عصر بازار- سرمایه یکی از نهاده های اصلی هر فعالیت اقتصادی است که می توان از آن تحت عنوان انباشت نقدینگی برای آغاز فعالیت و یا ادامه آن در یک بنگاه اقتصادی نام برد.
به گزارش پایگاه خبری «عصر بازار» به نقل از خبرآنلاین، در یک بنگاه اقتصادی، سرمایه به دو طریق تامین می شود، یا از دارایی صاحبان و یا از طریق فرآیند تأمین مالی. یکی از دغدغه های هر بنگاه اقتصادی، تأمین منابع مطلوب مالی است، به عبارت دیگر سازمانها، شرکتها و مؤسسات جهت تأسیس، تجهیز و یا گسترش فعالیتهای خود، نیازمند منابع مالی میباشند که در بازارهای مالی متعارف این نیاز از طریق انتشار اوراق قرضه مرتفع میگردد. اوراق قرضه مبتی بر قرض با بهره است که از دیدگاه اسلام ربا و حرام بوده، و از این رو نمیتوان در کشورهای اسلامی از این اوراق جهت تأمین مالی استفاده کرد. اندیشمندان مسلمان با توجه به اهمیت تأمین مالی شرکتها از روشهای اسلامی، ابتدا به ایجاد نظام بانکداری اسلامی و سپس به فکر طراحی بازار سرمایه اسلامی و ابزارهای آن افتادند. "صکوک" یکی از این ابزارهاست که به منظور تامین مالی بنگاهها و طرحهای مختلف استفاده می شود.
مقاله حاضر به تشریح کاربرد این ابزار تامین مالی و دامنه استفاده از آن در جهان و نیز ارکان انتشار آن اختصاص دارد.
ابزارهای نوین مالی اسلامی(صکوک) چیست؟
صکوک ؛ ابزاری نوین و کارا در فرایند تامین مالی و سرمایه گذاری.
صُکوک جمع صَک به معنای سند و سفته است و مُعَرَّب واژه چک در فارسی است. عرب ها این واژه را برای انواع حوالجات، تعهدات و اسناد مالی بکار می برند.
صکوک اوراقی هستند که بر اساس قراردادهای شرعی منتشر شده و مبتنی بر اقتصاد واقعی است و نارسایی اقتصاد غیر واقعی سایر اوراق بهادار را ندارد. صکوک نوعی ابزار مالی با پشتوانه ترازنامه و دارایی های فیزیکی است.
طبق تعریف استاندارد شماره 18 AAOFIF :
"صکوک مشارکت، اسناد و گواهیهای دارای ارزش یکسان هستند که بر اساس عقد مشارکت ایجاد شده اند و در آن یکی از طرفین یا شخص ثالثی مدیریت عملیات را بر عهده میگیرد".
طبق تعریف سازمان حسابداری و حسابرسی نهادهای مالی اسلامی:
" گواهیهایی با ارزش اسمی یکسان که پس از اتمام عملیات پذیرهنویسی، بیانگر پرداخت مبلغ اسمی مندرج در آن توسط خریدار به ناشر است و دارندة آن مالک یک یا مجموعهای از داراییها، منافع حاصل از دارایی و یا ذینفع یک پروژه یا یک فعالیت سرمایهگذاری خاص میشود."
آمارها از حجم انتشارصکوک در ایران و جهان چه می گویند؟
اولین صکوک در ایران در سال 1389 توسط شهرداری تهران منتشر گردید. رشد چشمگیر بازار صکوک در ایران در سال 1395 بوده است. اظهارات مدیر عامل شرکت سپرده گذاری مرکزی حاکی از ان است که مجموع کل اوراق سال 1395 به رقم 83 هزار و 662 میلیارد ریال رسید.
مدیر عامل شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات) اظهار داشت در آخرین روزهای اسفندماه 95، انتشار صکوک رشدی 14 برابری را نسبت به مدت مشابه سال 94 تجربه کرده است.
نمودار زیر حجم صکوک منتشره در بازار سرمایه ایران را از سال 1389 تا 1395 نشان می دهد:
در بازار جهانی صکوک، سالهای 2012 و 2013 نقطه اوج رشد می باشد و سال 2015 نقطه تثبیت آن. در سال 2015 عواملی نظیر تردید نسبت به سیستم مالی جهانی، توقف انتشار صکوک کوتاه مدت توسط بانک مرکزی مالزی بنا بر تصمیمات استراتژیک آن کشور، افت شدید قیمت نفت ، افزایش نرخ مرجع ، تغییر سیاستگذاریهای انتشار صکوک از تامین فرصتهای سرمایهگذاری به مدیریت نقدینگی برای بانکهای اسلامی بر روی انتشار صکوک تاثیرگذار بود. طبق آمار منتشره شرکت مدیریت مرکز بازار سرمایه، حجم صکوک جهانی منتشر شده از سال 2001 تا 2015 میلادی به تفکیک کشور و بطور کل در نمودار های ذیل نمایش داده می شود:
ارکان انتشار ابزارهای نوین مالی اسلامی(صکوک) چیست؟
ارکان انتشار صکوک شامل 9 رکن مشتمل بر بانی، شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه، واسط، فروشنده، ضامن، عامل فروش، عامل پرداخت، بازارگردان و متعهدپذیره نویس می باشد.