عصر بازار- بهمن امسال که بیاید، بورس در ایران ۵۰ ساله میشود؛ بورسی که میگویند سفر دو کارشناس هلندی و بلژیکی به ایران در سال ۱۳۱۵ به منظور بررسی امکانات قانونی تشکیل سازمان بورس، مقدمات مطالعات اتاق صنایع و معادن، بانک مرکزی و وزارت بازرگانی را فراهم کرد تا در سال ۱۳۴۱ با تشکیل کمیسیونی موضوع تاسیس آن به صورت جدی در کشور دنبال شود.
به گزارش پایگاه خبری «عصر بازار»، سرانجام هم در سال 1345، قانون و مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار تهران تهیه و به مجلس ارائه و تصویب شد و با عرضه و معامله سهام بانک توسعه معدنی و صنعتی و شرکت نفت پارس در ساعت 11 صبح پانزدهمین روز بهمن سال 1346، بورس ایران متولد شده و شروع بکار کند.
بورسی که گفته می شود حدود 10 میلیون سهامدار دارد و در آینده نزدیک نیز ورود مشمولان سهام عدالت به آن، جمعیتش را 50، 60 میلیونی خواهد کرد. هر چند در حال حاضر به دلیل محدودیتها و مشکلات موجود، از همین جمعیت 10 میلیونی نیز تعداد کمی این روزها مشغول معامله در تالار شیشهای هستند و از همه چیز مهمتر این که بازار سرمایه از عمق و گسترش لازم نیز متناسب با سن و سال خود برخوردار نیست.
از این رو باید گفت، جدای از مشکلاتی همچون وضعیت اقتصادی، وابستگی اقتصاد به نفت، نوسان و چند نرخی بودن ارز، سیطره گسترده دولت بر اقتصاد، کوچک و ضعیف ماندن بخش خصوصی، مشکلات ورود سرمایه خارجی به اقتصاد، عدم توجه و حمایت دولتها از بورس و... که موجب شده تا بازار سهام در کشور به جایگاه واقعی خود نرسد، موضوعاتی همچون وجود محدودیتهایی مثل حجم مبنا و دامنه نوسان، شفاف نبودن معاملات و ارائه گزارشات، توقفهای طولانی مدت نمادهای بورسی و... نیز به عنوان موانع درونی بورس موجب شده تا در مقایسه با سایر کشورها، بازار سهام در کشور ما کوچک باقی بماند.
بر این اساس چندی پیش رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در آئین گشایش دهمین نمایشگاه بورس از برداشته شدن محدودیتهایی همچون حجم مبنا و تغییر در دامنه نوسان تا پایان امسال خبر داد و گفت امسال رفع محدودیتهای بازار سرمایه مدنظر است؛ از این رو حذف حجم مبنا و رسیدن دامنه نوسان به دامنه پویا، از جمله اقداماتی است که در جهت افزایش حجم معاملات در سال جاری انجام میگیرد.
چندی پیش هم سازمان بورس با انتشار فراخوانی اعلام کرد اصلاح دستورالعملهای مرتبط با نحوه توقف و بازگشایی نمادها، نحوه انجام معاملات، نحوه افشای اطلاعات با اهمیت و گزارش پیشبینی درآمد هر سهم، پذیرش اوراق بهادار و نحوه افشای اطلاعات توسط ناشران پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران را در دستور کار قرار داده که از جمله دلایل این اقدام، تقویت امور نظارتی، افزایش نقدشوندگی سهام با اصلاح نحوه توقف و بازگشایی نمادها، اصلاح فرآیندهای معاملاتی و افشای اطلاعات با توجه به استانداردهای بینالمللی و اصلاح مواد قدیمی دستورالعملهای مذکور است.
به همین دلیل سازمان بورس و اوراق بهادار با در دسترس عموم قراردادن اصلاحات صورت گرفته، از اهل فن و فعالان بازار خواسته تا پیشنهادها و نظرات خود را در این رابطه اعلام کنند تا در تدوین نسخه نهایی این دستورالعمل یاریرسان باشند.
گفتنی است، هر چند موضوع بازنگری در قوانین بورسی به منظور تسهیل در روند معاملات و رفع ابهامات در سالهای گذشته بارها و بارها از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار مطرح شده، اما تاکنون به ثمر نرسیده است. با این حال برخی کارشناسان معتقدند تغییرات ساختاری بازار سرمایه و تجدید نظر در قوانین مهم بازار اقدامی بسیار مثبت است که به طور قطع باعث خشنودی و افزایش رضایتمندی سرمایهگذاران بازار سهام خواهد شد، هر چند در اجرای این تغییرات باید نهایت دقت انجام شود و قوانین به نوعی تدوین شوند که امکان اجرای سلیقهای وجود نداشته باشد.
همچنین برخی بر این باورند پیشنویس دستورالعمل اصلاحات قوانین بورسی که موضوعات مهمی همچون مکانیزم بازگشایی و توقف نمادها، تغییر در نحوه ارائه گزارشهای مالی توسط شرکتها و شیوه ارائه اطلاعات با اهمیت را نشانه گرفته است، میتواند با ایجاد فضای مشارکتی، زمینه اجرای بهتر و مطلوبتر این دستورالعمل را فراهم کند. به علاوه این که خواب رفع موانع پیشروی بازار سهام زمانی میتواند با اینگونه دستورالعملها تعبیر شود که سازمان بورس گامهای مناسب و جدی در راستای اقدام و عمل به این دستورالعملها بردارد.
از سوی دیگر یکی از چالش مهم بازار سرمایه که در این دستورالعمل نیز به آن اشاره شده، موضوع بازگشایی و توقفها است که از دیرباز به عنوان یکی از مهمترین موضوعات در تالار شیشهای مطرح بوده و نقدشوندگی بازار را تحت تاثیر قرار داده است؛ موضوعی که از تیرماه سال گذشته و توقف نماد معاملاتی گروه بانکی در فصل مجامع که به غیبتی طولانی انجامید، بیشتر به چشم آمد.
به همین دلیل هم برخی میگویند سازمان بورس کارنامه موفقی در بازگشایی و توقف نمادها نداشته و ندارد و چون توقفهای طولانی مدت نمادها، بلوکه شدن نقدینگی سهامداران و کاهش نقدشوندگی در بازار را به دنبال دارد این سازمان در صدد قاعدهمند شدن توقف و بازگشایی نمادها در بازار برآمده است.
از سوی دیگر هر چند تبدیل گزارش پیشبینی درآمد هر سهم به گزارش تجزیه و تحلیل مدیریت بر اساس استانداردهای بینالمللی موضوعی است که پیشتر هم از سوی مقامات سازمان بورس و اوراق بهادار بارها تکرار شده، با این حال یکی از موضوعات مهم مورد اشاره در دستورالعمل سازمان بورس اصلاح نحوه انتشار گزارشهای مالی است؛ به همین جهت بسیاری از کارشناسان بازار سهام بر این باورند پیشبینی سودی که از سوی شرکتها در گزاراشات ارائه شده اعلام میشود، در بسیاری مواقع محقق نمیشوند که این موضوع تحلیل معاملهگران بورس را با اشتباه همراه میکند و این رخداد دلیل دیگری برای اصلاح بورس مطرح است.
همچنین یکی دیگر از موضوعات مطرح شده در دستورالعمل جدید متولیان بازار سرمایه اصلاح نحوه افشای اطلاعات با اهمیت است که میتوان از آن به عنوان یکی از اساسیترین عوامل اثرگذار بر روند معاملات در بورس یاد کرد؛ چرا که قیمت سهام بر اساس خبرها و شایعات بارها و بارها در تالار شیشهای با نوسانات جدی مواجه شده و میشود و هیجان جای تحلیل و نگاه بنیادی را در معاملات گرفته است.
از این رو برخی کارشناسان معتقدند در مواردی که نمادی با رشد یا افت قابل توجه قیمتی مواجه میشود باید با درخواست سازمان بورس برای شفافسازی، شرکتها به ارائه گزارش شفافسازی بپردازند، با وجود این اما درباره تغییرات احتمالی در درون شرکتها، اطلاعرسانی عمومی درست و مناسبی انجام نمیشود که نتیجه آن ادامه فضای هیجانی در بورس است که موجب ضرر بسیای از سهامداران به ویژه تازهواردان به بازار میشود. شاید به همین دلیل است که متولیان بازار دست به کار شدهاند تا با الزام شرکتها به شفافسازی در زمینه اطلاعات نهانی و شایعات خبری، بخش زیادی از مشکلات کنونی در خصوص عملکرد شرکتها را از بین ببرند.
در مجموع باید گفت، فراخوان اخیر سازمان بورس برای اصلاح قوانین و دستور العملهای نحوه انجام معاملات، پذیرش اوراق بهادار و نحوه افشای اطلاعات توسط ناشران پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران، آن هم با استفاده از پتانسیلها و اطلاعات افراد کارشناس در بازار سرمایه، اقدام مثبتی است و استفاده از تجربه بورسهای پیشرفته دنیا هم در این زمینه میتواند راهگشا باشد.
به علاوه این تغییر قوانین و رفع محدودیتها در راستای بلوغ و گسترش بازار سرمایه آن هم در آستانه 50 سالگی بورس موضوعی مهم، لازم و ضروری است تا شاید سرانجام روزی برسد که ماشین بورس در جاده شفافیت قرار گیرد و حرکت کند.
نویسنده: مهدی حاجیوند