به گزارش پایگاه خبری «عصربازار» به نقل از دنیای اقتصاد، شاخص قیمت نیز همگام با افت شاخص با افت 1/ 0 درصدی مواجه شد. روز گذشته همچنان حجم و ارزش معاملات نسبت به میانگین یک ماه گذشته آن حدود 50 درصد بالاتر بود با این حال نسبت به روز شنبه با افت به ترتیب حدود 47 و 41 درصدی همراه شد. تشدید فروش حقوقی‌ها و برخی نگرانی‌های سهامداران از بحث مذاکرات هسته‌ای با وجود اخبار تقریبا مثبت از وین دلایل افت شاخص در روز گذشته بودند. کارشناسان معتقدند عرضه سنگین حقوقی‌ها در روز شنبه بازار دیروز را در مسیر ریزشی قرار داد و اگر خوش‌بینی‌ها به مذاکرات هسته‌ای وجود نداشت و تقاضا برای خرید نبود، بازار با ریزش بیشتری مواجه می‌شد.

به نظر می‌رسد حقوقی‌ها که در بازار کم حجم ماه‌های گذشته قادر به فروش نبودند از این شرایط برای فروش سهام خود استفاده کرده‌اند؛ ضمن اینکه بعضی حقوقی‌ها در این شرایط قصد اصلاح پرتفوی خود را نیز دارند. همچنین این گروه از سهامداران در فروردین‌ماه برای حمایت از بازار اقدام به خرید سهام در قیمت‌های پایین کردند و در مقطع کنونی با شناسایی سود در نقش فروشنده ظاهر شدند. با این همه و باوجود خوش‌بینی‌های زیاد به مذاکرات، خاطره سهامداران از هر بار مواجهه با مذاکرات هسته‌ای را نیز نباید از نظر پنهان داشت. تجربه آذر‌ماه 93 و همچنین فروردین 94 هنوز از ذهن سهامداران رخت بر نبسته است و این یکی از دلایل ایجاد فضای محافظه کاری در بازار است. در این بین برخی کارشناسان معتقدند که با حصول توافق هسته‌ای و رفع تحریم‌ها درهای بازار سرمایه برای سرمایه‌گذاران خارجی باز می‌شود و بازار با شرایط بهتری روبه‌رو‌ خواهد شد، اما موانعی نیز وجود دارد.

برای مثال پایین بودن شاخص نقد‌شوندگی در بورس تهران که ارتباط مستقیمی با سهام شناور شرکت‌ها دارد یکی از موانع رشد بازار و افزایش عمق آن محسوب می‌شود. در کشور ما بخش اعظم مالکیت شرکت‌ها به‌عنوان سهام مدیریتی تلقی می‌شود و در بازار معامله نمی‌شود. بخش کوچک‌تر سهام شرکت‌ها که در بازار سهام قابل معامله است و در فرآیند عرضه و تقاضای روزانه نیز قیمت‌گذاری می‌شوند، سهام شناور آزاد نامیده می‌شود. سهام شناور آزاد متغیر مهمی در بررسی عملکرد بازار سهام است. ‌افزایش نقدشوندگی در بورس مستلزم وجود سهام شناور آزاد کافی به‌منظور معاملات روان سهم توسط سرمایه‌گذاران در بورس است. کارشناسان یکی از راهکارهای کاهش نوسانات در بازار سرمایه را همچون نوساناتی که در یک سال اخیر شاهد بودیم، افزایش سهام شناور آزاد می‌دانند. براساس آمارهای رسمی، تنها حدود 20 درصد از سهام شرکت‌های بورسی، سهام شناور است و این مهم به این معنی است که حدود 80 درصد سهام در بورس تهران در اختیار مالکان عمده است. به همین دلیل کارشناسان، بورس تهران را از این جنبه نسبت به بازارهای سهام کشورهای دیگر در زمره بازارهای کم‌عمق طبقه‌بندی می‌کنند.

در حال حاضر و در شرایطی که حداقل میزان سهام شناور آزاد در بورس تهران 10 درصد برای شرکت‌های پذیرفته شده در بازار دوم تعیین شده اما بررسی میزان این متغیر در صنایع مختلف و همچنین در نماد‌های مختلف نشان می‌دهد برخی شرکت‌ها و صنایع میزان سهام شناور کمتر از 10 درصد دارند. کارشناسان حداقل تعیین شده 10 درصدی برای بازار دوم را رقم پایینی می‌دانند و معتقدند برای داشتن بازار سهام کارآ این نسبت باید افزایش پیدا کند. بر این اساس آمارهای رسمی نشان می‌دهد که در میان 37 صنعت بورسی 6 صنعت دارای سهام شناور کمتر از 10 درصدی هستند و این مساله موجب عدم پویایی سهام صنایع مزبور است. در صدر صنایع با بیشترین سهام شناور، گروه‌های سایر معادن و دستگاه‌های برقی قرار دارند. گروه‌های محصولات چرمی، مخابرات و زراعت نیز کمترین سهام شناور در بازار را در اختیار دارند. بررسی متغیر مزبور در بین نماد‌های حاضر در بازار سهام حاکی از این است که از میان نمادهای حاضر در بورس تهران، سهام بانک خاورمیانه و شرکت‌ سرمایه‌گذاری بیمه بیشترین سهام شناور آزاد را دارند. پس از آنها شرکت‌های سرمایه‌گذاری توسعه آذربایجان و فرآورده‌های نسوز آذر به‌عنوان شرکت‌هایی محسوب می‌شوند که از بیشترین درصد سهام شناور آزاد برخوردارند. از سوی دیگر سهام شرکت‌های سیمان دهدشت و سیمان فارس نیز در میان سایر شرکت‌ها تنها یک درصد سهامشان در بورس تهران قابل معامله است.

افزایش شاخص نقدشوندگی، عامل جذب خارجی‌ها
در رابطه با اهمیت سهام شناور در بورس تهران، شاهین شایان‌آرانی، کارشناس بازار سهام گفت: برای نشان دادن اهمیت این متغیر در بازار سهام، بررسی دو نسبت که برای تحلیل عملکرد بورس استفاده می‌شود، ضروری است: اولین نسبت، نسبت ارزش کل بازار سهام به تولید است که در بورس‌های دنیا این نسبت بین 50 تا 100 درصد است؛ نسبت دیگر شاخص نقدینگی است که از نسبت ارزش معاملات در طول یک سال به ارزش بازار به دست می‌آید که این نسبت در بیشتر کشورها بیش از 100 درصد است، اینجا است که اهمیت مفهوم سهام شناور آشکار می‌شود چرا که تعداد سهام معامله شده در بازار که همان سهام شناور شرکت‌ها است هر چقدر بیشتر باشد، نسبت شاخص نقدینگی افزایش پیدا می‌کند که متاسفانه این متغیر در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران طبق مقررات سازمان بورس رقم پایین 10درصد است که البته همین نسبت نیز در بسیاری از شرکت‌ها رعایت نمی‌شود.

شایان‌آرانی بالا بودن سهام شناور را مانعی برای دستکاری قیمت‌ها دانست و گفت: در برخی سهم‌ها که مقدار سهام شناور پایین است، نوسان قیمت شدت بیشتری به خود می‌گیرد به‌طور مثال اگر سهام شناور شرکتی 2 درصد باشد (یعنی 2 درصد از سهام آن در بازار معامله می‌شود) فردی که 25/ 0 درصد سهام این شرکت را دارد با فروش سهم خود می‌تواند زمینه ریزش قیمت آن سهم و درنتیجه زمینه ریزش شاخص کل را فراهم کند. بنابراین لازمه داشتن بازاری پویا و کارآ و با عمق زیاد، بالا بودن سهام شناور آزاد است. شایان آرانی ادامه داد: بررسی وضعیت شرکت‌هایی که سهام شناور کمی دارند، نشان می‌دهد که نوسان قیمت در این شرکت‌ها زیاد است و هر گونه تغییر کوچکی می‌تواند قیمت را تغییر دهد.

وی با بیان اینکه برای سرمایه‌گذار خارجی بالا بودن سهام شناور بسیار مهم است، افزود: اگر مذاکرات هسته‌ای به نتیجه برسد و تحریم‌ها رفع شود و درهای بازار سهام برای سرمایه‌گذاران خارجی باز شود، قطعا افزایش میزان سهام شناور شرکت‌ها امری بسیار ضروری خواهد بود، چرا که سرمایه‌گذار خارجی به این نسبت توجه ویژه دارد و مادامی که این نسبت رقم پایینی باشد از سرمایه‌گذاری در بورس تهران دلسرد خواهد شد بنابراین سازمان بورس باید با وضع قوانینی این رقم را برای شرکت‌های حاضر در بازار دوم حداقل 20 درصد اعلام کند و سپس با نظارت خود شرکت‌هایی را که این حداقل را رعایت نمی‌کنند، جریمه کند و مثلا به تابلو دوم یا سوم منتقل کند. این کارشناس بازار سهام افزود: قطعا این تغییرات تبعاتی در پی خواهد داشت که سازمان بورس باید برای این تغییرات آمادگی کافی داشته باشد.

افزایش نرخ آزاد شناور در گرو بازار پررونق

در ادامه به بررسی دلایل عدم تعهد شرکت‌ها به رعایت کردن حداقل 10 درصدی سهام شناور و همچنین راهکارهایی برای افزایش این نسبت در بورس تهران از دیدگاه مدیریت نظارت بر شرکت‌های بورس اوراق بهادار تهران پرداخته شده است.

در پاسخ به این سوال که چرا برخی از شرکت‌ها حداقل 10 درصدی سهام شناور آزاد را رعایت نمی‌کنند، روح‌الله حسینی‌مقدم گفت: شرکت‌هایی که سهام شناور آزاد آنها در بازار سهام کمتر از 10 درصد است تعهد‌نامه کتبی به سازمان ارائه کرده‌اند که مطابق آن تعهدنامه ملزم به فروش سهام خود در صورت وجود خریدار هستند. وی در رابطه با اینکه سازمان بورس از چه ابزارهایی برای تشویق شرکت‌ها در راستای افزایش سهام شناور خود استفاده می‌کند، گفت: شرکت‌هایی که بیش از 20درصد از سهامشان در بازار شناور است نسبت به دیگر شرکت‌ها دو برابر معافیت مالیاتی دارند ضمن اینکه بسیاری از شرکت‌ها که این میزان را رعایت نمی‌کنند و تعهد‌نامه‌ای هم به سازمان برای عرضه سهام خود نداشته‌اند از بورس اخراج می‌شوند. حسینی‌مقدم در رابطه با اینکه آیا سازمان بورس برنامه‌ای برای افزایش حداقل نرخ آزاد شناور دارد، گفت: اگر مذاکرات به نتیجه برسد و بازار سهام از رونق برخوردار شود، بررسی این نسبت در دست بررسی قرار خواهد گرفت.