس
نمودار زیر درصد ارزش معاملات (جمع ارزش خرید و فروش) کل صندوقهای سرمایهگذاری و صندوقهای سرمایهگذاری در سهام از کل معاملات بورس و شاخص قیمت بورس را از ابتدای سال 1392 تا پایان شهریورماه 1395 نشان میدهد.
نمودار 3: درصد ارزش معاملات کل صندوقهای سرمایهگذاری، صندوقهای سرمایهگذاری در سهام و شاخص قیمت
در دوره مورد بررسی، به طور متوسط کل صندوقهای سرمایهگذاری 18/3 درصد و صندوقهای سرمایهگذاری در سهام 90/1 درصد از ارزش معاملات بورس را در اختیار داشتند.
درصد ارزش خرید صندوقها از ارزش خرید معاملات بورس
نمودار زیر درصد ارزش خرید معاملات کل صندوقهای سرمایهگذاری و صندوقهای سرمایهگذاری در سهام از کل ارزش خرید معاملات بورس و شاخص قیمت را از ابتدای سال 1392 تا شهریورماه 1395 را نشان میدهد.
نمودار 4: درصد ارزش خرید معاملات کل صندوقهای سرمایهگذاری، صندوقهای سرمایهگذاری در سهام و شاخص قیمت
گفتنی است که در دوره مورد بررسی، به طور میانگین کل صندوقهای سرمایهگذاری 83/2 درصد و صندوقهای سرمایهگذاری در سهام 81/1 درصد از ارزش فروش معاملات بورس را به خود اختصاص دادهاند.
2-6 روند ارزش خالص خرید و ارزش خالص صدور
همانطور که نمودار زیر نشان میدهد خالص ارزش صدور کل صندوقهای سرمایهگذاری در ماههای آخر دوره مورد بررسی به طور قابلتوجهی افزایش یافته این امر عمدتاً به دلیل صدور واحدهای سرمایهگذاری صندوقهای بادرآمد ثابت (به ویژه فعالیت صندوق با درآمد ثابت گنجینه آرمان شهر) است.
نمودار 5: روند خالص ارزش خرید و خالص ارزش صدور کل صندوقهای سرمایهگذاری و شاخص قیمت
به منظور بررسی دقیقتر در نمودارهای زیر تنها روند خالص ارزش خرید و خالص ارزش صدور صندوقهای سرمایهگذاری در سهام را به تصویر کشیده است.
نمودار 6: روند خالص ارزش خرید و خالص ارزش صدور صندوقهای سرمایهگذاری در سهام و شاخص قیمت
همانگونه که در نمودار بالا نیز مشاهده میشود، بخش درخور ملاحظهای از خرید صندوقهای سرمایهگذاری از صدور و بخش عمدهای از فروش آنها نیز از ابطال واحدهای سرمایهگذاری برآمده است. بدین ترتیب برای بررسی عملکرد صندوقهای سرمایهگذاری (به بیان دقیقتر عملکرد مدیران آنها) باید خرید و فروش صندوقها را با میزان صدور و ابطال آنها مقایسه کنیم. به بیان دیگر زمانی که خالص وجوه ورودی به صندوق ناشی از صدور و ابطال مثبت است و مدیر صندوق با منابع مالی جدید رو به رو است باید اقدام به خرید سهم در بازار کند و در مواقعی که سرمایهگذاران اقدام به خروج منابع مالی خود از صندوق میکنند و خالص صدور منفی است، مدیر صندوق ناچار است بخشی از سهام صندوق را برای پرداخت وجوه به مشتریان بفروشد. حال به منظور بررسی دقیقتر، خالص خرید صندوقهای سهام را از خالص صدور آنها کسر و در نمودار زیر به تصویر کشیده شدهاست. این نمودار نشان میدهد مدیران صندوق چگونه تقاضای صدور و ابطال را مدیریت کردهاند.
نمودار 7: روند خالص ارزش خرید منهای خالص ارزش صدور صندوقهای سرمایهگذاری در سهام و شاخص قیمت
در نمودار 9، رنگ سبز نشاندهنده این است که در این ماهها خالص ارزش خرید مثبت بوده است. رنگ زرد نشاندهنده این است که در این ماهها خالص ارزش خرید منفی بوده است و اگر خالص ارزش خرید و فروش خلاف یکدیگر بودهاند، نیز با دایره مشخص شدهاند. در ماههای صعود بازار همانطور که مشاهده میشود خالص ارزش خرید عموماً مثبت و نمودارها سبز رنگ هستند. در ماههای نزول بازار (از بهمنماه 1392 تا آذر1394) علیرقم منفی بودن خالص ارزش خرید که رنگ زرد نمودارها بیانگر آن است، ارزش خرید منهای خالص ارزش صدور مثبت و جهت نمودار صعودی است. این امر نشان میدهد مدیران صندوقهای سرمایهگذاری در سهام، کمتر از میزان پولی که به دلیل ابطال واحدهای سرمایهگذاری از صندوق خارج شده از سهم در اختیار خود فروختهاند و بخش بیشتری از تقاضای ابطال را از منبعی غیر از سهام تأمین کردهاند. در ماههای فروردین و شهریور 1392و دیماه 1394، خالص ارزش خرید منفی و خالص ارزش صدور مثبت بوده است. بدین معنی که جریان نقدی ناشی از صدور واحدهای سرمایهگذاری به صندوقهای سرمایهگذاری در سهام مثبت بوده ولی مدیران صندوق با وجود جریان نقدی مثبت ناشی از صدور اقدام به فروش سهم موجود در پرتفوی خود کردهاند. همانگونه که میبینید در ماههای یادشده شاخص روندی صعودی دارد و این عمل مدیران صندوقها را میتوان تعدیلکننده فشار جریان نقدی ورودی به بازار تلقی کرد. در ماههای مهر 1393 و تیر، مرداد و شهریور ماه 1395 خالص ارزش خرید صندوقهای سرمایهگذاری در سهام مثبت و خالص ارزش صدور آنها منفی بوده است. جهت عکس این دو پارامتر با رسم دایره در نمودار قابل تشخیص است. در ماههای یادشده با وجود جریان خروجی ناشی از ابطال، صندوقهای سرمایهگذاری در سهام در بازار نقش خریدار را ایفا نمودهاند. بدین ترتیب همانگونه که از نمودار بالا مشخص است، در دوران نزولی بازار صندوقهای سرمایهگذاری بخشی از تقاضای ابطال را از منابعی غیر از سهام تأمین کردهاند و کمتر از مقدار خروجی ناشی از ابطال اقدام به فروش سهام در بازار کردهاند.
ترکیب معاملات حقیقی و حقوقی
در بازه زمانی فوق الذکر، خالص ارزش خرید معاملهگران حقیقی برخط در تمامی ماههای مورد بررسی منفی بوده و این معاملهگران بیشتر نقش فروشنده را دارا بودهاند. در مجموع، در دوره مورد بررسی خالص ارزش خرید معاملهگران حقیقی برخط 57,009,978- میلیون ریال بوده است.
در دوره مورد بررسی معاملهگران برخط حقیقی حدود 5/12 درصد از روزهای معاملاتی دارای ارزش خرید مثبت بوده است که این درصد در دورههای صعودی 2/18 درصد و در دورههای نزولی 1/10 درصد بوده است.
در دوره مورد بررسی، معاملهگران برخط به طور متوسط 13/29 درصد از ارزش فروش معاملات بورس را به خود اختصاص دادهاند.
به طور کلی، بررسی معاملات معاملهگران برخط نشان میدهد که این گروه به مرور زمان، توسعه قابل توجهی یافتهاند، به طوری که به صورت میانگین حدود 27 درصد از ارزش معاملات کل بورس را به خود اختصاص دادهاند. البته شایان ذکر است که این گروه بیشتر در بازار نقش فروشنده را داشتهاند و در بیشتر دورهی مورد بررسی خالص ارزش خرید آنها منفی بوده است.