عصر بازار- نمایندگان شرکتهای توتال (TOTAL) فرانسه، انگلیسی- هلندی شل (SHELL) و کوگس (CO-GAS) کره جنوبی هفته گذشته به تهران آمدند تا در اتاق فکر طرح صادرات گاز ایران به عمان شرکت کنند.
به گزارش پایگاه خبری «عصربازار» به نقل از ایران، نشست مشترکی میان مدیران شرکت ملی صادرات گاز ایران و مدیران ارشد وزارت نفت عمان که هدفش بررسی راههای همکاری و تبادل نظر در مورد ابعاد تجاری، مالی، حقوقی و فنی این طرح بود.سال 2013 میان ایران و عمان توافقی انجام شد که به موجب آن، قرار است برای ١٥ سال روزانه 5/1 میلیارد فوت مکعب گاز ایران (تقریباً 42 میلیون متر مکعب در روز) به عمان صادر شود. این صادرات از طریق یک خط لوله از بستر خلیج فارس انجام خواهد شد اما ایران و عمان در این زمینه تجربهای ندارند.از اینرو لازم بود که پیش از شروع عملیات اجرایی با شرکتهای صاحب تجربه مشورت کنند. به همین منظور سه شرکت توتال، شل و کو گس مشاور ایران و عمان در طرح شدهاند. تاکنون 3 جلسه از این دیدارها میگذرد و جلسه بعدی نیز بزودی در مسقط عمان برگزار خواهد شد.
سه شرکت توتال، شل و کو گس برای مشاوره دادن به ایران و عمان وجهی تقاضا نکردهاند. تمام مشاورهها رایگان انجام میشود و معلوم نیست که پیمانکار اجرایی این طرح هم چه شرکتی باشد. ایران توان اجرای این طرح را از نظر فنی و عملیاتی ندارد و حتماً باید برای اجرای طرح از پیمانکار خارجی دعوت کند. این دعوت از طریق مناقصه خواهد بود و شل، توتال و کوگس نیز در این مناقصه شرکت خواهند کرد اما امتیاز ویژهای در مقابل شرکتهای دیگر حاضر در مناقصه نخواهند داشت.
ورود به فاز عملیاتی طرح، تا 4 ماه دیگر
فاز مطالعاتی این طرح برای تعیین مسیر و جزئیات اجرا، در دو بخش کم عمق و عمیق انجام میشود، قسمت کم عمق آن اکنون تمام شده است. این بخش از مطالعات را ایران انجام داد. اما مطالعه بخش عمیق طرح هنوز کار دارد. مطالعه این قسمت به عهده دولت عمان است و به استناد قول کشور عمان، این بخش هم ظرف 3 الی 4 ماه آینده تمام میشود.در ابتدا قرار بود که مسیر خط لوله انتقال گاز ایران به عمان از آب های سرزمینی امارات متحده عربی عبور کند. اما با بیپاسخ ماندن درخواست ایران و عمان به امارات برنامه تغییر کرد. به این ترتیب تهران و مسقط توافق کردند مسیر و طراحی خط لوله زیردریایی صادرات گاز ایران- عمان را با هدف عبور نکردن از آبها، تغییر دهند.
شرکت مهندسی و ساخت تأسیسات دریایی ایران مسئول بررسی و مطالعه مسیر این طرح بود، البته در بخش کم عمق و مورد تعهد ایران. مدیرعامل این شرکت در گفتوگو با «ایران» اظهار کرد: اگر امارات پاسخ درخواست ایران و عمان را میداد حداکثر عمق مسیر به 300 متر هم نمیرسید اما اکنون مجبوریم در عمق نزدیک به هزار متر از سطح دریا نیز لولهگذاری کنیم.
ابوالقاسم رحمانی ادامه داد: مطالعات ما نشان میدهد که این تغییر مسیر هزینه طرح را افزایش میدهد اما مسافت آن اندکی کوتاه تر خواهد شد.به گفته رحمانی، شرکتهای ایرانی شناوری که بتواند در عمق هزار متری از سطح دریا لولهگذاری کند، ندارند و پیمانکار این طرح حتماً باید شرکتی توانمند در عرصه بینالملل باشد.وی ادامه داد: البته میتوان از ظرفیتهای داخلی در کنار شرکتهای بینالمللی بهره برد.
علت عقب ماندن بررسی مسیر کم عمق و عمیق نیز همین موضوع است. مطالعه این دو بخش همزمان شروع نشد، چراکه ایران و عمان فکر میکردند این طرح را میتوانند از طریق بخش کم عمق انجام دهند اما برنامهها آنگونه که تصور میشد، پیش نرفت. با وجود این تا 4 ماه دیگر مرحله مطالعاتی طرح به اتمام میرسد.
عمان همچنان علاقهمند است
افت قیمت نفت باعث افت قیمت گاز در بازارهای جهانی شده است. برخی از کارشناسان معتقدند که در قیمتهای فعلی گاز طبیعی که کمتر از 15 الی 10 سنت برای هر مترمکعب است اجرای چنین طرحهایی صرفه اقتصادی ندارد. از اینرو به نظر نمیرسد که عمان حاضر به سرمایهگذاری برابر با ایران، برای اجرای چنین طرح هزینه بری باشد.
اما مذاکرهکنندگان با مقام های عمانی از علاقهمندی این دولت به اجرای این طرح خبر میدهند. همچنین محمد بن حامد الرمحی وزیر نفت و گاز عمان اخیراً گفته است: شرایط بازارهای جهانی نفت خام خوب نیست و چندان به آینده بازار نفت و گاز خوشبین نیستم، اما علاقهمند به همکاری با ایران در زمینه انرژی هستیم.
البته یکی از دلایل مشورت ایران و عمان با شرکتهای «شل»، «توتال» و «کوگس» نیز بررسی همین موضوع است. در حال حاضر نمایندگان این چند شرکت در زمینه اینکه آیا طرح توجیه فنی، اقتصادی، سیاسی، عملیاتی دارد یا خیر و اینکه چگونه میتوان این طرح را اقتصادی و اجرایی کرد تبادل نظر میکنند. ناگفته نماند که شرکت ملی صادرات گاز ایران از متخصصان ایرانی در این زمینه بهره میگیرد و به تنهایی یک مرجع تخصصی است.
قرار است بخشی از گاز ارسالی به عمان به مصرف این کشور برسد و بخشی نیز صرف صادرات از طریق LNG یا خط لوله شود. عمان در تأسیسات LNG خود ظرفیت خالی دارد که استفاده از آن به ایران کمک میکند تا از طریق LNG نیز گاز صادر کند. بازار آن میتواند کشورهای آسیای شرقی نظیر کره جنوبی ، چین و ژاپن باشد یا کشورهای اروپایی. پیشبینی میشود که حتی «کو گس» مشتری این گاز میشود. ظاهراً یک سوم گاز صادرات به عمان به ال ان جی تبدیل خواهد شد. صادرات از طریق خط لوله نیز به کشورهای همسایه عمان خواهد بود.
پیام حضور داوطلبانه شل و توتال
شل و توتال دو غول نفتی اروپایی بدون آنکه از ایران پولی طلب کنند یا آنکه اجرای طرح را در دست بگیرند به ایران و عمان مشاوره میدهند. این درحالی است که تا پیش از اجرای برجام حتی حاضر به حضور در ایران نبودند. پیام این اتفاق بهبود روابط ایران و اروپا و بیاعتنایی آنها به تحریمهای امریکایی است. مقام های شرکت توتال و شل میگویند که به دنبال حضور حداکثری خود در صنعت نفت ایران هستند و برای اعتمادسازی از هیچ تلاشی دریغ نمیکنند.
خط لوله گاز مرزها را از نقشه جغرافیایی پاک میکند
اما چرا گاز را مستقیماً در ایران به LNG تبدیل نمیکنیم؟ عمان بیش از سایر کشورهای منطقه دوست و شریک ایران است علت این سیاستگذاری دوستی دو کشور با هم نبود. این رویکرد جنبههای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی را در برمی گیرد. با توجه به همین رویکرد راهبردی جمهوری اسلامی ایران نسبت به کشورهای همسایه و با توجه به تأکید رئیس جمهوری ایران و پادشاه کشور عمان، یادداشت تفاهمی در زمینه صادرات گاز طبیعی میان وزیران نفت ایران و عمان در تاریخ 4 شهریور ماه 1392 به امضا دوطرف رسید. این طرح سبب تحکیم روابط دو کشور و مناسبات انرژی در منطقه خاورمیانه میشود و مرزهای جغرافیایی را میان دو کشور حذف میکند.
به طور کلی هر خط لولهای که میان دو کشور ساخته میشود مانند بازشدن درهای تجارت دو کشور به روی هم است. خط لوله وابستگی اقتصادی و به قول امیرحسین زمانی نیا معاون امور بینالملل وزیر نفت «چسبندگی اقتصادی» میآورد. برای مثال چرا در دوران تحریم ترکیه بزرگترین مشتری فعلی گاز ایران نتوانست روابط خود با ایران را قطع کند؟ علت آن نیاز ترکیه به گاز تولیدی ایران بود. گاز طبیعی مانند نفت خام نیست. قرارداد بلند مدت گاز ضمانت روابط دو کشور حداقل برای 20 الی 25 سال است اما نفت خام که تک محمولهای یا طی قراردادهای یک ساله صادر میشود، این ویژگی را ندارد.
بنابراین هرچه یک کشور گاز طبیعی بیشتری صادر کند در مقابل تنشهای بینالمللی مقاومتر و اقتصاد پویا تری دارد، حتی این ویژگی در صادرات گاز از صادرات برق هم قدرتمندتر ظاهر میشود؛ نمونه این ادعا کشور روسیه است. روسیه با چندین خط لوله صادرات گاز به اروپا این قاره را وابسته خود کرده است. به طوری که حتی در بدترین شرایط کشورهای اروپایی در روابط سیاسی خود با روسیه دست به عصا راه میروند که مبادا این کشور شیرهای گازش را به روی اروپا ببندد. از اینرو برای ایران مذاکره برای ساخت هر خط لوله صادرات گاز مانند مذاکرات برجام اهمیت دارد. احتمال بازگشت تحریمها را کاهش میدهد و نه تنها مفهوم آن خام فروشی نیست بلکه عین اقتصاد مقاومتی است.
گاز پارس جنوبی، از جاسک به عمان
با روی کار آمدن دولت یازدهم تولید گاز طبیعی از میدان مشترک پارس جنوبی افزایش یافت، به طوری که دیگر دغدغه تأمین نیاز داخل وجود ندارد و الان وارد فاز افزایش حجم صادرات گاز کشور شدهایم، گازی که قرار است به عمان ارسال شود هم از همین منبع است.
برنامهریزی شده که گاز طبیعی تولید شده در پارس جنوبی از طریق خط لوله صلح (خط لوله هفتم سراسری) به پایانه جاسک، برسد و از آنجا با عبور از بستر خلیج فارس به عمان صادر شود. به این ترتیب گرچه صادرات گاز به پاکستان هنوز عملیاتی نشده اما تأسیسات آن مورد استفاده قرار خواهد گرفت.