عصر بازار- خرید اعتباری سهام یکی از این اهرمهای مالی است که به اعتقاد کارشناسان از نیازهای بازار سرمایه بوده و به نوعی کمک به مشتریان بازار سهام محسوب میشود.
به گزارش پایگاه خبری «عصر بازار»، بر اساس این روش، کارگزاران میتوانند در یک قرارداد دوجانبه اعتبار لازم مشتریان خود را از طریق منابع بانکی تامین کنند. به بیان سادهتر میتوان اینگونه گفت که سهامداران میتوانند سهام یک شرکت را بهصورت اعتباری از یک کارگزار بخرند و کارگزار نیز در یک قرارداد جداگانه با بانک، اعتبار لازم را از طریق منابع آن بانک تامین کند البته در این بین کارشناسانی با این طرح مخالف هستند. آنها اعتقاد دارند که اعتباردهی را باید به بانک ها سپرد تا شرکت های کارگزاری به وظیفه اصلی خود بپردازند. مخالفان، دلیل عمده خود را نبود ضمانت های محکم برای بازپس گیری اعتبار از مشتریان عنوان می کنند. این در حالی است که عده ای دیگر این راه را کم ریسک ترین طریق ممکن اعتباردهی می دانند. در همین راستا پای صحبت های ساسان الله قلی، مدیرعامل شرکت کارگزاری تامین سرمایه نوین و عضو کارگروه ریسک صنعت کارگزاری و چند تن از کارشناسان ارشد بازار سرمایه نشستیم که در ادامه مشرح آن را می خوانید.
- در ابتدا در خصوص سازوکار خرید اعتباری توضیح دهید، شما چقدر با این نوع از خرید سهام موافق هستید؟
اصولا کارگزار با استفاده از اعتبارات سیستم بانکی منابع خرید سهام اعتباری را تامین می کند که این مهم با عنوان خرید اعتباری سهام شناخته می شود. پس از آن مشتری امکان خرید از منابع خودش را پیدا و از محل نوسان صعودی قیمت سهام عایدی بیشتری را کسب می کند.
اکنون حجم خریدهای اعتباری به میزان قابل توجهی افزایش یافته که با تصویب و اجرای دستورالعمل الزامات خرید اعتباری و کفایت سرمایه نهادهای مالی توسط سازمان بورس و اوراق بهادار، موج جدیدی از نظارت بر فرآیند خرید و فروش اعتباری شکل گرفته که این مهم، طرح خرید اعتباری را ساختاریافته تر و مدون تر و امکان نظارت و کنترل را برای سازمان های ناظر بیشتر کرده است. از سوی دیگر متاسفانه با شناخت این دستاورد، انتظار مشتریان و سرمایه گذاران برای تخصیص این طرح به آنها افزایش یافته است. به نظر می رسد خرید اعتباری سهام تیغ دولبه ای باشد که از یک سو افزایش بازدهی را به همراه دارد و از سوی دیگر به همان میزان بازدهی یا حتی بیش از آن، ریسک را بالا می برد. با این اوصاف با چنین شرایطی با خرید اعتباری سهام موافق نیستم.
- بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند که خرید سهام اعتباری سبب بدهکار شدن خریداران و کاهش سرمایه اصلی آنها می شود؛ نظر شما چیست؟
بله به نظر می رسد این ادعا درست باشد، در واقع سهامداران به خصوص سهامداران حقیقی به امید کسب بازدهی بیشتر، تمایل بسیار زیادی به اخذ اعتبار و استفاده نوسانات مثبت بازار دارند اما متاسفانه به افزایش ریسک سرمایه گذاریشان در این روند توجهی نمی کنند.
سرمایه گذاران حقیقی اصولا نه ابزار مناسبی برای ارزیابی ریسک دارند و نه در یک رویه سرمایه گذاری مدون و علمی به دستیابی اهداف خود توجه می کنند، درواقع فقط به دنبال حداکثر کردن سود خود هستند؛ در صورتی که این روند به شدت منجر به افزایش ریسک سرمایه گذاری آنها می شود. به طور معمول در رویه های مدیریت ثروت سرمایه گذاران ابتدا باید ریسک سنجی کاملی داشته باشند بعد بر مبنای ویژگی های شخصیتی، سن، میزان ثروت و دارایی و میزان تحصیلات و دانش، هدف گذاری مناسبی برای سرمایه گذاری خود کرده و بازده مورد انتظار خود از سرمایه گذاری انجام شده را محاسبه کنند. سپس استراتژی خود را بر اساس هدف گذاری و ریسک سنجی انتخاب کنند. در واقع اخذ اعتبار برای تمامی افراد فعال در بازار مناسب نیست. می توان گفت 60 درصد برای کسی با توجه به ریسک سنجی و دیگر شرایطی که ذکر شد مناسب و برای دیگر نامناسب است. بنابراین می توان گفت سرمایه گذارانی که اطلاعات کاملی از روند خرید اعتباری سهام در بازار ندارند، امکان ضرر کردن در خرید اعتباری سهام برایشان وجود دارد.
- همانطور که می دانید بازار سرمایه ایران عمق کمی دارد؛ به نظر شما خرید اعتباری سهام می تواند مشوقی راهگشا برای ترغیب مردم به سهامداری باشد؟
به هرحال خرید اعتباری سهام به عنوان یکی از ابزارهای بازار سرمایه شناخته شده و روز به روز رویه نظارت ها و کنترل ها در این حوزه در حال بهتر شدن است و به طور حتم در صورت افزایش مهارت و دانش استفاده کنندگان از این ابزار، در کنار بهبود سیستم های کنترلی و قوانین و مقررات یکی از ویژگی های متمایز کننده بازار خواهد بود. ولی قطعا نیاز به تجدید نظر و اصلاح ساختار دارد و روند بهبودی در این حوزه احساس می شود و مثل هر ابزار دیگری نقاط ضعف و معایبی را همراه دارد که استفاده-کنندگان باید نسبت به آن آشنا باشند.
از سوی دیگر همانطور که در صحبت ها اشاره کردم خرید اعتباری سهام در نگاه نخست برای سرمایه گذاران حقیقی و تازه وارد جذاب است. این در حالی است که سهامداران تازه واردی که تجربه سرمایه گذاری ندارند، ممکن است با ضرر مواجه شوند و به کل بازار سرمایه را ترک کنند.
- آیا خرید اعتباری سهام در سایر بازار سرمایه های جهان وجود دارد؟ تفاوت اجرایی شدن این طرح را با سایر کشورها در چه چیزی می بینید؟
در سایر بورس های جهان نیز خرید سهام اعتباری به عنوان یکی از ابزارهای بازار سرمایه وجود دارد. در این کشورها کارگزاران با توجه به رتبه ای که دارند مزایا و خدماتی ارائه میدهند که اعتباردهی یکی از این خدمات است. این در حالی است که بازار سرمایه های جهانی با داشتن نرم افزارهای پخته و ابزارهای متفاوت توانایی بالاتری برای مدیریت ریسک دارند که در ایران این امکانات کافی نیستند و فضای مناسب برای ارائه درست خرید سهام اعتباری و کنترل ریسک های ناشی از آن به طور کامل وجود ندارد.
- پس از تصویب اطلاعیه اعتباردهی، خرید اعتباری سهام به میزان قابل توجهی افزایش یافت و شاهد تخلفاتی در کارگزاری ها در این زمینه بودیم؛ حتی در برخی از کارگزاریهای خصوصی اعتبارهای 20 تا 30 میلیارد تومانی به مشتریان اختصاص داده شده است. بر این اساس برای جلوگیری از تخلفات، دستورالعملی توسط سازمان بورس و اوراق بهادار ابلاغ شد. این اطلاعیه را تا چه اندازه کمک کننده می دانید؟
قطعا کمک کننده بوده اما تمام مسایل و مشکلات را حل نکرده است. از یک سمت با ایجاد توقع سرمایه گذاران برای استفاده حداکثری از سقف 60 درصدی اخذ اعتبار و از زاویه دیگر بحث تخلفات و عدم رعایت کامل دستورالعمل توسط کارگزاران که در برخی موارد غیرقابل اجتناب بوده را می توان از جمله چالش های این حوزه دانست. به عبارت دیگر کارگزاران ابزارهای لازم برای اجرای دقیق و کامل دستورالعمل و کنترل کامل ریسک اعطای اعتبار را در حال حاضر ندارند، با این حال دستورالعمل به مدون و نظام مند شدن طرح خرید اعتباری سهام کمک شایانی کرده است.
در همین راستا کانون کارگزاران و کمیته ریسک صنعت کارگزاری در غالب جلسات فشرده، اصلاحات و پیشنهادات بسیار مفیدی ارائه کرده که امید است در آینده ای نزدیک شاهد شرایط بهتری برای کارگزاری ها، سهامداران و تمامی ذینفع های این طرح باشیم.