عصر خودرو

به دنبال شوک حملات تروریستی اخیر بررسی شد؛

استراتژی بورس های دنیا برای مدیریت بحران

عصر بازار- به دنبال حملات تروریستی به حرم امام خمینی(ره) و مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۱۷ خرداد ماه سال جاری تالار معاملات بورس با شوک ناگهانی فروش سهام و کاهش قیمت ها در نتیجه بروز رفتارهای هیجانی از سوی معامله گران در بورس و همچنین افزایش قیمت ها در بازار طلا و ارز مواجه شد.

استراتژی بورس های دنیا برای مدیریت بحران
نسخه قابل چاپ
پنجشنبه ۰۸ تير ۱۳۹۶ - ۱۶:۵۵:۰۰

    به گزارش پایگاه خبری «عصر بازار» ،به دنبال بروز این حملات، شاخص بورس و قیمت سهام شرکت ها در بازار روندی منفی را در پیش گرفتند تا در عرض یک روز شاخص کل از رقم 80 هزار و 293 واحد تا عدد 79 هزار و 758 واحد افت کند و اکثر سهم ها نیز تا تشکیل صف فروش پیش بروند. گرچه طی دو روز معاملاتی بعد از این حادثه صف های فروش سهام با رسیدن به تعادل نسبی ناپایدار ماند و شاخص کل در بورس توانست قدری از کاهش خود را جبران کند، اما طی روزهای پس از آن نماگر مذکور در ادامه حرکت قیمت ها روی مسیر سراشیبی، باز هم به افت خود ادامه داد تا نشان دهد شوک های ناگهانی و هیجانات ناشی از آن به سادگی بورس ایران را رها نمی کند.

    برای ارزیابی بیشتر این رفتار و بررسی عملکرد مسئولان بورس ایران در زمان بروز بحران و شوک های ناگهانی باید به این نکته مهم اشاره کرد که همانند این اتفاق بارها در دیگر کشورها نیز رخ داده و بسیاری از بورس‌های اوراق بهادار در کشورهای مختلف هم طی سالیان گذشته فراز و فرودهای شدید را تجربه کرده‌اند. اما دلایل شکل‌گیری این فراز و فرودها هر چه که باشد، مهم ترین نکته پیرامون اقدامات انجام شده توسط مقامات اقتصادی آنها در رویارویی با این شرایط‌ و نحوه مدیریت آن است که در اکثر موارد، دارای نکاتی مشترک بوده و می‌تواند برای دیگر بورس‌ها از جمله بازار سهام ایران نیز آموزنده باشد. ضمن اینکه نحوه برخورد مسئولان بورس دیگر کشورها با بحران ها و ریسک های سیستماتیک تحمیل شده بر معاملات سهام و مدیریت آن، وجه تمایزی مهم میان آنها با مسئولان بورس کشور ماست. چراکه در ایران حتی در صورت بروز حوادث و اتفاقات مهم و اثرگذار بر بورس نیز چنین اقداماتی از سوی مسئولان صورت نمی پذیرد و همین امر موجب تشدید روندهای هیجانی معاملات و حاکمیت رفتارهای احساسی در بین سرمایه گذاران و سهامداران می شود.
    در بیان یکی از اقدامات مشترک میان بورس های دیگر کشورها می توان به این مورد اشاره کرد که در اکثر بورس های دنیا در زمان بروز بحران و یا حاکمیت رفتارهای هیجانی ناشی از ایجاد ریسک های سیستماتیک و غیرقابل پیش بینی بر روند معاملات، مدیران و مسئولان آنها دستور توقف معاملات بازار سهام را صادر می کنند تا بعد از کاهش هیجانات حاکم بر معامله گران و ایجاد ثبات رفتاری میان سهامداران و سرمایه گذاران، روند معاملات بورس دوباره از سر گرفته شود.
    نمونه این اقدام در تاریخ 29 اردیبهشت ماه سال جاری در کشور برزیل رقم خورد؛ به طوری که طی ساعات اولیه معاملات بازار سهام در برزیل در تاریخ مذکور، شاخص بورس این کشور 10 درصد سقوط کرد و مقامات برزیلی مجبور شدند معاملات سهام در این کشور را متوقف کنند. یکی از اصلی‌ترین دلایل سقوط شاخص بازار سهام برزیل رسوایی جدید رئیس جمهور این کشور در دریافت رشوه عنوان شد و رسانه‌های محلی از جزئیات جدید این رشوه‌خواری پرده برداشتند.
    در موارد دیگر، به بحران مالی جهانی سال 2008 میلادی می توان اشاره کرد؛ اتفاقی که طی آن در تاریخ 11 اکتبر سال 2008 میلادی، رئیس صندوق بین‌المللی پول (IMF) هشدار داد که سیستم مالی جهان در آستانه بحران سیستمیک است. این بحران اقتصادی سبب شد کشورها موقتاً بازارهایشان را تعطیل کنند. در 8 اکتبر نیز، بازار سهام اندونزی، پس از 10 درصد افت در یک روز، معاملاتش را متوقف کرد. بحرانی که از آن به عنوان سقوط بازار 2008 یاد می شود و برخی معامله گران قدیمی آن را با دوشنبه سیاه سال 1987 میلادی مقایسه می کردند.
    در تمامی این نمونه ها که در بورس های دنیا بروز کرده و سقوط یا ریزش بازار سهام را در پی داشته، از استراتژی های کاهش دهنده خطرات برای کاهش رفتارهای هیجانی ناشی از شوک های ناگهانی استفاده شده که مکانیزم این استراتژی، ایجاد محدودیت های معاملاتی است که برخی از آن به عنوان "مدارشکن" یاد می کنند؛ یعنی قطع موقت معاملات بورس (که به معنای توقف معاملات در بازار نقد و توقف مبادلات مربوطه در بازارهای مشتقات می باشد که همه آنها تحت تاثیر نوسانات قابل توجه شاخص بازار هستند).
    البته کشورهای مختلف در استفاده از این استراتژی روشی مخصوص به خود را به کار گرفته اند. به عنوان مثال در ایالت متحده استراتژی به کار گرفته شده بدین ترتیب است که سه آستانه در نظر گرفته شده که هرکدام از آنها سطوح مختلف کاهش قیمت سهام و شاخص های بورسی را بر حسب تغییر واحدهای میانگین صنعتی داوجونز نشان می دهند و در ابتدای هر فصل، برای تخصیص ارزشی خاص به هر فصل، محاسبه می شوند. برای مثال، در سه ماهه دوم سال 2011، آستانه 1 کاهش 1200 واحد، آستانه 2 کاهش 2400 واحد و آستانه 3 کاهش 3600 واحد بوده است. بنابراین برای هر فصل و هر سه ماه، سه آستانه محاسبه می شود و کاهش بر اساس واحدهای داوجونز نشان داده می شود. چنانچه کاهش معادل آستانه 2، قبل از ساعت 1 بعد از ظهر رخ دهد بازار به مدت 2 ساعت بسته می شود. اگر چنین کاهشی بین ساعت 1 و 2 بعد از ظهر رخ دهد، توقفی یک ساعتی ایجاد می شود و چنانچه بعد از ساعت 2 رخ دهد، بازار در آن روز بسته خواهد شد. در صورتی که کاهش معادل آستانه 3 رخ دهد، صرف نظر از ساعتی که رخ داده، بازار در کل آن روز بسته خواهد شد.
    در فرانسه نیز محدودیت های روزانه قیمت، در بازار نقد و بازار مشتقات اجرا شده است. اوراق بهادار معامله شده در بازارها با توجه به تعداد و حجم روزانه معاملات، به 3 طبقه تقسیم می شوند و محدودیت های قیمت با توجه به طبقه ای که اوراق بهادار متعلق به آن هستند، متفاوت می باشد. برای مثال، در طبقه ای که نقدشوندگی بیشتری دارند، هنگامی که نوسانات قیمت اوراق بهادار، از 10 درصد قیمت بسته شدن روز قبل تجاوز کند؛ تعلیق معاملات و مظنه برای 15 دقیقه رخ می دهد. پس از 15 دقیقه معاملات ادامه می یابند. سپس اگر قیمت بیش از 5 درصد افزایش یا کاهش یابد، مجدداً معاملات برای 15 دقیقه به حالت تعلیق در می آیند. ممکن است مرز 5 درصدی یکبار دیگر قبل از اینکه معاملات برای بقیه روز متوقف شوند، اعمال شود. هنگامی که معاملات در بازار نقد برای یک اوراق بهادار مشخص به علت نوسانات زیاد قیمت به حالت تعلیق در می آید، معاملات بر روی اختیار معامله (option) بر اساس اوراق پایه نیز معلق می شود. علاوه بر این، هنگامی که بیش از 35 درصد تبدیل به سرمایه کردن شاخص CAC40 را نتوان قیمت گذاری کرد، محاسبه این شاخص معلق شده و شاخص مذکور توسط شاخص روند جایگزین خواهد شد. اگر کمتر از 25 درصد تبدیل به سرمایه کردن شاخص فوق را بتوان قیمت گذاری کرد، مظنه در بازار مشتقات به مدت نیم ساعت معلق می شود و اگر ودیعه اضافی طلب شود، مظنه به مدت 1 ساعت معلق می شود.
    در کشور چین نیز برای جلوگیری از تداوم ریزش بازار سهام ناشی از بروز بحران های مالی طی ماه ژوئن سال 2015 میلادی، اقدامات و تصمیم‌های متعددی توسط دولت و مسئولان بورس‌ها به اجرا درآمد که از مهمترین آنها می توان به توقف معاملات تعداد بسیاری از شرکت‌ها، منع فروش سهام توسط سهامداران عمده، اعطای وام برای خرید سهام، کاهش نرخ بهره، توقف عرضه‌های اولیه و تزریق منابع توسط شرکت تأمین مالی اوراق بهادار چین اشاره کرد. اقداماتی که گرچه نتوانست در بلندمدت تاثیر قابل توجهی بر شاخص های بورس این کشور اعمال کند، اما حداقل در کوتاه مدت مانع از تشدید و تداوم رفتارهای هیجانی در بورس این کشور شد و حجم معاملات آن را با روندی فزاینده رو به رو کرد.
    ضمن اینکه جدا از چگونگی تأثیرگذاری سیاست‌های اتخاذ شده در مواجهه با بحران بازار سرمایه، همکاری، همبستگی و همراهی میان نهادهای پولی و مالی چین در رفع بحران درخور توجه است که گواه این ادعا را می توان به خصوص در تأمین منابع مالی برای شرکت تأمین مالی اوراق بهادار، کاهش نرخ‌های سود بانکی، کاهش نرخ ذخایر قانونی بانک‌ها و تسهیل شرایط اعطای وام برای خرید سهام مشاهده کرد.
    به هر ترتیب آنچه مسلم است اینکه از این دست اتفاقات ناگهانی در سایر نقاط جهان نیز بسیار مشاهده شده و بورس های دیگر کشورها نیز به دنبال چنین حوادثی متلاطم شده اند؛ اما نکته اصلی در زمان بروز این قبیل بحران ها و اتفاقات ناگهانی که ریسک های سیستماتیک را برای بازار سرمایه و بورس در پی داشته و بازار ارز و طلا را نیز به واکنش وا می دارد، روش مدیریت بحران ها و چگونگی عملکرد نهاد ناظر و تفاوت بورس ایران با سایر بورس ها از نظر نحوه برخورد با چنین شرایطی است.
    این بار نیز فضای حاکم بر روند معاملات طی روزهای اخیر در بازار سهام ایران در حالی تحت تأثیر شوک ناشی از حملات تروریستی در تهران قرار گرفت که اغلب فروشندگان هیجان¬زده بازار سهام را معامله‌گران حقیقی اسیر هیجانات تشکیل می‌دهند و در اکثر موارد، همین افراد مجبور می شوند با برگشت روند پایدار به معاملات و خروج بورس از چنین بحران هایی، دوباره سهام فروخته شده خود را حتی با ایستادن در صف های خریداران و در قیمت های به مراتب بالاتر از قبل خریداری کنند. اما نکته اصلی و مهم تر پیرامون این اتفاقات و رفتارهای هیجانی ناشی از آن، عدم اعمال اقدامات و تصمیمات درخور و اثربخش جهت کاهش التهابات و تلاطمات حاکم بر بازار سرمایه از سوی مسئولان و مدیران است که این امر خود به تنهایی یکی از تفاوت های مهم در نحوه مدیریت بازارها بین بورس ایران با سایر بورس های دیگر کشورها را آشکار ساخته و عاملی است که سبب پایدار ماندن رفتارهای هیجانی و چیره شدن احساسات معامله گران بر رفتارهای منطقی آنها به ویژه در مواقع بروز بحران در بازار می شود.

    نویسنده: سودابه کیوان فر
    برچسب ها