عصر بازار- روز یکشنبه ۲۸ شهریورماه نشست تحلیلی نگاهی به صنعت پالایشی در سالن استاد فقید "غلامرضا اسلامی بیدگلی" کارگزاری بانک کشاورزی در حالی برگزار شد که در این نشست اسمائیل غلامی معاون سابق سازمان خصوصی سازی با موضوع حاکمیت شرکتی در صنعت پالایشی، حسینعلی زادمهر مدیر عامل گروه توسعه بینالمللی اقتصاد پردیسان با موضوع مطالعه سودآوری شرکتهای پالایشی و روح ا.. حسینی مقدم معاون شرکت بورس تهران با موضوع چالشهای صنعت پالایشی از منظر بازار سرمایه به سخنرانی پرداختند.
به گزارش پایگاه خبری «عصربازار» ، در ابتدای این نشست اسمائیل غلامی معاون سابق سازمان خصوصیسازی با موضوع حاکمیت شرکتی در صنعت پالایشی سخنرانی کرد و به دوران واگذاری شرکتهای پالایشی به بخش خصوصی در زمان فعالیت خود در سازمان خصوصیسازی پرداخت. وی در ادامه مشکلات که در این صنعت با وجود حاکمیت شرکتی وجود دارد را ارزیابی کرد.
پمپاژ عدم شفافیت از سوی دولت
در ادامه روح ا.. حسینی مقدم به جایگاه مهم صنعت پالایشی در بورس ایران اشاره کرد و افزود: به دلیل این اهمیت، ابهامات نیز در این صنعت بیشتر به چشم میآید و این در حالی است که این صنعت جزو صنایع غیر شفاف بورس نیست. همچنین پمپاژ عدم شفافیت در صنعت پالایشی از جانب دولت روی میدهد.
وی اضافه کرد: در حال حاضر 5.6 درصد از کل بازار اختصاص به صنعت فرآوردههای نفتی دارد و 9 پالایشگاه در کشور وجود دارد که از این تعداد 6 پالایشگاه در بورس و فرابورس حضور دارند. در واقع 3 پالایشگاه در بورس تهران و 3 پالایشگاه در فرابورس هستند. علاوه بر این شرکت پالایش نفت تهران نیز در هیئت پذیرش پذیرفته شده و به این شرکتها اضافه خواهد شد.
معاون شرکت بورس تهران ظرفیت تولید این شرکتها را 1.85 میلیون بشکه در روز اعلام و بیان کرد: بازدهی شرکتهای پالایشی در 5 سال اخیر، در برخی از سالها بالا و در برخی دیگر پایین بوده است. البته کل بازار نیز در این مدت به همین ترتیب نوسان داشته است. همچنین طی این 5 سال میانگین بازده کل بازار 38 درصد بوده، اما میانگین بازده این صنعت 42 درصد بوده است. اما آنچه مهم است ثبات در بازدهی شرکتها است که اجازه سرمایهگذاری بلند مدت را نمیدهد.
حسینی مقدم تشریح کرد: صنعت پالایشی جزو صنایعی است که نوسان شرکتهای آن نسبت به متوسط نوسان شرکتهای دیگر صنایع، بالاتر بوده است و این عامل موجب عدم سرمایهگذاری بلند مدت در این صنعت میشود. همچنین برخی از شرکتهای این صنعت در حال حاضر الزامات پذیرش در بورس را از دست دادهاند و باید جابهجایی میان شرکتهای بورس و فرابورس انجام شود.
وی اضافه کرد: شرکت بورس به گزارشدهی شرکتها امتیاز میدهد و وضعیت گزارشدهی را از دو جنبه زمان ارائه گزارش و قابلیت اتکا مورد سنجش قرار میدهد. به این ترتیب میتوان گفت قابلیت اتکای گزارشهای شرکتهای پالایشی مطلوب نیست. این در حالی است که سال به سال کیفیت گزارشدهی شرکتها در بورس افزایش پیدا کرده است، اما برای شرکتهای پالایشی این کیفیت گزارشدهی با نزول همراه بوده است. بنابراین هر سال گزارشهای شرکتهای پالایشی هم از نظر قابلیت اتکا و هم از نظر به موقع ارائه شدن گزارشها بدتر شده است. از سوی دیگر فرمول قیمت نفت خام توسط شرکت ملی پالایش و پخش تعیین میشود و قیمت خرید محصولات را نیز این شرکت دولتی مشخص میکند که موجب میشود گزارشدهی شرکتهای پالایشی قابل اعتنا نباشد.
معاون شرکت بورس تهران، بورسی شدن شرکتهای پالایشی را عاملی برای ایجاد تغییرات مثبت در بهرهوری، قیمتگذاری و توسعه فعالیتهای این شرکتها ندانست و توضیح داد: بورسی شدن این شرکتها نکات مثبتی مانند تدوین برنامههای استراتژیک و کنار رفتن اعضای غیرمرتبط از هیئت مدیره این شرکتها را در پی داشته است. همچنین بورسی شدن سبب شده تا تغییر نگاه از افزایش تولید به افزایش سودآوری، در مدیران این شرکتها به وجود بیاید. در واقع الگوی تولید این شرکتها تغییر کرده است.
حسینی مقدم در تشریح مشکلات صنعت پالایشی نیز گفت: ابهام اساسی در این صنعت، تعیین قیمت نفت خام به عنوان خوراک و فرآوردههای نفتی به عنوان محصول است. به عبارت دیگر، مهمترین چالش این صنعت، بحث قیمتگذاری محصولات و تعیین قیمت نفت است که این مشکل از بدنه دولت به وجود میآید. مشکل بعدی ابهام موجود در روابط مالی نهادهای حاکمیتی وزارت نفت با پالایشگاهها است.
وی ادامه داد: علاوه بر این موارد، مسائل دیگری مانند مشکلات قانونی در رویههای عمومی وزارت نفت در این صنعت وجود دارد. همچنین پرداخت نشدن مطالبات توسط شرکت ملی پالایش و پخش، سهم بالای فرآوردههایی با ارزش افزوده پایین در سبد محصولات پالایشگاهی، نوسانات قیمت جهانی نفت و ریسک عملیاتی بالا به دلیل عدم ورود به دیگر فعالیتهای زنجیره نفت و گاز از دیگر مشکلات این صنعت است.
معاون شرکت بورس تهران افزود: بهای تمام شده محصولات پالایشگاهها به خوراک آنها بستگی زیادی دارد، اما این نوع از قیمتگذاری اجازه مدیریت ریسک غیر سیستماتیک را به آنها نمیدهد. بنابراین نحوه آزادی عمل در تامین خوراک میتواند به پالایشگاهها در حل این مشکل کمک کند.
حسینی مقدم ابراز کرد: به طور متوسط بیش از 25 درصد از محصولات شرکتهای پالایشی نفت کوره است که ارزش افزوده چندانی ندارد. این در حالی است که در پالایشگاههای کشورهای توسعه یافته این رقم کمتر از 10 درصد است. همچنین پالایشگاهها به بخشهای بالادستی و پایین دستی این صنعت ورود نکردهاند که با حضور در این حوزهها میتوانند ریسکهای خود را مدیریت کنند.
وی در پایان در خصوص چالشهای صنایع و انتظار آنها از دولت نیز اظهار کرد: ترمیمپذیری سیاستها، انعطاف پذیری شرکتها و مقررات زدایی از راه حلهایی است که دولت میتواند برای کمک به صنایع برای مواجه با چالشهای موجود، به کار بگیرد.
انحصار مشکل اصلی پالایشگاهها
در ادامه این نشست، حسینعلی زادمهر مدیرعامل گروه توسعه بینالمللی اقتصاد پردیسان در موضوع مطالعه سودآوری شرکتهای پالایشی، گفت: نفت و گاز موتور و انرژی صنعت و همچنین موتور رشد و توسعه اقتصادی کشورهای دارنده ذخایر نفت و گاز هستند. این در حالی است که این فعالیت سرمایه بر و تکنولوژیبر است و بنابراین سودآوری متناسبی نیز از آن انتظار میرود. به این ترتیب جایگاه شرکتهای نفت و گاز در بازار سرمایه باید مشخص و صنعت نفت و گاز باید مورد حمایت شدید دولت و کشورها باشد.
مدیرعامل گروه توسعه بینالمللی اقتصاد پردیسان، با بیان اینکه سودآوری شرکتهای بزرگ نفت و گاز در سالهای اخیر عمدتا در فعالیتهای بالادستی است، اظهارکرد: در حال حاضر بزرگترین مشکلات پالایشگاهها، انحصاری بودن تامین کننده خوراک، انحصاری بودن قراردادهای خرید فرآوردهها، اختیار تعیین قیمت خوراک و فرآوردهها به وزارت نفت، عدم اعتقاد به پالایشگاهسازی و سودآوری پالایشگاهها، مشکل تامین یارانه کشور و عدم موافقت با واگذاریها است.
زادمهر افزود: ارزش کل پالایشگاهها در بورس تا تاریخ 31 مردادماه 95 ، 181 هزار و 813 میلیارد ریال است که معادل 56 درصد از کل ارزش بازار است. همچنین مشکل دیگر در این صنعت این است که اکثر قریب به اتفاق اعضای هیئت مدیره شرکتهای پالایشی منصوب دولت هستند.