به گزارش پایگاه خبری «عصربازار» به نقل از اقتصادنیوز، قراضه یکی از مواد اولیه راهبردی صنعت فولاد به شمار می‌رود که قابلیت بازگشت مجدد به چرخه بازیافت و تولید مجدد فولاد را دارا است. این محصول در صرفه‌جویی منابع انرژی از قبیل آب و برق نیز نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند. کشورهای پیشرو و توسعه‌یافته به نقش تاثیر گذار قراضه در صنعت، اقتصاد و محیط زیست کاملا واقفند و دولت‌هایشان تمام امکانات و بسترهای مورد نیاز جهت تولید، عرضه، فرآوری، واردات، صادرات و غیره را فراهم کرده و قوانین حمایتی و تسهیل‌کننده متعددی را نیز در این خصوص تصویب کرده‌اند.

این در حالی است که در کشور ما ابتدایی‌ترین امکانات و بسترهای لازم برای این کالا در داخل مهیا نشده و اساسا قراضه به عنوان یک صنعت در نظر گرفته نشده است. با عرضه آهن قراضه در بورس کالا اخیرا گام های خوبی در زمینه سامان دهی بازار عرضه و فروش این محصول در یک فضای قانونمند صورت گرفته است اما به نظر می‌رسد تا رسیدن به نقطه مطلوب در این خصوص هنوز فاصله زیادی وجود دارد.

سید تقی مرتضویان کارشناس و فعال بازار ضایعات به بیان مشکلات مربوط به عرضه آهن قراضه در بورس کالا و دلایل عدم شکل گیری یک تشکل منسجم، کارا و قانونمند برای فعالان این صنعت پرداخته است که متن این گفت‌و‌گو را در ادامه می‌خوانید.

تا کنون صحبت‌های زیادی راجع به سامان دهی بازار قراضه در ایران صورت گرفته است. با توجه به اینکه شما از پیشگامان بخش خصوصی در این زمینه هستید به نظر شما چرا هنوز هیچ مرجع، تشکل یا صنفی در این زمینه وجود ندارد و به عبارت دیگر آیا ایجاد چنین مرجعی امکان پذیر است؟
در خصوص ایجاد یک تشکل صنفی به خصوص "اتحادیه" تلاش های زیادی در دو دهه اخیر صورت گرفته ولی متاسفانه به دلیل موانع قانونی نظام صنفی ظابطه‌مندی تاکنون شکل نگرفته است. به طور مثال برای تشکیل اتحادیه در تهران حداقل 300 واحد فعال در شهر تهران و 200 واحد صنفی فعال در شهرستان که در حوزه شهرداری ها باشند می توانند تقاضای تشکیل اتحادیه بدهند. این در حالی است که اکثر کارگاه ها و انبارها در حاشیه شهر ها و تحت پوشش فرمانداریها هستند. از این رو گفته شد واحدهای فعال در این زمینه زیر پوشش یک اتحادیه که به کار آنها نزدیک است چند سالی تشکیل اتحادیه دهند. از این رو برخی فعالان این بازار اتحادیه ای تحت پوشش اتاق بازرگانی تاسیس کردند به نام اتحادیه بازیافت که فاقد صلاحیت های اتحادیه ای برای نقش آفرینی بود. این اتحادیه نمی تواند پروانه صنفی بدهد یا با تخلفات برخورد کند و یا در قیمت گذاری ها و .... شرکت کرده واعمال نقش نماید.

البته بنده با برخی فعالان دیگر این بازار راه‌های دیگری را نیز نظیر تشکیل "تعاونی" و یا "انجمن صنفی" و یا "جامعه تامین کنندگان و مصرف کنندگان آهن قراضه" دنبال کردیم و انجمنی نیز در جنوب شرق تهران تشکیل شد اما به هیچ عنوان این نهادها نتوانستند و نخواهند توانست نظیر یک اتحادیه کشوری مثل اتحادیه آهن فروشان در صنف عمل کنند.

البته می توان به نتیجه رسید ولی راه دراز و حوصله و وقت بسیاری را می طلبد. اما دو نکته را در زمینه به نتیجه نرسیدن موضوع نباید فراموش کرد. اول اینکه ایجاد تشکل های مردم نهاد و صنفی از سوی دولت با استقبال چندانی روبه‌رو نمی‌شود و راه هموار نیست، دوم اینکه بسیاری از فعالان این حوزه به دلایل مختلفی از نبود اتحادیه بیشتر سود می برند تا وجودش!

مدتی است بورس کالای ایران در بازار فرعی میزبان ارائه ضایعات فلزی شرکت راه آهن بوده است. به نظر شما ساختاری به این شکل پاسخگوی ابهامات موجود در کشف قیمت واقعی قراضه خواهد بود ؟
در مورد عرضه قراضه در بورس چند نکته را که تاکنون باعث شده این اتفاق با موفقیت مورد انتظار روبرو نشود عرض می کنم.
1- بورس کالا در یک نظام کالاهای رقابتی قابل تعریف است که در صورتی که بازار قراضه یک بازار رقابتی نیست.
2- کالاهایی که در بورس عرضه می شوند باید همگن بوده و دارای استانداردهای مورد قبول عام باشند در صورتی که ذات آهن قراضه همگن نیست.
3- کالاهای قابل عرضه در بورس باید موجود و قابل رویت باشند.
4- در بازار قراضه به دلیل موجودی ناکافی عرضه و بی ثباتی در بازار و افزایش ریسک، انباشت کالا در مقادیر قابل توجه صورت نمی گیرد.
شما حتی مقدیری که در تابلوها بعضا اعلام می شود را ملاحظه کرده اید که بسیار ناچیزند . شاید در دوره پسا تحریم و وارد شدن پای بازرگانان خارجی در بورس کالا و خصوصا واردات قراضه و رقابتی تر شدن فضا بورس بهترین گزینه برای عرضه این کالای استراتژیک باشد.

بنده طی سالیان قبل همواره از این که بورس کالا در نهایت بهترین گزینه برای عرضه آهن قراضه است دفاع کرده‌ام، اما در حال حاضر اشاره من به علل عدم دستیابی به موفقیت مورد انتظار این کار، به رغم تلاش کارگزاران و بعضی از فروشندگان اندک طی این مدت است.

حدود میانگین دو میلیون تن قراضه در سال توسط خریداران و فروشندگان دادوستد می‌شود. این حجم بزرگ از جابجایی و خرید و فروش، طی زنجیره ای از دوره گردان تا تامین کنندگان عمده که طرف قرارداد با فولادسازان هستند را به طور مستمر و دائمی شامل می‌شود.

هرچند عرضه های خردی نیز توسط راه آهن و شرکت نفت در بورس صورت گرفته است. اما یکی از شروط موفقیت این کار موجود بودن کالایی است که می‌خواهد در بورس عرضه شود. بنده عرضه های راه آهن را طی این مدت دنبال کرده ام، عرضه‌ها تاکنون مقادیر 5 ، 10 ، 50 ، 100 و 200 تنی و به ندرت 1000 تنی بوده است. اما به طور قطع باید از عرضه قراضه موجود ارگان ها و نهادهایی مثل راه آهن و ارتش به چرخه بازار که باعث فراوانی بیشتر و تاثیرات قیمتی نیز می‌شود استقبال کرد و خصوصا اینکه از طریق بورس این عرضه‌ها صورت گیرد.

راه آهن بیش از 50 هزار تن موجودی پراکنده در ایستگاه‌های مختلف در سطح خطوط خود در کل کشور دارد و این موجودی یکی از قابلیت های عرضه آن در بورس است. حجم عمده قراضه راه آهن ، آلیاژی است. قراضه هایی مثل ریل آهن، چرخ و محور و بانداژ و بغل بند و پیچ و مهره و بسیاری از اقلام قراضه های راه آهن آلیاژی و بعضا پر آلیاژند و مشتری عام ندارند.

اقدام لازمی که جهت عرضه این قراضه در بورس به طور مقدماتی باید صورت گیرد و بنده هم با یکی از اعضای هیات مدیره راه آهن در این خصوص صحبت کردم 1- جمع آوری کلیه اقلام در یک محل 2- تفکیک آلیاژی و یا به لحاظ نوع ادوات قراضه 3- آماده سازی قراضه ها به لحاظ برشکاری و ... 4- ارائه آن به بازار از طریق بورس است. در غیر اینصورت اگر همگن سازی و دسته بندی صورت نگیرد چاره کار مزایده و فروش به واسطه هاست.

مصرف کنندگان به قراضه آماده سازی شده و قابل مصرف در کوره ها نیاز دارند. مصرف کنندگان بزرگ قراضه که بعضا 100، 200 یا 500 هزار تن سالانه قراضه مصرف می‌کنند، عرضه های 100 یا 200 تنی را بر نمی‌تابند و تمایل دارند مشتریان وفاداری داشته باشند که قراضه را به طور مستمر برایشان تامین کند و این همان ترجیع بند بازار فعلی قراضه است و نشان می‌دهد به طور مستمر و در حجم مطلوب باید عرضه آهن قراضه در بورس کالا صورت گیرد.

به نظر شما تاثیر توافق هسته ای صورت گرفته بر این بازار چیست؟ و آیا کشور به لحاظ زیرساختهای وارداتی توان واردات قراضه را با بهره گیری از فرصت پیش آمده دارد یا خیر؟ در صورت تحقق این امر چه تاثیر قیمتی بر روی قراضه و بازار داخلی فعلی خواهد داشت؟
توافق به عمل آمده فی نفسه مبارک است. حدود 4 سال پیش بنده به همراه برخی صاحبنظر در وزارت معادن و فلزات اقدام به بررسی منایع و مصارف قراضه و تهیه طرحی جامع جهت شناسایی موانع و تهیه راهکارهایی جهت تامین کسری قراضه کشور از منابع خارجی و توسعه زیرساخت ها کردیم که با کمال تاسف هیچ اقدام عملی روی آن تاکنون انجام نگرفته است.

به هر صورت در حال حاضر مشکلاتی در زمینه حمل و نقل جاده‌ای آهن قراضه، تخلیه و باگیری کشتی ها و تجهیزات لازم در بنادر داریم. رنج عمده ای که در حال حاضر صنعت فولاد سازی با آن روبروست کمبود قراضه است و شاید فرصت بدست آمده از توافق همراه با تلاش دوستان و همراهان در بخش خصوصی و دولتی باعث شود تا به این فرصت اقتصادی توجه کنیم. به طور قطع واردات قراضه اگر تنها عامل نباشد مهمترین عامل در متوازن شدن قیمت ها و رقابتی تر شدن این بازار باشد.

آیا تا کنون تلاشهایی علمی و عملی در راستای کاهش مصرف انرژی از طریق تغییر شکل ارائه قراضه مثلا به صورت پرس شده و یا ارائه راهکارهایی جهت پیشگرم قراضه به واحدهای ذوب و ریخته گری صورت گرفته است؟
رعایت نکاتی که در این خصوص لازم به نظر می‌رسد به طور خلاصه به شرح زیر است:
1- قراضه های خریداری شده را در محل مصرف مرتب و اقلام آلیاژی را از آنها جدا کنند و تا حد لزوم از این ادوات هنگام ذوب سازی بهره ببرند. این موضوع نیاز دارد تا تکنسین های ذوب اشنایی حداقلی را با ادوات قراضه داشته باشند.
2- بجای خرید قراضه پرسی از بازار در محل کارخانه دستگاه پرس مستقر کنند و قراضه های با دانسیته کم را پرس کرده و مصرف کنند.
3- از قراضه های خرد شده استفاده کنند. قراضه های شردر در صورتی که که همگن باشند گزینه خوبی است.
4-از پاشنه ذوب در پاتیل استفاده کنند خصوصا در کوره های قوس که به شدت در زمینه زمان ذوب و صرفه جویی در انرژی موثر است.
5-به دلیل کمبود قراضه و مشکلات تامین آن در کشور واحدها سعی نمایند دانش خود را در خصوص استفاده از اهن اسفنجی در کوره های القایی افزایش دهند.

پیش بینی شما از وضعیت کلی صنعت فولاد چیست و آیا به جز افزایش تعرفه واردات و رونق ساخت و ساز که این روزها همه از آن صحبت می کنند شما راهکار دیگری برای برون رفت از این بحران سراغ دارید؟
تا بروز آثار توافق بر اقتصاد زمان زیادی را پیش رو داریم. فعلا در فضای روانی آن بسر می بریم. پیش‌بینی بنده در حال حاضر کاهش قیمت ها در خصوص فولاد و قراضه است.

فکر می‌کنم دیگر انتظار سود های آنچنانی مثل سال 90 را باید فراموش کرد. دوره دیگری در حال ایجاد است که فولادسازها از خرد وکلان باید به فکر صرفه جویی های هر چند کم در ریز فرایند های خود باید باشند. در غیر اینصورت از گردونه صنعت جدا می شوند. باید به سرعت آینده ای را که در پس از توافق شروع شده تحلیل کنیم و سریع تصمیم بگیریم که که توان همراه شدن با اتفاقات را داریم یا باید فکر دیگری در این خصوص کنیم.من به شخصه رونق بازار فولاد را در سال جاری در دسترس نمی بینم ولی چشم انداز این صنعت استراتژیک را در سال آینده مثبت تصور می‌کنم.