عصر بازار- «معاملات بلوکی» واژهای است که این روزها بیشتر از گذشته در بورس شنیده میشود و برخی از معامله گران بر این باورند که پاسوز این نوع معاملات در بازار سهام شده اند.
به گزارش پایگاه خبری «عصربازار»، برخی از سهامداران سازمان بورس را مقصر اصلی این نوع معاملات در بازار می دانند و معتقدند که معاملات بلوکی به طور مشخص در راستای مثبت نگه داشتن شاخص صورت می گیرد و سیگنال های این نوع داد و ستدها در نهایت منجر به ضرر و زیان سهامداران خرد می شود و هیچ فایده دیگری در بازار ندارد و از همین رو، سازمان به عنوان نهاد ناظر در حالت انفعالی فقط نظاره گر معاملات است. اما در این بین نباید یکطرفه قضاوت کرد و توقع داشت که معاملات بلوکی در بازار سهام متوقف و یا به طور کلی حذف شود. این نوع معامله همانند سایر معاملات نیاز بازار بوده و باید انجام شود اما باید با توجه به سازوکار و شرایط بازار صورت بگیرد.
بر این اساس، با توجه به دستورالعمل معاملاتی، ناظر می تواند اجازه معامله بالاتر از یک حجم مشخص سهام را به صورت بلوک به سهامدار حقوقی و یا شرکت های سرمایه گذاری که با توجه به نیاز و استراتژی خود تصمیم به معامله در بازار دارند، بدهد و این اقدام نیز مناسب ارزیابی می شود. اما در نقطه مقابل اگر معاملات بلوکی به طور دستوری و به اجبار صورت بگیرد به طور قطع خلاف قانون و مقررات بازار بوده و با اعتراض فعالان بازار مواجه می شود. از همین رو «عصربازار» در گفتوگو با محمودرضا خواجه نصیری مدیرعامل شرکت تامین سرمایه آرمان، حسین خزلی خرازی مدیرعامل شرکت کارگزاری بانک کشاورزی و بهروز زارع مدیرعامل شرکت تامین سرمایه سپهر در خصوص چرایی معاملات بلوکی در بورس، دلایل اعتراض سهامداران به این مهم، علت مثبت و یا منفی نگه داشتن بازار، مقایسه ای با بورس های بزرگ و متوسط دنیا و همچنین نحوه سازوکارهای معاملاتی پرداخته است که آن را در ادامه می خوانید.
ضعف نقدینگی؛ ریشه مشکل بورس
محمودرضا خواجه نصیری مدیرعامل شرکت تامین سرمایه آرمان درخصوص معاملات بلوکی بورس عنوان کرد: موضوع معاملات بلوکی و تاثیر معاملات پر حجم در شرکت ها مربوط به چند سال اخیر نیست و همواره در بازار بوده است.
وی ابراز داشت: معاملات بلوکی و جابهجایی سهام منجر به افزایش حجم معاملات می شود. سهامداران می توانند در معاملات اقدام به خرید و فروش کنند و همچنین در جریان معاملات بلوکی که در بازار اصلی انجام می شود، افراد می توانند سهام خود را داد و ستد کنند و حجم معاملات نیز به تبع این اتفاق افزایش پیدا می کند.
مدیرعامل شرکت تامین سرمایه آرمان تصریح کرد: زمانی که شاخص به دلیل انجام معاملات بلوکی خیلی افت نمی کند، دلایل متفاوتی دارد. نخست این که افت شدید قیمت ممکن است باعث ایجاد ترس در معاملات سهامداران خرد و در نهایت اقدام به فروش سهام در آنها شود. از سویی، برخی از افراد نیز معتقدند شاخص بورس باید در رقمهای پایینی قرار بگیرد تا دولتمردان و سیاستگذاران به عمق فاجعه بازار پی ببرند و به حال بازار فکری کنند اما در این بین تجربه نشان داده است که تصمیم گیران به شاخص بورس اهمیتی نمی دهند و سرمایه گذاران انتظاری دارند که عملا تحقق پیدا نخواهد کرد.
محمودرضا خواجه نصیری گفت: آیا زمانی که سهام شرکت های پالایشی در پایان سال 94 با افت قیمت وحشتناک بازگشایی گردید که منجر به ریزش شاخص شد، وزارت نفت رویکرد خود را تغییر داد؟ از سال 1393 که سهام شرکت های پتروشیمی به طور مداوم در شیب نزولی قرار داشتند آیا مجموعه وزارت نفت در خصوص تعیین نرخ خوراک پتروشیمی ها امتیازی به بازار داد؟
این تحلیلگر ارشد بازار سرمایه تصریح کرد: غیر از این که افت قیمت های متوالی منجر به کاهش انگیزه سرمایه گذاران خارج از بازار برای ورود به بازار را بیشتر می کند، فایده دیگری در بر نخواهد داشت.
وی افزود: افرادی که مطرح می کنند اینگونه معاملات موجب ضرر و زیان آنها می شود باید چگونگی ضرر و زیان را مشخص کنند تا مورد بررسی قرار گیرد.
مدیرعامل شرکت تامین سرمایه آرمان اظهار کرد: بازاری جدا برای انجام معاملات بلوکی در نظر گرفته شده است اما استفاده از این بازار همواره اختیاری است. ناظر بازار معتقد است که با انجام معاملات بلوکی در بازار عادی حجم معاملات واقعی افزایش پیدا خواهد کرد و سرمایه گذاران خرد نیز می توانند در جریان معاملات بلوکی سهام خود را با افرادی که به صورت بلوک معامله می کنند، بفروشند تا به نوعی بخشی از حمایت بازار به این ترتیب صورت پذیرد.
محمودرضا خواجه نصیری عنوان کرد: ریشه مشکل بازار معاملات بلوکی نیست بلکه ضعف نقدینگی ریشه مشکل بورس است و اینکه در شرایط فعلی تمام مسائل از جمله مشکلات صنایع، ضعف نقدینگی، انفعال نهادهای سرمایه گذاری در خصوص بورس و عدم سرمایه گذاری در بورس را رها کنیم و فقط به معاملات بلوکی بپردازیم، مصداق پاک کردن صورت مساله را دارد.
این کارشناس ارشد بازار سرمایه بیان کرد: مشکل بازار معاملات بلوکی نیست و فقط تفکر و تمرکز سیاستگذاران را از موضوع های اصلی بازار خارج می کند.
وی درخصوص وضعیت بورس های بزرگ دنیا نیز اذعان داشت: معاملاتی که بین حقوقی ها صورت می گیرد، بستگی به عمق بازار دارد. زمانی که عمق بازارها در بورس های بزرگ دنیا زیاد است اساسا فاصله چندانی بین قیمت خرید و فروش در جهت این که فردی بتواند از این شکاف قیمتی در جهت مثبت و یا منفی کردن بازار استفاده کند، ایجاد نخواهد شد.
مدیرعامل شرکت تامین سرمایه آرمان گفت: به عبارت دیگر، تعدد خریداران، فروشندگان و حجم معاملات به گونه ای است که اثر معاملات بلوکی در خروجی بازار بسیار پایین است. این اتفاق به دلیل اینکه معاملات بزرگ در بازار انجام نمی شود نیست، بلکه عمدتا حجم معاملات بازار به گونه ای است که اثر معاملات بزرگ در آن کمتر مشاهده می شود.
معاملات دستوری، شائبه دستکاری
افزون بر این، حسین خزلی خرازی مدیرعامل شرکت کارگزاری بانک کشاورزی درخصوص اینکه برخی از سهامداران حقیقی بر این باورند که سیگنال های معاملات بلوکی باعث ضرر و زیان آنها در بازار شده است، اظهار کرد: ضرر و زیان چنین افرادی در معاملات بازار هیچگونه ارتباطی با معاملات بلوکی ندارد.
وی ابراز داشت: اگر معاملات بلوکی با توجه به درخواست فعالان بازار صورت می گیرد، بنا بر تعریفی که در دستورالعمل معاملات آمده، حق مسلم این افراد است. همچنین، اشخاص حقیقی و حقوقی بزرگ که دارایی های قابل توجهی دارند، می توانند در نمادی که برای معاملات بلوکی تعریف شده است، اقدام به داد و ستد کنند.
این کارشناس ارشد بازار سرمایه عنوان کرد: به معاملات بلوکی زمانی ایراد وارد می شود که با دستور و توصیه صورت بگیرد.
حسین خزلی خرازی گفت: زمانی که معاملات بلوکی با توصیه و دستور انجام شود، شائبه دستکاری شاخص را در بازار ایجاد می کند. به این معنی که همه افراد در بازار، سهامی را در قیمت 100 تومان معامله می کنند و در صورتی که 2 حقوقی در نماد بلوک سهام را در قیمت 103 و یا 105 تومان معامله کنند، در چنین حالتی طبیعی است که حجم زیادی از سهام در نماد بلوکی بالاتر از میانگین خرده فروشی سهم معامله شده است در نتیجه به تبع این اتفاق شاخص افزایش پیدا می کند.
مدیرعامل شرکت کارگزاری بانک کشاورزی تصریح کرد: در حال حاضر تمام فعالان بازار اعم از حقیقی ها، حقوقی ها و معامله گران آنلاین به صورت هوشمند عمل می کنند. به طوری که میانگین معاملاتی یک نماد را در ابتدا نگاه می کنند و در آخر وقت نیز معاملات بلوکی را هم در نظر می گیرند و از این طریق مشخص می شود که چه اتفاقی افتاده است.
این تحلیلگر ارشد بازار سرمایه اذعان داشت: نمادهایی که عدد 1 را دارند، نماد خرده فروشی و نمادهایی که عدد 2 را داشته باشند نمایانگر معاملات بلوک در بازار است.
وی افزود: زمانی که در یک نماد خرده فروشی عموما صف فروش وجود دارد، سهامدار در چنین نمادی وارد نمی شود و در نماد بلوک اقدام به معامله می کند. در چنین وضعیتی سهامداران اعتراض می کنند و بر این باورند که فرد برای حمایت از سهام، با توجه به این که نقدینگی لازم هم برای این امر وجود دارد باید اقدام به خرید از آنها در بازار کند.
حسین خزلی خرازی عنوان کرد: دستورالعمل معاملاتی به ناظر اجازه داده است که در معاملات بالاتر از حجم، نماد را جهت معاملات بلوکی باز کند. از سویی، این طور نیست که هر فردی فکر کند پس از ورود به بازار سهام باید سهامدار عمده، سهام را از وی خریداری کند تا دچار ضرر و زیان نشود. هیچوقت چنین ضمانتی را فردی به فرد دیگری تاکنون در بورس نداده است.
مدیرعامل شرکت کارگزاری بانک کشاورزی معتقد است: سهامداران عمده و شرکت های سرمایه گذاری را نباید کسی بیرون از بورس وادار به معامله عمده در راستای حفظ شاخص کند.
این کارشناس ارشد بازار سرمایه افزود: اگر بنا بر کمک به بورس باشد باید به همین سهامداران عمده، شرکت های سرمایه گذاری، بانک ها و صندوق های با درآمد ثابت توصیه شود که سهام را از مردم خریداری کرده و به صورت واقعی با تشکیل طرف تقاضا و خرید سهام بازار را حمایت کنند.
حسین خزلی خرازی ابراز داشت: در بورس های بزرگ دنیا به دلیل این که عمق بازار زیاد است با چنین رفتاری نمی توان از بازار حمایت کرد. اما به هر حال در بحران مالی سال 2008 هم تنها ابزاری که به داد بورسها رسید، خرید اعتباری بود به گونه ای که بانک های مرکزی در اروپا و آمریکا خط اعتباری برای خرید کردن شرکت های سرمایه گذاری به بانک ها اختصاص دادند تا با تحریک طرف تقاضا و خرید سهام به نوعی از بازار حمایت شود. این در حالی است که چنین حمایتی در بازار مشروع بوده و توصیه می شود.
وی گفت: مشکل بازار سهام در بدترین حالت با 500 میلیارد تومان حل می شود، تنها راه حمایت معقول از بازار با ایجاد همگرایی بین حقوقی ها، نهادها، بانک ها و صندوق ها و تشدید طرف تقاضا صورت می گیرد.
مدیرعامل شرکت کارگزاری بانک کشاورزی اذعان داشت: اما درصورتی که طرف تقاضا به طور واقعی تشدید نشود و در این هنگام 2 حقوقی اقدام به معامله بالاتر از بازار کنند، طبیعی است که مردم احساس کنند که معامله صورت گرفته صوری بوده است و این بازار، بازار واقعی نیست.
فاصله زیاد با بازارهای متوسط جهانی
علاوه بر این، بهروز زارع مدیرعامل شرکت تامین سرمایه سپهر درباره معاملات بلوکی گفت: ذات بازار شکل های متفاوتی از معاملات «خرد، عمده، بلوکی و...» را می طلبد و بلوک بخشی از سازو کار معاملاتی محسوب می شود.
وی خاطرنشان کرد: معاملات بلوکی نیاز بازار بوده و در سراسر دنیا مرسوم است. زمانی که یک سهامدار تصمیم به جابهجایی حجم بالایی از سهام را داشته باشد باید فقط از طریق معاملات بلوکی اقدام کند چراکه راه حل دیگری وجود ندارد. از سویی، ورود چنین حجمی از سهام به صورت خرد نظم بازار را بر هم می زند.
این کارشناس ارشد بازار سرمایه عنوان کرد: در بورس های بزرگ دنیا به دلیل عمق زیاد بازار معاملات بلوکی در همه روزهای معاملاتی صورت می گیرد.
مدیرعامل شرکت تامین سرمایه سپهر ابراز داشت: معاملات بلوکی برای این است که بتوان حجم بزرگی از سهام را با شیوه مناسب و راحت مبادله کرد.
بهروز زارع تصریح کرد: درصورتی که بازار سهام ایران را با برخی از بازارهای متوسط دنیا به لحاظ میزان حجم، اندازه و مبادله مقایسه کنیم، متوجه فاصله خیلی زیاد با چنین بازارهایی می شویم.
این تحلیلگر ارشد بازار سرمایه اذعان داشت: گردش و حجم پایین معاملات باعث می شود زمانی که یک معامله در بازار صورت می گیرد سایر معاملات نیز تحت تاثیر قرار بگیرند «چه با نیت دستکاری و چه بدون نیت دستکاری» و این اتفاق نشان از عمق کم بازار، سهام شناور و حجم پایین معاملات دارد.
مدیرعامل شرکت تامین سرمایه سپهر اظهار کرد: در بازارهایی که اندازه، سهام شناور و حجم بالایی دارند حتی در صورتی که قصد دستکاری هم وجود داشته باشد، بازار به راحتی واکنش نشان نمی دهد.
وی افزود: متاسفانه به جای توسعه زیرساخت ها ، هنگام مواجه شدن با مشکلاتی از این قبیل، اقدام به پاک کردن صورت مساله می شود.
بهروز زارع بیان کرد: در برهه ای از زمان قواعدی در بازار مبنی بر اینکه باید سهام شناور شرکت های پذیرفته شده حداقل 20 درصد باشد، حاکم بود اما متاسفانه برخی از شرکت های دولتی با سهام شناور صفر وارد بازار شدند. پس از این اتفاق تعهداتی از سهامدار عمده که دولت بود در راستای فروش سهام در آینده گرفته شد و با چنین رفتاری مکانیسم بازار بر هم خورد.
این کارشناس ارشد بازار سرمایه عنوان کرد: حجم معاملات بورس به شدت پایین است و نمی توان انتظار داشت اگر معامله در حجمی صورت گرفت روی بازار تاثیر نگذارد. به طور کلی، راه حل این مشکل بر هم زدن سازو کارها نیست بلکه راه حل بزرگ کردن عمق بازار، توسعه و شبیه سازی زیرساخت های بازار همانند بورس های بزرگ دنیا است. به گونه ای که اگر فردی نیاز به معامله در حجم بالا دارد، کلیت بازار تحت تاثیر این اتفاق و معامله قرار نگیرد.
وی درخصوص این که گفته می شود سهامداران حقیقی در معاملات بلوکی متضرر می شود نیز گفت: ضرر و زیان برای سهامدار حقوقی همانند سهامدار حقیقی ناخوشایند است و اتفاقا برخی از شرکتهای حقوقی که اقدام به معامله می کنند در زیر مجموعه خود سهامدار حقیقی زیادی دارند. در صورتی که زیرساخت مناسب وجود داشته باشد افراد معامله گر «حقیقی و حقوقی» تحت تاثیر ناخواسته چنین عواملی قرار نخواهند گرفت.