عصر بازار- کارشناس سازمان امور اداری و استخدامی بودجه محور بودن و تمرکز بیش از اندازه بر مسائل مالی را مهمترین علل ناکامی برنامه های توسعه در کشور دانست و گفت: در تهیه سیاستها و اهداف برنامه ششم باید نگاه بودجه محور به نگاه انسان محور تغییر یابد.
به گزارش پایگاه خبری«عصر بازار»به نقل از تسنیم، بعد از دو پاره شدن سازمان مدیریت و برنامه ریزی و ایجاد دو سازمان جدید برنامه و بودجه و امور اداری و استخدامی موضوع نیروی انسانی در ساختار اداری و تشکیلاتی کشور بار دیگر مورد توجه قرار گرفت. در این باره با یکی از کارشناسان سازمان امور اداری و استخدامی به گفتگو نشستیم، تا از نگاه مجموعهای که وظیفه برنامه ریزی برای ساختار اداری و نیروی انسانی کشور را بر عهده دارد، نکات مغفول درباره سرگردانی نیروی انسانی در ساختار اداری کشور مورد بازبینی قرار گیرد. قادر میرزایی در پاسخ به سوالی درباره چگونگی بالا بردن و افزایش بهره وری نیروی انسانی در ادارهها و سازمانهای کشور میگوید، تنها راه، دست کشیدن افراد متنفذ سیاسی از ساختار برنامه ریزی و مدیریتی کشور است. وی با اشاره به بودجه محور بودن تدوین برنامه ششم توسعه، تاکید دارد به جای این رویکرد از نگاه انسان محور در تدوین برنامههای توسعه کشور استفاده شود. چراکه ناکارآمدی تدوین برنامههای توسعه از طریق تدوین با الگوهای صرفا کمی موضوعی مورد وثوق است.
تسنیم، نقش منابع انسانی در سازمانها در پیش برد اهداف اقتصادی کشور را چگونه ارزیابی میکنید؟
مجموعه دستاوردهای علمی نشان میدهد از سادهترین لوازم گرفته تا پیشرفتهترین فناوریهای پیچیده، محصول خلاقیت و نوآوری اندیشمندانی بوده که طی سالهای متمادی بر اساس دانش و ارتقاء فکری انسان خلق شده است. بنابراین پایه اصلی ثروت هر کشور را منابع انسانی تشکیل میدهد که از آن به عنوان عامل اصلی فعال یاد میشود و منابع طبیعی و مادی به عنوان عوامل تبعی نامیده میشوند. با این شرایط، نقش منابع انسانی نه تنها در سطح سازمانی بلکه به صورت کلی از سطح یک واحد کوچک اقتصادی تا سطح ملی ارتقا و گسترش پیدا کرده است.
عناصر متعددی نظیر بهرهوری، برابری، توانمندسازی و .... در الگوی توسعه نقش انسان لحاظ میشود که هر یک از این عوامل به سهم خود در ارتقای شغلی، اشتغال، مشارکت فعال، دسترسی متوازن به فرصتها، توسعه و رشد بر اساس دانشمحوری مردم و ذخیره سازی منابع برای نسلهای بعدی موثر است.
تسنیم، برخی کارشناسان معتقدند، مدیریت نیروی انسانی در ساختار اداری کشور با چالشهای جدی رو به رو است. به نظر شما برای عبور از چالش ناکارآمدی مدیریت چه باید کرد؟
در هر سازمانی، مدیر سازمان متولی فرهنگ و الگویی است که رفتار دیگر کارکنان از آن نشات میگیرد وکارکنان، همانطور با مشتری رفتار میکنند که مدیر با آنها رفتار میکند. در اصل ثمرهء خشنودی کارکنان، خشنودی مشتریان است و نقش مدیران در ایجاد و بسط شادی بهره ور در کارکنان یا به عبارت دیگر مشتریان درون سازمانی، مهم و تاثیر گذار است. از طرفی کنار رفتن مدیران سیاسی که عنایتی به نگاه کارشناسی را در بدنه سازمانها خود مشکل بزرگی است که در اولویت قراردادن برطرف کردن آن نقش موثری در بهبود روابط و ارتقای فرهنگ سازمانی کارکنان ایفا مینماید. اگر چه رفتار نامناسب و ناهنجاریهای رفتاری نشان از سهل انگاری کارکنان دارد، لیکن بازتابی از نوع برخورد مدیریت سازمان با مشتریان درون سازمانی است، ضمن این که مهارتهای ارتباط با مشتریان شاکی، کم هزینهترین و البته سودمندترین تدبیری برای نیل به موفقیت است.
بیشک مدیران و برنامهریزان سازمانهایی که به آیندهنگری و برنامهریزی درازمدت شهرهاند از نقش مهم منابع انسانی در رشد و توسعه مطلع میباشند. مدیران ژرفاندیش به خوبی میدانند که سازمان یعنی جمعی از کارکنان با روحیات، علایق، افکار، دانش و شرایط فیزیکی متفاوت که بدون آنها سازمان هرگز وجود خارجی پیدا نمیکند. این تداوم حیات سازمانی و بالندگی آن وابسته به زمینههایی چون خلاقیت، نوآوری و توسعه است که میتواند منجر به نفوذ روزافزون سازمان در جامعه شود. تحقق چنین شرایطی به علل و عوامل گوناگونی بستگی دارد که از جمله مهمترین این عوامل جایگاه و نقش انکارناپذیر و ویژه نیروی انسانی میباشد بنابراین اگر بهترین راهبردهای مدیریتی و فناوری نوین در سازمان به کار رود، اما سازمان فاقد راهبرد صحیح منابع انسانی باشد هرگز محصول و فرآیند مطلوبی در خروجی آن به دست نخواهد آمد.
تسنیم، برای در اختیار داشتن نیروی انسانی مطلوب که بتواند برای خروج از وضعیت رخوت زده سازمانی در اقتصاد کشور ایفای نقش کند، شما چه پیشنهادی دارید؟
آنچه که موجب حضور نیروی انسانی موفق و کارآمد میشود مستلزم پیششرطهایی نظیر: جذب، تربیت و آموزش و حفظ و نگهداری آنهاست. برای انتخاب و استخدام نیروی انسانی جلب توجه برترینها امری ضروری است. بنابراین در یک زمان سالم علاوه بر موضوعاتی همانند منابع مالی، تجهیزات و غیره به نقش نیروی انسانی بر اساس دانشمحوری اهمیت فوقالعادهای داده میشود. در جذب نیرو شرایط را باید بگونهای فراهم کرد که افراد با علاقه و افتخار در محل کار خود حضور یابند. در حقیقت سلامت، تعالی، رشد و توسعه سازمان رابطه مستقیمی با شرایط فیزیکی، روانی، تعلق خاطر، امنیت شغلی و تامین مالی نیروی انسانی دارد.
در نگرش سازمانهای پیشرفته، آموزش و تربیت نیروی انسانی نه تنها هزینه محسوب نمیشود بلکه نوعی سرمایهگذاری برای آینده تلقی میشود. آموزش و تربیت به عنوان یک ضرورت سازمان را از حالت ایستایی خارج و به سمت پویایی پیش خواهد برد. تلاش برای تربیت افراد با قابلیتهای قابل قبول در تمام سطوح سازمانی امری انکارناپذیر است که این مهم سازمان را در رسیدن به اهدافش بسیار یاری و کمک خواهد نمود.
تسنیم، امروز در حوزه کلان یکی از چالشهای اقتصادی نا کارآمدی نیروی انسانی در پیش برد اهداف مشخص شده است، برای حل معضلات سازمانی پیشنهاد شما چیست؟
در تئوری و راهبرد منافع ملی، سازمانی و حتی فردی، اصل حفظ و نگهداری به عنوان نقطهای استراتژیک محسوب میشود. این مهم در محاورهها و گفتوگوهای اجتماعی نیز بیان میشود که نگهداری چیزی مهمتر از به دست آوردن آن است. حال اگر با این بینش به حفظ و نگهداری نیروی انسانی کارآمد توجه شود بسیاری از مشکلات سازمان حل خواهد شد. معمولاً سازمانها و شرکتها پس از طی یک فرآیند دشوار و طولانی موفق به جذب و آموزش نیروی انسانی ماهر و کارآمد میشوند اما متأسفانه در برخی شرایط قادر به حفظ این سرمایه نبود و آن را به راحتی از دست میدهند.
از طرفی، نگاه جامع به نیروی انسانی شاغل در بخش دولتی و جذب و بکارگیری نیروهای زبده و با انگیزه یکی از راهکارهای موثر در برون رفت از مشکلات موجود نظام اداری است. ضمن این که استفاده از توان کارشناسی و مشارکت دادن کارکنان در انجام امور، علاوه بر این که نشان از درایت مدیریتی در سطوح مختلف دارد، شیوهای پسندیده در اداره امور و تحقق اهداف و آمال بخشهای مختلف است. این مهم در منشور اخلاقی دولت یازدهم مورد توجه قرار گرفته و در بند 10 این منشور به استفاده از نظرات کارمندان و مدیران اشاره دارد.
تسنیم، موضوع عملکرد نامطلوب نیروی انسانی در ساختار اداری کشور تنها به ایران مربوط می شود، یا نمونه های دیگری نیز میتوان برای آن یافت؟
در شرایط کنونی در بسیاری از کشورهای جهان سوم الگوی استفاده از منابع انسانی در ساختارهای سازمانی از جایگاه و ارزش واقعی خود فاصله گرفته و مشاهده میکنیم که از همه توان نیروهای انسانی اعم از مدیر و کارشناس و کاردان در اثر اختلاف سلیقههای جزیی استفاده مطلوب نمیشود و در پارهای از شرایط دشوارتر آنان مجبور به ترک سازمان میشوند، حال آنکه سازمان برای هر عنصر انسانی خود هزینه زیادی نموده تا بتواند در زمان مقتضی از بازده مطلوب آن برخوردار شود. این جریان خسارت فراوان پنهانی را از خود بر جای میگذارد که نتایج آن در درازمدت هویدا میشود. در حالی که این موضوع در کشورهای پیشرفته و حتی برخی کشورهای در حال توسعه ، از وضعیت به مراتب مناسبتری برخوردار است.
تسنیم، آیا دولت در لایحه برنامه ششم توسعه به موضوع نیروی انسانی و راهکارهای افزایش بهروری در ساختاری اداری کشور پرداخته است؟
ببینید، بنده این گونه به سوال شما پاسخ می دهم،"توسعه پایدار"، توسعه ای است که نیازهای زمان حال را بدون این که توانایی نسل های آینده در تامین نیازهایشان را به مخاطره اندازد، فراهم کند. به عبارت دیگر توسعه پایدار، میبایست برنامه ریزی برای ایجاد و استمرار توسعه بین نسلها باشد. هر چند برنامهریزی و تدوین برنامههای توسعه در کشور ما، به رغم فراز و نشیب های آن، از سابقه نسبتاً طولانی برخوردار است، لیکن نتایج حاصله نشان میدهد اهداف مورد نظر در برنامههای توسعه، آنچنان که مورد انتظار بوده محقق نشده است و به رغم انجام هزینههای گوناگون، نتایج حاصل از اجرای این برنامهها، در انطباق کامل با سیاستها و اهداف مورد نظر صورت نگرفته است.
تسنیم، برنامه ریزیهای بلند مدت کشورهای دیگر در مقایسه با ایران به چه شکل بوده است؟
بررسی اجرای برنامههای توسعه در سایر کشورهایی که دارای وضعیت مشترکی با ما بوده و یا شاخصهای توسعه در آنها به مراتب از کشور ما ضعیفتر بوده، عملکرد موفقتری را در اجرای برنامه های توسعه و افزایش رشد کشور داشته و زمان مصروفه برای انجام آن نیز به مراتب از کشور ما بسیار کوتاه تر بوده است.
نگاهی اجمالی به علل ناکامی و تحقق نیافتن اهداف مورد نظر در برنامههای توسعه کشور در قبل و پس از پیروزی انقلاب اسلامی و آسیبشناسی اجرای این برنامهها، نشان میدهد رویکرد غالب در تدوین برنامههای توسعه کشور، استفاده از ابزار بودجه و تکیه بر تواناییهای مالی و درآمدها توسط برنامه نویسان، برای توسعه کشور بوده است. اگر چه نقش و اهمیت منابع مالی برای اجرای برنامههای توسعه غیر قابل انکار است، لیکن عدم تحقق اهداف و خواستهها و یا انحراف فاحش از آنها، نشان میدهد صرف تکیه بر منابع مالی و یا رویکرد غالب در این زمینه، امکانات و مقدورات لازم برای ایجاد و استمرار توسعه کشور را فراهم نمینماید و میبایست نگاهها به منابع با اهمیت دیگری معطوف گردد.
بر این اساس، به نظر میرسد یکی از دلایل عمده عدم تحقق اهداف برنامههای توسعه، توجه ناکافی به نیروی انسانی و یا به عبارت دیگر، تدوین برنامههای توسعه با "عدم محوریت نیروی انسانی" است. اگر چه اجرای
برنامههای توسعه نیارمند امکانات مختلفی از قبیل منابع مالی و ... است، لیکن اجرای برنامه، ساز وکارهای عملیاتی آن و استفاده بهینه از منابع با کمترین هزینه، توسط نیروی انسانی صورت میگیرد و در این میان انگیزه، عزم و تدبیر مورد نیاز در مراحل و گام های مختلف را، نیروی انسانی کشور تامین میکند.
تسنیم، پیشنهاد شما برای در ریل قرار گرفتن برنامه ششم از لحاظ توجه به نیروی انسانی کارآمد در فرایند پیشرفت کشور چیست؟
به نظر بنده با توجه به اهمیت و نقش نیروی انسانی در تحقق برنامهها و به منظور جبران و رفع حلقههای مفقوده در توسعه کشور، پیشنهاداتی را می توان ارائه کرد، به شرطی که انگیزه ای برای شنیده شدن آنها وجود داشته باشد.
مثلا در تدوین و تصویب برنامه ششم توسعه و نیز در تهیه سیاستها و اهداف، نگاه بودجه محور به نگاه انسان محور تغییر یابد و به عوض تکیه بر منابع مالی در برنامهها، منابع انسانی کشور به طور اعم، منابع انسانی بخش دولتی به صورت اخص و توان و بنیه کارشناسی سازمان مدیریت، به صورت ویژه مورد توجه قرار گرفته، توسعه کشور با رویکرد "انسان محور"، جایگزین توسعه "بودجه محور" شود.
همچنین میتوان در تدوین برنامههای توسعه و جایگاه این سازمان مرتبط برای اصلاح نظام اداری کشور با بهرهگیری از امکاناتی نظیر شورای عالی اداری، که منشاء انجام اصلاحات اساسی در سایر بخش ها خواهد بود، انجام فعالیتهای مربوط به توسعه در ابعاد نیروی انسانی، طرحهای عمرانی، تهیه و به روز رسانی زیرساخت های مورد نیاز و ....، مورد توجه مراجع و سازمانهای ذیربط قرار گیرد و محور توسعه مبنای مدیریت نیروی انسانی و توجه ویژه به سرمایههای انسانی کشور باشد.