عصر بازار- روز گذشته لایحه بودجه سال ۹۶ توسط رییسجمهور به مجلس تحویل داده شد تا روال بررسی آن توسط نمایندگان مجلس آغاز شود.
به گزارش پایگاه خبری «عصربازار» به نقل از تعادل، در کشوری مانند ایران که درآمدهای حاصل از فروش نفت بخش قابل توجهی از منابع بودجه را تامین میکند، پیشبینی قیمت نفت برای یکسال آینده از حساسیت و اهمیت بالایی برخوردار است. تقدیم لایحه بودجه 96 همزمان با توافق تاریخی کشورهای اوپک مبنی بر کاهش تولید انجام شد. همین مساله سبب شد در روزهای اخیر قیمت نفت در بازارهای بینالمللی روند صعودی به خود گیرد تا خوشبینیها نسبت به افزایش قیمت نفت در سال آینده دوچندان شود. پیشبینی میانگین قیمت 50دلاری برای فروش نفت ایران در بودجه سال 96 نیز نمودی از همین خوشبینی است. اما چالشهای دیگر بازار نظیر افزایش تولید نفت ایالاتمتحده، افزایش ارزش دلار، پایبند نبودن اوپکیها و عدم همراهی غیراوپکیها روند صعودی قیمت نفت را تهدید میکنند. از اینرو میتوان گفت که هرچند پیشبینی قیمت 50دلار برای نفت ایران با توجه به شرایط فعلی بازار منطقی به نظر میرسد اما پایداری این قیمت در گرو آن است که هیچ یک از تهدیدات فوق به منصه ظهور نرسد یا اثر معناداری بر بازار نداشته باشد.
پس از توافق کشورهای اوپک مبنی بر کاهش یکمیلیون و 200هزار بشکهیی تولید نفت در 6 ماه آینده، قیمت نفت در بازارهای جهانی افزایش قابل توجهی یافت. در روز 29 نوامبر و پیش از آغاز نشست اوپک، نفت برنت با 46دلار و 38سنت در هر بشکه معامله میشد؛ اما پس از توافق قیمت نفت روند صعودی به خود گرفت و اکنون قیمت هر بشکه نفت برنت به 54دلار و 46سنت رسیده است.
پیش از این نهادهای معتبری همچون آژانس بینالمللی انرژی، اداره انرژی امریکا و اوپک از تعادل بازار از نیمه دوم سال 2017 خبر داده بودند. اداره انرژی امریکا در آخرین گزارش چشمانداز کوتاهمدت خود که پیش از برگزاری نشست 30نوامبر اوپک منتشر شده بود، پیشبینی کرده بود که قیمت نفت در نیمه ابتدایی سال 2017 حول قیمت 48دلار و میانگین کل سال 51دلار در هر بشکه باشد.
اما توافق اوپکیها سبب شد تا چشماندازها نسبت به سال 2017 خوشبینانهتر شده و اکنون صحبت از تعادل بازار از ابتدای سال 2017 به میان بیاید. این مساله را فاتح بیرول رییس آژانس بینالمللی انرژی بلافاصله پس از توافق اعضای اوپک عنوان کرد. وی با اشاره به گزارش پیشین این سازمان عنوان کرد که در حالی که آنها در این گزارش تعادل بازار را به انتهای سال 2017 معوق کرده بودند، اکنون اعتقاد دارند؛ بازار آشفته نفت خام در ابتدای سال 2017 به تعادل خواهد رسید. تعادلی که از دیدگاه بسیاری، قیمتها را به 55 الی 60 دلار در هر بشکه خواهد رساند.
آرت هوگن سرپرست بخش تحقیقات و استراتژی بازار در موسسه تحقیقاتی واندرلیچ امریکا معتقد است: «پیش از این فکر میکردیم که در حالت خوشبینانه بازار میتواند در نیمه دوم سال 2017 یا در اوایل 2018 به تعادل برسد. اما اکنون فکر میکنم که این مساله میتواند در ابتدای سال 2017 اتفاق افتد.»
هلدینگ مالی و اعتباری امریکایی ولز فارگو، سه روز پیش از برگزاری نشست اوپک گزارش تحقیقاتی در رابطه با وضعیت قیمت نفت در سال 2017 منتشر کرده بود. براساس این گزارش قیمت نفت در سال 2017 به صورت آهسته رشد خواهد کرد و تا نیمه دوم سال 2017 در بازه قیمتی 55دلار تا 60دلار به تعادل خواهد رسید. مبنای این پیشبینی روند اخیری است که در دادههای مربوط به ذخایر نفت مشاهده شده است که حاکی از کاهش اندک در ذخایر نفتخام و فرآوردههای نفتی از میانه سال 2016 است. همچنین بررسی مدل عرضه و تقاضای این موسسه نشاندهنده این است که ذخایر نفتی باید 180میلیون بشکه افزایش مییافت در حالی که در عمل رشد این ذخایر کمتر از یکسوم این رقم بوده است. به گفته این موسسه تحقیقاتی، در سال 2017 شاهد تداوم افزایش تقاضا، کاهش عرضه یا ترکیب این دو خواهیم بود.
مجموعه این پیشبینیها حاکی از آن است که بهبود وضعیت بازار نفت زودتر از آن چیزی که پیشبینی میشد، اتفاق خواهد افتاد. از این رو میتوان گفت که قیمت نفت 50دلاری که در بودجه سال 96 پیشبینی شده عددی دستیافتنی است. براساس آخرین گزارش ماهانه اوپک، میانگین قیمت فروش نفت ایران در ماه اکتبر 47دلار و 30سنت در هر بشکه بود. در حالی که در همان زمان قیمت نفتخام برنت 51دلار و 39سنت بود. با توجه به فاصله قیمتی بین نفتخام ایران و برنت میتوان امیدوار بود که در صورت تحقق پیشبینیها در رابطه با عبور نفت برنت از مرز 55دلاری در سال 2017 قیمت فروش نفت ایران نیز در حوالی 50دلار قرار گیرد. اما این امیدواری به باید و شایدهایی وابسته است.
تعامل پیچیده اوپک و غیراوپک
بازار شاداب فعلی نفت مرهون توافقی است که هفته گذشته در وین و بین اعضای اوپک رخ داد. توافقی بیسابقه در هشتسال اخیر که منجر شده است تا امیدها به ریکاوری قیمت نفت زنده شود. اما این وضعیت تنها در شرایطی باقی خواهد ماند که هم کشورهای عضو اوپک به سهمیهبندی تعیین شده در اتریش پایبند باشند و هم کشورهای غیراوپکی و خصوصا روسیه نیز به وعده خود مبنی بر کاهش 600هزار بشکهیی تولید عمل کنند. به این ترتیب یکمیلیون و 200هزار بشکه از مازاد عرضه موجود در بازار کاسته شده و شتاب قیمتها ادامه مییابد.
در جریان مذاکرات کاهش سطح تولید در ماههای اخیر بسیاری این نگرانی را داشتند که اختلافات بین عربستان و ایران و اصرار جمهوریاسلامی بر دستیابی به سطح تولید پیش از تحریم، مجددا این طرح را با شکست مواجه کند. اما اکنون شاهد توافقی هستیم که نقطه عطفی در تاریخ اوپک به حساب میآید که در آن عربستانسعودی و دیگر کشورهای اوپکی با افزایش تولید ایران موافقت کردهاند ولی خود راضی به کاهش تولید شدهاند. اما این کارتل پیش از این ثابت کرده که سابقه چندان درخشانی در عمل به تعهد خود در راستای کاهش تولید نداشتهاند. البته آرت هوگن معتقد است که اوپکیها به صورت پیوسته به افزایش تولید خود ادامه دادهاند و در حال حاضر از تمام ظرفیت تولید خود استفاده میکنند. بنابراین فضای اندکی برای تقلب کشورهای اوپکی وجود دارد. هرچند وی عراق را از این قضیه مستثنا میداند.
در کنار نگرانی از پایبند ماندن اوپکیها به توافق وین، نگرانی بزرگتر نحوه همراهی غیراوپکیها با این توافق است. هوگن معتقد است که اگر قرار بر خلف وعدهیی باشد احتمال اینکه از جانب یک کشور غیراوپکی باشد، بیشتر است. اکنون شاهد وعده کاهش 600هزار بشکهیی از جانب غیراوپکیها هستیم که روسیه به تنهایی 300هزار بشکه آن را تقبل خواهد کرد.
تهدید ایالاتمتحده برای نفت 50دلاری
با فرض اینکه هیچکدام از وقایع نامطلوب فوقالذکر رخ ندهند، هنوز کارشناسانی هستند که معتقدند توافق اوپک در شرایط فعلی محکوم به شکست است. روز گذشته «کریس کوک» رییس سابق بورس لندن اظهار کرد: «با فرض خودداری اعضای اوپک از پایبند نبودن به سهمیهبندی که بهطور معمول اتفاق میافتد، سه دلیل وجود دارد که این توافق در شرایط فعلی محکوم به شکست است.»
پایهگذار بورس نفتی ایران در ادامه اظهار کرد: «اولا کاهش در صادرات همانند کاهش در تولید نیست که مشخصا به مصرف فصلی بالای عربستانسعودی مرتبط میشود. ثانیا معافیتهای اعطایی به کشورهایی نظیر لیبی و نیجریه بهطور قابلملاحظهیی توافق میان کشورهای اوپک را تضعیف میکند. ثالثا این سوال به وجود میآید که در شرایط قیمتی جدید آیا چین به انباشت ذخایر تجاری جدید نفتی خود ادامه خواهد داد یا اینکه این تقاضای مالی و استراتژیک برای نفت را تا زمان تعدیل قیمتها متوقف خواهد کرد. هرچند باید توجه شود که میزان این تقاضای مالی چین به علت تمایز پالایشگاهها، برای ذخایر به صورت قابلتوجهی نامشخص است اما بدون شک رقم شدیدا قابلتوجهی است.»
ایالاتمتحده از دو بعد ارزش دلار و تولید نفت شیل میتواند تهدیدی برای افزایش قیمت نفت باشد. آرت هوگن در این رابطه با تهدید دلار برای قیمت نفت اظهار میکند: «ریسک اصلی نه عدم همراهی، بلکه میزان تقویت ارزش دلار است. ارزش دلار احتمالا در سال 2017 با افزایش روبهرو خواهد شد. هرچند این افزایش مشابه نرخی که در سه هفته گذشته شاهد آن بودیم، نخواهد بود. افزایش اخیر ارزش دلار واکنشی سریع به فدرال رزرو است و بهطور واضح این افزایش ارزش دلار کمتر خواهد شد.» در صورت افزایش ارزش دلار در برابر سبد ارزی دیگر کشورها، هزینه معامله افزایش یافته و منجر به کاهش تقاضا و افت قیمت نفت میشود. قرار است در نشست ماه دسامبر فدرال رزرو در رابطه با تعیین نرخ بهره تصمیمگیری شود که این مساله در هفتههای اخیر سبب افزایش ارزش دلار شده است. هرچند این کارشناس موسسه واندرلیچ معتقد است که بازار ارز همواره در زمینه خوداصلاحی کار خود را به خوبی انجام میدهد.
تولید نفت ایالاتمتحده نیز دیگر تهدید افزایش قیمت نفت در سال آینده است. روز گذشته کریس کوک در رابطه با این موضوع گفت: «در حال حاضر بیش از 4هزار چاه نفت شیل حفاری شده اما تولید آنها متوقف است و اگر تامین مالی آنها در دسترس باشد تنها در انتظار عملیات استخراج در فشار بالا برای آغاز تولید خود هستند. همچنین هزاران حلقه چاه بیشتر نیز میتواند در مدت کوتاهی حفر شوند. تامین مالی تنها چیزی است که برای آغاز مجدد تولید نفت شیل نیاز است.» وی ادامه داد: «همین حالا شاهد این هستیم که ثروت «هارولد هم» مشاور انرژی میلیاردر دونالد ترامپ، 3میلیارد دلار افزایش مییابد، چراکه قیمت سهام شرکت نفتیاش بهصورت قابلتوجهی حدود 22درصد افزایش یافت. علت این امر این است که سبد دارایی شرکت وی از تولید نفت شیل در سطوح جدید قیمتها سودآور خواهد شد.»
مضاف بر این روز گذشته «مری فالین» فرماندار ایالت نفتخیز اوکلاهاما اظهار کرد که توافق اوپک خبر خوبی برای تولیدکنندگان امریکایی است که در شرایط سخت قیمتی سالهای اخیر به سختی خود را سرپا نگه داشته بودند.
موانع پیش روی بازار
درنهایت میتوان گفت که وضعیت سبزی که براثر توافق اوپک در بازار حاکم شده با تهدیدهای بسیاری روبهروست و عملی شدن هر کدام از این تهدیدها میتواند به منزله پایان روند صعودی قیمت نفت باشد. کافی است در ماههای آینده خبری در رابطه با تولید یک یا چند عضو اوپک فراتر از سهمیه تعیین شده در نشست وین منتشر شود و اعتبار توافق 30نوامبر را زیرسوال ببرد یا کشورهای غیراوپکی که فضای بیشتری برای عدم تعهد به پایبندی خود دارند از همراهی با اوپکیها سرباز زنند.
ازسوی دیگر شدت افزایش تولید نفت شیل در ایالاتمتحده نیز عامل تاثیرگذاری در تغییر جهت قیمت در سال 2017 است. تولیدکنندگان نفت شیل در سالهای اخیر در شرایط سخت قیمتی خود را سرپا نگه داشته و آبدیده شدهاند و مسلما با افزایش قیمت نفت خواهان به دست آوردن سهم بیشتری از بازار هستند. افزایش ارزش دلار در سال آینده نیز میتواند اثر امریکایی کاهش قیمت نفت را تقویت کند. تمام این مسائل تهدیدهایی هستند که پیشبینی نفت 50دلاری در بودجه سال 96 را با مخاطره روبهرو کرده و امکان کسری بودجه دولت از محل این منبع درآمدی را محتمل میکنند.