عصر بازار- اروپا به عنوان یکی از بزرگترین واردکنندگان گاز جهان همواره به دنبال تنوعبخشی به منابع تأمین گاز مورد نیاز و رهایی از سلطه روسیه است. ایران پس از تحریمها مناسبترین گزینه برای راهبرد پایانبخشی به رابطه یکسویه اروپا روسیه در تأمین گاز است.
به گزارش پایگاه خبری «عصربازار» به نقل از خبرآنلاین، تأکید اعضای اروپایی گروه 1+5 بر حفظ برجام و ادامه همکاری با ایران در زمینههای مختلف از جمله تعاملات اقتصادی علاوه بر ریشههای سیاسی و تاریخی، علل اقتصادی متعددی نیز دارد. از میان علتهای اقتصادی اما یکی از پررنگترین عوامل، موضوع امنیت تأمین انرژی آن هم نه فقط در حوزه نفت بلکه در تأمین گاز است.
بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی امریکا، کشورهای عضو اتحادیه اروپا به اضافه ترکیه، نروژ، سوئیس و کشورهای غیر اروپایی حوزه بالکان در سال 2013 میلادی ١٨ تریلیون و 700 میلیارد فوت مکعب گاز مصرف کردهاند. بخش عمدهای از این گاز که نقشی حیاتی و راهبردی برای کشورهای اروپایی دارد از طریق روسیه تأمین میشود و به عبارت دقیقتر روسیه بزرگترین و بیرقیبترین تأمین کننده گاز اروپا بحسابمیآید.
در سال 2013 روسیه 86.1 میلیارد متر مکعب گاز از طریق اوکراین به 15 کشور اروپایی صادر کرده است؛ ایتالیا بزرگترین دریافت کننده گاز روسیه بوده و 25.3 میلیارد متر مکعب معادل تقریبا 30 درصد گاز وارداتی را به خود اختصاص داده است. ترکیه 13میلیارد متر مکعب و آلمان 11.7 میلیارد متر مکعب گاز از روسیه وارد کردهاند.
پس از بحران اوکراین و افزایش تنش بین روسیه با امریکا و اتحادیه اروپا، نگرانی در مورد امنیت عرضه انرژی اروپا با توجه به وابستگی اروپا به واردات گاز از روسیه به شدت افزایش یافت و متنوع سازی مبادی عرضه گاز به اروپا در اولویت استراتژی انرژی و سیاست خارجی اتحادیه اروپا قرار گرفتهاست.
این نگرانی کاملا قابل فهم است چرا که ١٦ درصد از گاز مصرفی اروپا از مسیر اوکراین میگذرد. برخی از کشورهای اروپای شرقی مانند بلغارستان از نظر گاز 100 درصد به روسیه وابستهاند و به همین خاطر حتی تهدید به توقف عرضه گاز نیز باعث افزایش قابل توجه قیمت گاز در اروپا شد.
در چنین شرایطی طبیعی است که کشورهای اروپایی برای رهایی از تهدیدهای گازی مسکو و خارج کردن خود از تنگنای انحصار خرید گاز از روسیه به دنبال منابع جایگزین تأمین گاز باشند. اینجاست که ایران به عنوان دومین دارنده منابع گازی و چهارمین تولیدکننده گاز در جهان، گزینهای غیرقابل چشمپوشی است.
ایران با در اختیار داشتن 34 تریلیون مترمکعب ذخائر متعارف گاز طبیعی، 18 درصد این ذخائر را در دنیا در اختیار دارد و یکسوم ذخائر گاز اوپک را داراست. چنین ظرفیت بکری قطعا میتواند نقش جایگزین را برای اتحادیه اروپا بازی کند.
برمبنای پیشبینیهای موجود، واردات گاز طبیعی اروپا در سال 2040 میلادی به 390 میلیارد مترمکعب خواهدرسید و به این ترتیب بزرگترین واردکننده گاز طبیعی در جهان خواهدبود
عنوان مثال در ساال 2013 در مجموع 81.93میلیون متر مکعب در روز (16.51 میلیون متر مکعب در روز گاز غنی و 65.42 میلیون متر مکعب در روز گاز سبک) به مخازن نفتی کشور تزریق شده است.
بخش عمده ذخایر گاز طبیعی کشور، توسعه نیافته یا دردست توسعه قرار دارند. حوزه مشترک گازی پارس جنوبی به تنهایی حدود 40 درصد ذخایر گاز طبیعی ایران را در خود جای داده و دیگر حوزههای گازی دیگر مانند نار، کنگان تابناک، حوزههای کیش و پارس شمالی نیز هنوز مورد بهرهبرداری قرار نگرفتهاند.
گاز طبیعی سهم قابل توجهی در تأمین انرژی کشور برعهده دارد بطوری که بیش از 60 درصد سهم سبد انرژی توسط این حامل انرژی تأمین میشود.
دسترسی به منابع غنی گاز، استفاده آسان، قیمت مناسب و آلایندگی پایین نسبت به سایر سوختهای فسیلی موجب اقبال گسترده بخشهای مختلف اقتصادی کشور به مصرف گاز طبیعی شده و این درحالی است که دولت نیز سیاست توسعه گازرسانی به بخشهای مختلف را در دستور کار خود قرار داده است. از این رو تأمین منابع عرضه گاز طبیعی از اهمیت بالایی در برنامه ششم توسعه برخوردار است.
پیشبینی میشود حجم سالانه گاز غنی قابل تحویل به شرکت ملی گاز ایران در برنامه ششم توسعه از 234 میلیارد متر مکعب در سال 94 به 390 میلیارد متر مکعب در سال 1399 افزایش یابد.
ظرفیت پالایش و نمزدایی گاز طبیعی کشور از 680 میلیون متر مکعب در روز سال 1394 به 1212 میلیون متر مکعب در روز در سال 1399 افزایش خواهد یافت.
افزایش سهم صادرات گاز به میزان حداقل 10درصد از تولید گاز در پایان برنامه ششم توسعه پیشبینی شده که براساس آن حجم صادرات گاز از طریق خط لوله از 13.1 میلیارد متر مکعب در سال 94 به حدود 66 میلیارد متر مکعب در سال 99 افزایش مییابد.
بر مبنای برنامههای تدوین شده و نیز پیش نویس برنامه ششم توسعه، حجم صادرات گاز طبیعی کشور از 26.6 میلیون متر مکعب در روز (9.7 میلیارد متر مکعب در سال) در سال 1393 با 745 درصد رشد (رشد سالانه 42درصدی) به 225 میلیون متر مکعب در روز (82 میلیارد متر مکعب در سال) در سال 1399(2020 میلادی)، افزایش مییابد. بنابر این باید برای تقریباً 200میلیون متر مکعب گاز طبیعی در سال 2020 (73 میلیارد متر مکعب در سال)، مقصد صادراتی تعریف کرد که قطعا یکی از بهترین این مقاصد، اروپا است.
بر این اساس هم ایران و هم اتحادیه اروپا اهداف بلندمدت تری را برای همکاریهای اقتصادی پسابرجامی درنظر دارند که یکی از آنها تبادلات گازی است و این دقیقا همان مسئلهای است که روسیه به عنوان بزرگترین صادرکننده گاز به اروپا همواره با نگرانی و دقت آن را دنبال میکند.