عصر خودرو

اوراق بدهی رقیب قدرتمند بازارهای موازی

عصر بازار- این روزها عده‌ای از کارشناسان رکود بازار سرمایه را به گردن اوراق بدهی می اندازند. این در حالی است که آمارها نشان از پیشی گرفتن نرخ بازده اوراق بدهی از سایر بازارهای رقیب همچون بازارهای ارز، طلا، مسکن و سهام دارند.

اوراق بدهی رقیب قدرتمند بازارهای موازی
نسخه قابل چاپ
جمعه ۱۳ اسفند ۱۳۹۵ - ۱۵:۲۶:۰۰

    به گزارش پایگاه خبری «عصربازار»، در یک دهه گذشته نقدینگی عموما بین بازارهای دلار، طلا، سکه، بورس و مسکن می‌گشت اما از 3 سال پیش که بازار مبادلات اوراق بدهی دولتی در بازار سرمایه شکل گرفته، بخش عمده‌ای از نقدینگی را به‌خود جذب کرده است. طبق تحلیل کارشناسان نرخ بازده اوراق بدهی به 25 درصد رسیده و این در حالی است که  نرخ بازده سرمایه‌گذاری در بازار دلار در همین مدت 18.5 درصد و در بازار سکه طلا 16.4 درصد بوده است. بازار مسکن هم در این مدت 7.7 درصد رشد کرده و بازده بورس هم کمتر از یک درصد بوده است.

    آمارها نشان می‌دهد که از ابتدای امسال تاکنون سرمایه‌گذاران 23 هزار میلیارد تومان اوراق بدهی خریده‌اند. اطلاعات آماری نشان می‌دهد، ارزش کل معاملات اوراق بدهی در 9‌ ماه امسال در بورس 158 درصد و در فرابورس 22 درصد رشد کرده است. از ابتدای امسال تاکنون 78 هزار و 215 میلیارد تومان اوراق بهادار در بازار سرمایه دادوستد شده که از این مقدار 29 درصد، معادل 23 هزار میلیارد تومان به معاملات اوراق بدهی اختصاص یافته است.

    با همه این اوصاف محمد باقر نوبخت، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان برنامه و بودجه چندی پیش در خصوص کمبود نقدینگی بازار سهام در پی انتشار اوراق بدهی اظهار کرد: پس از این بدون اجازه سازمان بورس اوراق بدهی منتشر نمی کنیم. 
    در همین رابطه به سراغ کارشناسان بازار رفتیم تا نظر آنها را در خصوص تاثیر انتشار اوراق بهادار بر بازار سهام را جویا شویم. 


    مردم ایران ذائقه ریسک گریزی دارند
    *محسن عبدالهی ، مدیر صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سبدگردانی کارگزاری بانک کشاورزی

    برخی از کارشناسان اعتقاد دارند که رکود این روزهای بورس ناشی از کمبود نقدینگی حاصل از بالا رفتن نرخ اسناد خزانه و اوراق بدهی است. در این خصوص باید تئوری رجحان ریسک را مطرح کنم که این نظریه اعتقاد دارد، بسته به سلائق و درجه ریسک گریزی و ریسک پذیری افراد، هر فردی ترجیحات منحصربه‌فردی در خصوص نحوه سرمایه گذاری خود دارد که در این خصوص دارایی که می خواهد در آن سرمایه گذاری کند هم مشخص است؛ بنابراین طبقات مختلف دارایی، هر کدام بازیگرها و سرمایه گذاری های منحصربه‌فردی دارند و اینها لزوما جابه‌جا نمی شوند.

    در همین راستا وقتی بازار سرمایه در بخش سهام به خاطر ضعف اقتصاد واقعی و کاهش سودآوری شرکت ها، نمی تواند بازدهی مناسبی برای سهامدار رقم بزند، طبیعی است که سهامدار سراغ فرصت های با ریسک کمتر و بازدهی بالاتر میرود؛ با این اوصاف این فرصت میتواند از طریق اوراق با درآمد ثابت بورسی یا سپرده بانکی با نرخ بالا باشد.

    در همین خصوص بد نیست نگاهی به میزان ارزش بازار بدهی در بازار مالی ایران بیاندازیم. طبق آمارهای رسمی تا نیمه آبان ماه سال جاری، ارزش بازارهای مالی ایران نزدیک به 1300 هزار میلیارد تومان بوده است. البته حدود 70 درصد این رقم مربوط به بازار بدهی و 30 درصد نیز به بازار سرمایه اختصاص دارد. البته در این زمینه بهتر است مطرح شود که چه میزان از GDP کشور را بازار بدهی به خود اختصاص داده است؛ چرا که این شاخص به نوعی عمق مالی کشور را تعیین می کند. 

    از سوی دیگر میتوان مقایسه‌ای در خصوص بازار بدهی در ایران و سایر کشورها داشت. همانطور که میدانید ایران یک کشور بانک محور است که مردمی با ذائقه ریسک گریزی دارد؛ بنابراین بازار بدهی از جمله بانک، در فرهنگ ایران از پیشینه عمیقی برخوردار است؛ حالا همین فضای بانکی وقتی در قالب اوراق بدهی وارد بازار سرمایه شود هم مشتری و خریدار خاص خود را خواهد یافت. این در حالی است که در بسیاری از کشورهای دنیا به خاطر ثبات اقتصادی، اکثریت مردم به پذیرش ریسک بیشتر و حضور در سهام تمایل دارند.

    در خصوص خریداران چنین اوراقی در سایر کشورها باید بررسی‌هایی انجام شود. با این حال در ایران این اوراق با توجه به نرخ بازدهی بالای 20 درصد، همچنین نوسان و ریسک نرخ ارز 10 درصدی در سال، ظرفیت های سرمایه گذاری خوبی برای افراد خارج از ایران فراهم کرده است. در همین راستا باید به سود اوراق بدهی نیز اشاره کنم. به طور معمول بازدهی اوراق بدهی در بازار سرمایه به شدت به بازدهی سپرده های بانکی وابسته است؛ درواقع این دو رقیب یکدیگر نبوده، بلکه تقریبا یک موجودیت هستند. ولی اینکه سود اوراق بدهی و سپرده‌های بانکی از بازدهی سهام بالاتر است (البته به‌طور متوسط) بسته به شرایط اقتصادی، سیاسی و بنیادین شرکتها دارد که در این مقطع، نتوانسته‌اند سرمایه‌گذاران را خیلی راضی نگه دارند.


    انتشار اوراق بدهی و بی میلی سرمایه گذاران به بورس
    *احسان طیبی ، مدیر صندوق و سبد کارگزاری بانک صنعت و معدن و عضو کارگروه ابزارهای نوین مالی اوراق بهادار

    پیرو سخنان دکتر نوبخت که انتشار اوراق بدهی جدید را موکول به اجازه سازمان بورس کرده اند، خاطر نشان میکنم که شاید میزان زیادی از نقدینگی موجود در کشور جذب اوراق مشارکت با سودهای نجومی بالای 20 درصد شده اما همانطور که دکتر محمدی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار بیان کردند، در هیچ یک از تئوری های مالی و اقتصادی، جانشین بودن اوراق بدهی با اوراق سهام اثبات نشده است. بنابراین نمی توان رکود حاکم بر بازار سرمایه را ناشی از انتشار اوارق دانست بلکه این رکود را باید در عدم رونق در بخش واقعی اقتصاد و بی میلی سرمایه گذاران به سرمایه گذاری در تولید با توجه به نرخ بالای سود اوراق بدهی جستوجو کرد. چرا که پیرو مقاله دکتر رنانی مبنی بر پنجره شکسته در اقتصاد ایران با توجه به عدم اطمینان های موجود در فضای اقتصادی کشور، کارآفرینان تمایلی به سرمایه گذاری در بخش تولید نخواهند داشت و ترجیح میدهند از نرخ بدون ریسک بالای 20 درصد اوراق بدهی موجود در بازار پول استفاده کنند. 

    البته میتوان اینگونه در نظر گرفت که نرخ بالای 20 درصد اوراق بدهی و سپرده های بانکی ناگزیر است چرا که از یک طرف دولت برای رفع کسری بودجه نیاز به تأمین مالی دارد و از طرف دیگر باید برای جذب نقدینگی با بانک ها رقابت کند. از طرفی بانک ها به دلیل سرمایه گذاری بیش از حد (مانند سنوات گذشته) در املاک و مستغلات،  برای رفع نیازهای روزمره نقدینگی خود چارهای جز پرداخت نرخ های بالای 18 درصد به سپرده گذاران ندارند. بنابراین درصورتی که سپرده‌گذاران قصد استرداد سپرده های خود از بانکها را داشته باشند، با توجه به وضعیت ترازنامه ایی بانکها، اکثر آنها دچار مشکلات متعددی خواهند شد. 

    در حال حاضر ارزش بازار بورس 3.256.852 ( 3 میلیون و 256 هزار و 852 ) میلیارد ریال اعلام می شود. در همین راستا ارزش بازار اوراق بدهی موجود در بورس 82.503 ( 82 هزار و 503 ) میلیارد ریال تعیین شده است؛ یعنی کمتر از 3 درصد ارزش بازار بورس را اوراق بدهی به خود اختصاص داده اند. در حالی که بیش از 20 درصد ارزش بازار فرابورس را اوراق بدهی با ارزش 210.220 (210 هزار و 220 ) میلیارد ریالی به خود اختصاص داده اند. البته 75.000 میلیارد ریال از اوراق بدهی مذکور را اسناد خزانه دولتی به خود تخصیص داده است.

    همچنین مبلغی بیش از 1.200.000 (یک میلیون و 200 هزار) میلیارد ریال نیز توسط صندوق های با درآمد ثابت جذب شده که تقریبا بیش از 90 درصد دارایی های این صندوق‌ها به صورت سپرده هایی با نرخهای بالای 18 درصد در سیستم بانکی کشور قرار دارد و سالانه چیزی در حدود 216.000 ( 216 هزار) میلیارد ریال سود پرداخت می کنند.

    البته که در سایر کشورها نیز بازار اوراق بهادار با درآمد ثابت وجود دارد اما تفاوت بازار اوراق با درآمد ثابت در سایر کشورها با بازار ایران در این است که با توجه به رتبه اعتباری، نرخ تنزیل و قیمت بازار آنها تعیین می شود و بازده اوراق قرضه شرکتی آنها بدون ریسک نیست و لزوما بازارگردانی وجود ندارد که روی قیمت اسمی خریدار اوراق مربوطه باشد (البته اخیرا تمهیداتی برای تعیین درجه اعتباری اوراق قرضه شرکتی در بازار سرمایه ایران نیز صورت گرفته است). در مقابل اوراق قرضه دولتی نیز وجود دارد که با توجه به اینکه ریسک نکول دولت کشورهای پیشرفته صنعتی را نزدیک به صفر در نظر می گیرند، نرخ اوراق مذکور معادل نرخ بهره بدون ریسک است. برای مثال نرخ اسناد خزانه منتشره توسط فدرال رزرو آمریکا 0.75 درصد تعیین شده، یعنی نسبت P/E سود بدون ریسک در آمریکا 133 است که این مهم نسبت های P/E بالای 20 مرتبه شرکت هایی مثل گوگل، اپل و فیسبوک را توجیه میکند. این در حالی است که در بازار ایران نسبت P/E اسناد خزانه دولتی در حال حاضر کمتر از 4 و همین نسبت برای بازار بورس و فرابورس بالای 7 تعیین شده، یعنی در ایران صرف ریسک بازار سرمایه منفی است. بنابراین سرمایه گذاری در این بازار از لحاظ تئوری های مالی توجیه منطقی ندارد. همانطور که پیش از این اشاره کردم جانشینی اوراق بهادار با درآمد ثابت با سهام اثبات نشده است اما سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه با صرف ریسک منفی در هیج جای دنیا منطقی نیست. بنابراین انتشار این اوراق در مجموع به معنای بی میل کردن سرمایه گذاران برای خرید سهام شرکتهای بورسی و فرابورسی است.

    در پایان، تمایل سرمایه گذاران خارجی به سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت در ایران از موضوعاتی است که کارشناسان به آن اشاره می کنند. در این خصوص باید گفت، بازدهی بالای 20 درصد برای اوراق با درآمد ثابت بسیار اغوا کننده است اما در عین حال نبود زیرساخت های مناسب و امکان پوشش ریسک نرخ ارز مانع از ورود خارجیان به بازار اوراق بدهی ایران شده است. البته ممکن است برخی از خارجیان و یا ایرانی تبارهای مقیم کشورهای خارجی خریدهایی را انجام داده باشند ولی نمی توان از آن به عنوان ورود سرمایه‌گذاران خارجی به بازار بدهی نام برد.

    برچسب ها