عصر بازار- باقی ماندن یا خروج محصولات پتروشیمی از بورس کالا به چالش سه سالهای بین برخی تولیدکنندگان بزرگ و وزارت صنعت از یک سو و شورای رقابت و مصرفکنندگان این محصولات از سوی دیگر تبدیل شده است.
به گزارش پایگاه خبری«عصربازار» ، گرچه محصولات پتروشیمی در بورس کالا عرضه و شورای رقابت نیز با تشکیل کمیتهای به بررسی کم و کیف بازار این محصولات پرداخته است اما برخی تولیدکنندگان بزرگ محصولات پتروشیمی تلاش میکنند تا سازوکاری برای خروج این محصولات از بورس اتخاذ کنند. با این شرایط به نظر میرسد که شمارش معکوس برای پایان غائله خروج پتروشیمیها از بورس کالا آغاز شده است. چرا که با تشکیل کارگروه تخصصی پتروشیمی تحت نظر شورای رقابت، اکنون این کارگروه با برگزاری جلسات خود به برخی تصمیمگیریها رسیده که نهایی شدن و ابلاغ آن نیازمند مطرح شدن و تایید نهایی در شورای رقابت است. با این روند بررسی وضعیت بازار محصولات پتروشیمی در دستور کار پیاپی چند جلسه شورای رقابت (جلسه 283 تا 285) قرار گرفته و به نظر میرسد تا پایان هفته جاری(27 اسفند) و برگزاری نشست بعدی شورای رقابت با گروه مذکور (جلسه شماره 285 در تاریخ 23 اسفند 95)، برخی اختلاف نظرها در مورد انجام معاملات پتروشیمی در بورس کالا مرتفع شود.
گرچه هنوز هم برخی مخالف عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا به دلیل غیرانحصاری بودن بازار این محصولات هستند، اما موافقان از جمله شورای رقابت معتقدند که تنها راه حل ساماندهی بازار پتروشیمی عرضه این محصول در بورس کالاست. شورای رقابت نیز تاکید دارد که به دلیل انحصاری بودن بازار پتروشیمی این محصولات باید در بازار رقابتی بورس عرضه شود تا قابل رصد از طریق بورس کالا باشد. چرا که هنوز هم انحصار قیمتگذاری محصولات پتروشیمی داخلی در دست چند گروه خاص و بازرگانی پتروشیمی است و این گروه تا حد زیادی بر بازار ارز داخلی تسلط دارد. شرایط موجب شده تا به دلیل افزایش حجم تولید محصولات پتروشیمی در ایران، امکان دامپینگ و قیمتشکنی در بازار این محصولات در خارج از مرزها و بازار داخلی افزایش یابد.
با این وجود آنچه مسلم است عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا کمک شایانی به شفافیت بیشتر بازار این محصولات کرده و به نظر میرسد تداوم برخی مناقشات، برای رسیدن به راه حلی میانه است که هم نظر تولیدکنندگان این محصولات و هم مشتریان در صنایع پایین دستی را تامین کند. در گفتوگوی اختصاصی بازار امروز با دکتر رضا شیوا، رئیس شورای رقابت آخرین وضعیت بازار و نتایج حاصل از تشکیل کارگروه تخصصی پتروشیمی در شورای رقابت را جویا شدیم که در ادامه میخوانید.
***
بررسی وضعیت بازار محصولات پتروشیمی در شورای رقابت در چه مرحلهای است؟
با تشکیل کارگروه پتروشیمی زیر نظر شورای رقابت، این شورا طی سه جلسه پیاپی برخی تصمیمات اتخاذ شده در کارگروه مذکور را برای ساماندهی وضعیت عرضه خوراک پتروشیمیها طی جلسات 281 تا 285 خود در دستور کار قرار داد و با انجام مذاکرات در دو جلسه نخست ، تصمیمگیری نهایی در این زمینه به نشست بعدی شورای رقابت در 23 اسفندماه موکول شد. و به نظر می رسد با اتمام این جلسات رای کارگروه تنظیم بازار پتروشیمی درباره سازوکار عرضه این محصولات در بورس کالا اعلام می شود. آنچه مسلم است عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا باید ادامه یابد چرا که شورای رقابت معتقد به وجود انحصار در بازار پتروشیمی است و راهکار رفع این انحصار نیز عرضه خوراک پتروشیمیها از طریق بورس کالاست که شرایط را برای رصد بازار این محصولات فراهم میکند.
علت ورود شورای رقابت به موضوع مواد پتروشیمی چیست؟
دیدگاههای مختلفی در مورد شیوه عرضه خوراک پتروشیمیها در بازار مطرح است و شورای رقابت برای اینکه ابعاد ماجرا را به درستی مشخص کند، به تشکیل کارگروه تخصصی متشکل از همه طرفهای دستاندرکار در تولید، عرضه و مصرف محصولات پتروشیمی پرداخت تا با بررسی کم و کیف معاملات پتروشیمیها در بورس کالا رای نهایی خود را در این زمینه صادر کند. با بررسیهای این کارگروه، شورای رقابت جلساتی را با حضور همه صنایع بالادستی و پاییندستی پتروشیمی و همین طور مسئولان بورس کالا برگزار کرد گرچه دو جلسه نخست شورا در این زمینه بیشتر جنبه مباحثه داشت، طرفین دیدگاههای خود را مطرح کردند اما تصمیمگیری نهایی در این زمینه به جلسه بعدی شورای رقابت موکول شد.
با توجه به حساسیت موضوع معاملات پتروشیمیها به دلیل حضور گسترده این محصولات در صنایع مختلف تلاش کردیم تا همه طرفهای موضوع به اندازه خود دیدگاههایشان را از طریق کمیتهای که به همین منظور تشکیل شده مطرح کنند تا بتوانیم به یک راه حل بینابینی که در برگیرنده منافع هر دو طرف این مناقشه باشد، دست پیدا کنیم. به طور مسلم فرض خروج پتروشیمیها از بورس کالا منتفی است چرا که بازار پتروشیمی بازاری انحصاری است. هدف از تشکیل کمیتهای برای بررسی موضوع نحوه عرضه پتروشیمی در بورس کالا این بود که همه گروهها یعنی هم مصرفکننده و هم تولیدکننده و در عین حال همه طرفها درگیر از تصمیمهای این کارگروه منتفع شوند.
در دو نشست قبلی شورای رقابت در زمینه بررسی وضعیت بازار محصولات پتروشیمی چه مباحثی مطرح شد؟
در این نشستها مباحث مختلفی مطرح شد و حتی تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی به تشریح مشکلات خود در تولید و عرضه این محصولات پرداختند و دیدگاههای دو طرف مورد بررسی قرار گرفت، این شرکتها هم مشکلات خاص خود را دارند. اما به طور کامل آمادگی داریم برای حل این مشکل تا جایی که امکان داشته باشد وقت گذاشته و در نهایت به یک راهحل برد– برد دست پیدا کنیم.
واحد اقتصادی مرکز ملی رقابت به دقت مطالب طرح شده در این جلسات را جمعآوری کرده و جمعبندی دیدگاهها در نشست آتی شورای رقابت انجام شود. معتقدیم اگر راه حلی در شورای رقابت برای چالش معاملات پتروشیمی پیدا نشود، این امکان که بتوان در جای دیگری مشکل مذکور را حل کرد وجود ندارد. ضمن اینکه دو طرف باید همکاری کنند تا راه حل مناسبی پیدا شود و اگر یک طرف بخواهد همه تصمیمها به نفع خودش باشد راه حلی به دست نخواهد آمد.
به طور مشخص فکر میکنید، نتایج حاصل از تشکیل کارگروههای تخصصی مانند پتروشیمی و فولاد در شورای رقابت و ترکیب اعضای این کارگروهها چه بوده است؟
اکنون شورای رقابت دو کارگروه پتروشیمی و فولاد را دارد که به خصوص در کارگروه پتروشیمی با توجه به مسائلی که قبلا برای جلوگیری از عرضه این فرآوردهها در بورس وجود داشت، میزان گستردگی کار بسیار زیاد است. خوشبختانه این کارگروه از چند هفته پیش کار خود را آغاز کرده و با توجه به مشکلات قبلی پیش آمده در بازار این محصولات، کار سنیگنی را انجام میدهند. در کارگروه پتروشیمی مسئولانی از وزارتخانههای نفت و صنعت، معدن و تجارت، شرکت پتروشیمی و صنایع بالادستی و پاییندستی آن، سازمان بورس کالا، اتاق بازرگانی و شورای رقابت حضور دارند. در واقع اعضای این کارگروه که از خبرگان صنعت پتروشیمی هستند دور هم جمع شده و مسائل صنعت پتروشیمی را به طور روزانه رصد و مشکلات این صنعت را یکی پس از دیگری حل میکنند.
در مجموع به نظر من این کارگروه یکی از موفقترین کارگروههای تخصصی فعال در کشور است و خوشبختانه همه نهادها و دستگاه نیز همکاری مطلوبی با این کارگروه داشته و مخالفتی ندارند. در جلسه 10 اسفند شورای رقابت نیز گزارشی در زمینه تصمیمات این کارگروه و تایید مصوبات آن در شورای رقابت ارائه شد، چرا که مصوبات این کارگروه باید به تایید شورای رقابت برسد.
به نظر شما آیا با تشکیل کارگروه پتروشیمی در شورای رقابت از این پس شاهد مباحثی که قبلا در مورد خروج پتروشیمی از بورس کالا مطرح میشد، خواهیم بود؟
خیر، اکنون متولی اصلی ساماندهی عرضه و فروش محصولات پتروشیمی، این کارگروه است. کسانی که قبلا اعلام میکردند که باید پتروشیمی از بورس کالا خارج شود نیز یکسری دلایلی داشتند که با تشکیل این کارگروه فرصت لازم برای ارائه و بررسی این دلایل فراهم شده است. در این کارگروه درجه و مقام اعضا مطرح نیست و این کارگروه تنها متشکل از خبرگان است. شورای رقابت نیز به هنگام دعوت از افراد برای حضور در این کارگروه اعلام کرد که تنها افرادی توسط دستگاههای مختلف معرفی شوند که خبره کار باشند، چرا که این خبرگان با سابقه حضور 20 تا 30 ساله در صنعت پتروشیمی مشکلات این صنعت را درک میکنند و بدون منتفع شدن از نتایج تصمیمگیریهای احتمالی به طور مستقل فعالیت کرده و برای بهبود وضع این صنعت برنامهریزی میکنند. این کارگروه وابسته به بخش دولتی، تعاونی و حتی خصوصی نیستند.
تا چه حد امیدوار هستید که مشکلات قبلی عرضه و فروش محصولات پتروشیمی به صنایع پاییندستی و مفاسد احتمالی ناشی از آن را شاهد نباشیم؟
همه این مسائل به تدریج در حال مرتفع شدن است. باید توجه کنیم که پتروشیمی صنعتی انحصاری و سالهای سال در دست افراد خاصی بوده اما اکنون در حال نظم گرفتن و قانونمند شدن است. با این وجود باید بپذیریم که این نظم و قانونمندی و قرار گرفتن همه تولیدکنندگان و عرضهکنندگان محصولات پتروشیمی در زیر چتر این کارگروه تا حدودی زمانبر خواهد بود. البته واضح است که شورای رقابت ضمانت اجرایی لازم برای تبعیت تولیدکنندگان و عرضهکنندگان محصولات پتروشیمی از این کارگروه دارد و این افراد و شرکتها مشمول جریمههایی خواهند شد که شورای رقابت بر اساس قانون اختیار اعمال آن را دارد. درست است که در ابتدا از همه شرکتها دعوت کردهایم تا به این کارگروه بپیوندند اما در صورتی که شرکتهای مذکور به مصوباتی که این کارگروه تصویب میکند یا موضوعات مطرح شده توسط آن توجهی نکنند، مشمول جریمههای مختلفی که شورا پیشبینی کرده، خواهند شد. اما اکنون خوشبختانه شرکتهای پتروشیمی در حال تعامل با این کارگروه هستند و بازار محصولات پتروشیمی نیز آرام است مگر این که اتفاق خاصی بیفتد که کارگروه مذکور برای این گونه موارد نیز تصمیم مناسبی اتخاذ خواهد کرد.
با این روند، تصمیمات این کارگروه برای همه شرکتهای پتروشیمی لازمالاجرا خواهد بود؟
بله، این مصوبات شامل حال همه شرکتهای پتروشیمی میشود با این وجود برخی محصولات پتروشیمی وجود دارد که تنها یک یا دو خریدار در بازار دارد و حتی برای این شرکتها نیز خود کارگروه تصمیم میگیرد که باید چه اقداماتی انجام شود. تعیین مصادیق محصولات پتروشیمی مشمول مصوبات این کارگروه بر عهده اعضای آن است. قبلا برخی صاحبان پتروشیمیهای بزرگ به برخی تصمیمات اتخاذ شده در حوزه پتروشیمی اعتراض میکردند که اکنون میتوانند نقطه نظرات خود را در این کارگروه مطرح و پاسخ مناسبی برای آن دریافت کنند اما مانند گذشته، اکنون صاحبان این شرکتهای پتروشیمی به دلیل ذینفع بودن در بازار این محصولات حق رای در کارگروه مذکور را ندارند.
علاوه بر تشکیل کارگروه پتروشیمی، شورای رقابت تشکیل چه کارگروههای دیگری را برای واگذاری بخشی از اختیارات خود دنبال میکند؟
علاوه بر کارگروه پتروشیمی، شورای رقابت اکنون در حال تشکیل کارگروه فولاد است که شبیه پتروشیمی و متشکل از صاحبنظران و خبرگان این صنعت است. تا کنون دو جلسه کارگروه فولاد تشکیل شده و امید داریم که با فعالتر شدن این کارگروه بسیاری از مشکلات مبتلا به صنعت فولاد کشور در زمینه قیمت، عرضه و رقابتی شدن بازار مرتفع شود.
مبنای قانونی این کارگروهها یا نهادهای تنظیم کننده بخشی توسط شورای رقابت چیست؟
بر اساس ماده 59 قانون سیاستهای ابلاغی اصل 44 قانون اساسی شورای رقابت میتواند در حوزه کالا یا خدمتی خاص که بازار آن مصداق انحصار طبیعی است، پیشنهاد تشکیل نهاد تنظیمکننده بخشی را برای تصویب به هیئت وزیران ارائه و قسمتی از وظایف و اختیارات تنظیمی خود در حوزه مزبور را به نهاد تنظیمکننده بخشی واگذار کند.
علاوه بر موضوع پتروشیمیها چه شکایات دیگری در مورد اخلال در بازار رقابتی یا فریب مشتری از طریق اظهار گمراهکننده کالا به شورای رقابت ارائه شده و نتایج بررسیهای این شورا در این موارد چیست؟
شکایات جدیدی در مورد استفاده از اسامی جعلی یا برندهای خارجی برای عرضه برخی کالاها به شورای رقابت ارائه و بررسی شده که بر اساس آن یک شرکت تولیدکننده داخلی پمپ آب با استفاده از نام یک برند خارجی محصولات خود را در بازار عرضه کرده بود. همچنین شکایاتی در مورد برخی تولیدکنندگان که محصولات داخلی را با نام و نشان خارجی عرضه کرده بودند به شورای رقابت ارائه شد که با بررسی و صدور رای توسط قضات شورا، علاوه بر جریمه این شرکتها، شورای رقابت دستور اکید داد که از این شرکتها از فروش محصولاتشان با نام این برندهای خارجی خوددار کنند.
استفاده از اسامی مشابه برندهای معروف خارجی یا نصب برچسب برای اظهار غیرواقعی کالاهای تولید داخل مصداق فریب مصرفکننده و اخلال در بازار رقابتی بوده و شورای رقابت با استناد به مواد قانونی موجود در این زمینه با متخلفان برخورد خواهد کرد. با این مقررات و ضوابط شورای رقابت به دنبال تمام کالاهایی که اکنون با نام برندهای معروف دنیا در ایران عرضه میشود، خواهد بود تا ثابت شود که نام و نشان تجاری یا کشور تولیدکننده این محصولات تا چه حد واقعی است.