عصر بازار- معمولاً داراییهای صندوقهای بازنشستگی در روسیه در پنج بخش سرمایهگذاری میشود که اولین و سادهترین آنها پسانداز در بانکها و دریافت سود بهازای این پسانداز است.
به گزارش پایگاه خبری «عصربازار» به نقل از اقتصادنیوز، صندوقهای بازنشستگی در روسیه سابقه طولانی دارند ولی اهمیت اقتصادی آنها از سال 2002 میلادی افزایش یافت و هماکنون یکی از منابع اصلی تامین سرمایه در بازار سهام و بازار درآمدهای ثابت است. از سال 2002 میلادی به بعد صندوقهای بازنشستگی را میتوان صنعتی مهم در روسیه دانست که هرسال درآمد زیادی ایجاد میکنند. البته در دو سال گذشته که قیمت نفت در بازار جهانی کم شد و تحریمهای اقتصادی بخش زیادی از منابع درآمدی روسیه را از بین برد، دولت نتوانست از این صندوقها حمایت مالی بکند و سرمایهگذاری در این صندوقها مانند قبل سودآوری نداشت. در این شرایط صندوقها با کسری روبهرو شدهاند و مصارف آنها از منابع مالی و درآمدهایشان بیشتر شده است. به همین دلیل است که دولت روسیه از سال 2014 میلادی اجرای طرحهای اصلاحاتی صندوقهای بازنشستگی را آغاز کرده است و در سال جاری هم این پروژه را تسریع کرد.
وضعیت صندوقهای بازنشستگی در روسیه
در ابتدا تنها صندوقهای بازنشستگی دولتی در روسیه کار میکردند ولی به تدریج شرایط تغییر کرد و دولت اجازه ایجاد صندوقهای بازنشستگی خصوصی را هم به شرکتها و سازمانهای مختلف داد. اگرچه هنوز هم سهم اعظم کارمندان کشور تحت پوشش بیمه دولتی قرار دارند ولی صندوقهای خصوصی به تدریج در حال توسعه هستند.
از سال 2002 میلادی دولت روسیه رسماً اعلام کرد شش درصد از درآمد هر نیروی کار در این کشور به صندوقهای بازنشستگی خصوصی یا دولتی تخصیص داده شود و در نتیجه اجرای این طرح از سال 2002، مجموع داراییهای تحت مدیریت در صندوقهای بازنشستگی در سال 2014 میلادی به 64 میلیارد دلار رسید ولی با توجه به نرخ رشد ورود افراد به این صندوقها و افزایش سرمایهگذاری منابع صندوق انتظار میرود تا انتهای سال 2020 میلادی ارزش داراییهای آن به بیش از 200 میلیارد دلار افزایش یابد. طبق آمارهای رسمی اعلامشده توسط دولت روسیه، هماکنون 52 میلیون نفر از شاغلان روسی تحت پوشش صندوقهای دولتی هستند و 28 میلیون نفر هم تحت پوشش صندوقهای خصوصی هستند و انتظار میرود تا سال 2020 میلادی شمار افراد تحت پوشش صندوقهای خصوصی 0.5 میلیون نفر در سال رشد کند.
اما از نظر ارزش داراییها صندوقهای دولتی و خصوصی تقریباً شرایط مشابهی دارند. در سال 2015 میلادی ارزش داراییهای صندوقهای دولتی برابر با 31 میلیارد دلار و ارزش داراییهای صندوقهای خصوصی برابر با 33 میلیارد دلار بود. منابع مالی این صندوقها در بخشهای مختلفی سرمایهگذاری و از این محل برای صندوق درآمد ایجاد میشود ولی از سال 2013 میلادی دولت انتقال دارایی به صندوقهای خصوصی را ممنوع کرد و دلیل این ممنوعیت را هم اینطور عنوان کرد: صندوقهای بازنشستگی از محل داراییها و منابع مالی خود در بخشهای پرریسکی سرمایهگذاری میکنند. بخشهایی از قبیل بازار ملک و پروژههای ساختمانی که در صورت عدم سوددهی یا ورشکستگی بار بازپرداخت بدهی این صندوقها - چه خصوصی باشد و چه دولتی - بر دوش دولت خواهد بود. البته دولت اجرای این طرح را به طور موقت و تا انتهای سال 2014 میلادی انجام داد و این دو سال را در زمره بحرانیترین سالهای اقتصادی روسیه معرفی کرد که بازار ملک با نوسانات منفی و مخربی مواجه بوده است.
ارزش داراییهای سیستم بازنشستگی
مطالعات نشان میدهد هماکنون ارزش داراییهای سیستم بازنشستگی در روسیه برابر با شش درصد تولید ناخالص داخلی در این کشور است و با تمهیداتی که اندیشیده شده است تا سال2020 میلادی سهم داراییهای صندوقها به تولید ناخالص داخلی به بیش از 11 درصد خواهد رسید. این در حالی است که در کشورهای توسعهیافته اروپای غربی ارزش داراییهای صندوقهای بازنشستگی بالغ بر 40 درصد تولید ناخالص داخلی است و در ژاپن که سالهای سخت و بسیار بحرانی را در اقتصاد تجربه میکند و نرخ سالمندی بسیار بالایی دارد، ارزش داراییهای صندوق به تولید ناخالص داخلی بالغ بر 29 درصد است. یکی از تحلیلگران اقتصادی فعال در بازار سرمایه میگوید: از سالها قبل ضرورت افزایش سرمایهگذاری منابع صندوقهای بازنشستگی مطرح شد زیرا نگهداری این منابع مالی به صورت پول نقد یا داراییهای با درآمد ثابت مثل اوراق بدهی باعث میشود حجم انبوهی از پول بدون اینکه درآمدی بهوجود آورد در بانکها نگهداری شود. بنابراین سیاستهایی در جهت افزایش سرمایهگذاری منابع صندوقها تدوین و اجرا شد.
مرکز مطالعات اقتصادی سازمان ملل متحد متوسط ارزش داراییهای صندوقهای بازنشستگی به تولید ناخالص داخلی در دنیا را برابر با شش درصد اعلام کرد و در گزارش خود نوشت: هماکنون متوسط ارزش داراییهای صندوقهای بازنشستگی به تولید ناخالص داخلی در دنیا برابر با شش درصد است که سهم بسیار کمی است و ضرورت افزایش این سهم غیرقابل انکار است. با توجه به روند سریع پیری در دنیا مصارف صندوقها از منابع درآمدی آنها بیشتر خواهد شد و اگر سرمایهگذاریهای درستی در جهت توسعه منابع مالی انجام نشود تا چند سال آینده اغلب صندوقهای سرمایهگذاری ورشکسته خواهند شد. البته باید در نظر داشت که این سرمایهگذاریها باید در حوزههایی باشد که ریسک کمی دارند مثلاً وارد شدن صندوقها به حوزه مسکن به دلیل نوسانات زیاد و دوره نقدشوندگی طولانی میتواند مشکلآفرین باشد.
در سال گذشته سهم داراییهای صندوقهای بازنشستگی کشور آلمان هم برابر با شش درصد تولید ناخالص داخلی بود و در کشور اسپانیا این سهم به 9 درصد میرسید. در کشورهای دیگری از قبیل ترکیه و مجارستان این سهم به ترتیب برابر با پنج درصد و چهار درصد تولید ناخالص داخلی بود.
قوانین مرتبط با سرمایهگذاری منابع صندوقهای بازنشستگی
برای اینکه از منابع موجود در صندوق به بهترین شکل استفاده شود در بخشهای مختلف سرمایهگذاری میشود. اما در جهت استحصال بهترین نتیجه از سرمایهگذاری باید سه نکته مد نظر قرار گیرد که یک مساله امنیت سرمایهگذاری است. مساله دیگر توجه به سرمایهگذاری بلندمدت و در نهایت هم حفظ سرمایه در مقابل تغییرات تورمی است. بیتوجهی به هر یک از این مسائل میتواند مشکلات زیادی برای صندوقها ایجاد کند و باعث شود تا منابع مالی در گذر زمان از بین برود.
به گزارش دولت روسیه منابع صندوق باید در بخش اوراق قرضه مرتبط با شاخص قیمت کالاهای مصرفی سرمایهگذاری شود. در ماه ژوئن سال 2015 میلادی وزارت دارایی این کشور اولین اوراق قرضه مرتبط با شاخص قیمت کالاهای مصرفی را صادر کرد که 30 درصد از این اوراق از سوی صندوقها خریداری شد. قیمت این اوراق هم بر مبنای شاخص قیمت کالاهای مصرفی و طبق فرمول تاییدشده توسط وزارت دارایی تعیین شده است، همچنین صندوقهای بازنشستگی میتوانند اوراق قرضه پروژههای زیرساختی را در کشور خریداری کنند و از این طریق در تسریع اجرای این پروژهها همکاری داشته باشند. مثلاً خرید اوراق قرضه بلندمدتی که توسط وزارت دارایی و برای پروژههای زیرساختی بزرگ صادر شده است میتواند نمونهای از این سرمایهگذاریهای موفق باشد. خرید اوراق قرضهای که پشتوانه وامهای رهنی است هم یکی از محلهای سرمایهگذاری صندوقهای بازنشستگی محسوب میشود.
سرمایهگذاری منابع صندوق
معمولاً داراییهای صندوقهای بازنشستگی در روسیه در پنج بخش سرمایهگذاری میشود که اولین و سادهترین آنها پسانداز در بانکها و دریافت سود بهازای این پسانداز است. از طرف دیگر منابع مالی این صندوق در بخش درآمدهای ثابت سرمایهگذاری میشود که نسبت به بانک پیچیدگی بیشتری دارد ولی به همان نسبت هم درآمد بالاتری ایجاد میکند. سومین محل سرمایهگذاری داراییهای صندوقهای بازنشستگی در بازار سهام است و چهارمین حوزه سرمایهگذاری در مشتقات بازار سهام و درآمدهای ثابت است. سهام خصوصی پنجمین حوزه سرمایهگذاری داراییهای این صندوقهاست. در سالهای اخیر، روسیه میلیاردها دلار از منابع مالی صندوق را در بازار سهام سرمایهگذاری کرده است. این سرمایهگذاریها در بازار سهام و اوراق قرضه دولتی سبب شد تا سود این فعالیت اقتصادی بیشتر شود. اما مهمترین مساله در مورد صندوقهای بازنشستگی در روسیه این است که بهرغم سرمایهگذاری زیاد صندوقهای دولتی در بازار سهام، صندوقهای خصوصی تمایلی به فعالیت در این بازار ندارند و به همین دلیل هم نمیتوانند رشد قابل قبولی در ارزش داراییهای خود داشته باشند. در سال 2013 میلادی سهم پول نقد و درآمدهای ثابت به 87 درصد رسید و سهم سرمایهگذاری در بازار سهام به شش درصد تنزل یافت. مقایسه این وضعیت با صندوقهای خصوصی در کشور آفریقای جنونی نشاندهنده سطح تفاوت است. در سال 2000 تنها 42 درصد از داراییهای صندوق بازنشستگی خصوصی در آفریقای جنوبی به صورت پول نقد و درآمدهای ثابت بود و 47 درصد در بازار سهام سرمایهگذاری شده بود و در سال 2014 میلادی سهم سرمایهگذاریشده در بازار سهام به 55 درصد و سهم سرمایهگذاریشده در بخش داراییهای ثابت و پول نقد به 38 درصد رسید. در سالهای اخیر تلاش شد سهم صندوقهای سرمایهگذاری روسی در بازار سهام افزایش یابد تا بتواند جایگزین صندوقهای سرمایهگذاری خارجی شود.