عصر بازار- استاد دانشگاه دولتی سنت پترزبورگ روسیه گفت: اقتصاد مبنای اصلی حرکت و استراتژی حضور ایران در آسیای مرکزی است.
به گزارش پایگاه خبری «عصربازار» به نقل از فارس، «روسلان شامگونف» استاد روابط بین الملل دانشگاه دولتی سنت پترزبورگ روسیه گفت: همکاریهای جمهوری اسلامی ایران با کشورهای آسیای مرکزی اهداف اقتصادی داشته و موضوعات ایدئولوژیکی در دستور کار قرار ندارند.
ایران را شریک و سرمایه گذار بالقوه بر روی پروژههای انرژی آسیای مرکزی و به خصوص تاجیکستان و قرقیزستان عنوان میکنند. به نظر شما تا کجا این دیدگاه واقعیت دارد؟
شامگونف: این پروژهها چند ویژگی مشترک دارند و آن اینکه احداث نیروگاه برق آبی «راغون» در تاجیکستان و «قمبرآته» در قرقیزستان برای ازبکستان و تا حدودی برای قزاقستان قابل قبول نمیباشند. بنابراین فکر نمیکنم که تهران آماده سرمایه گذاری روی چنین پروژههای بحث برانگیز در تاجیکستان و قرقیزستان باشد، زیرا اقدام برای اجرای این پروژهها یعنی قرار گرفتن مقابل «تاشکند» و «آستانه» است.
علاوه بر این سودآوری پروژههای مذکور در حال حاضر بحث برانگیز است. بنابراین پذیرفتن چنین تعهدی در شرایط بحران اقتصادی نیاز به از خودگذشتگی فراتر از روابط بازرگانی دارد که به نظر من به این دلیل فعلا این موضوع عملی نخواهد بود.
از نگاه شما چه طرحهای در منطقه برای ایران جالب خواهد بود؟
شامگونف: به نظر من توسعه حوزه نفت و گاز و اجرای پروژههای مشترک در بخش صنایع سبک و کشاورزی میتواند مورد توجه تهران باشد. اما پرسش مهم این است که آیا اجازه ورود ایران به این حوزهها داده خواهد شد؟ تهران بعد از کاهش تحریمها در تلاش است تا در منطقه آسیای مرکزی وارد بخشهای شود که بیش از همه روسیه و چین حضور اساسی پیدا کردهاند.
در حال حاضر نگاه مسکو و پکن به گسترش نفوذ ایران در فضای منافع ژئوپلیتیکی خود چگونه است؟
شامگونف: تا زمانی که روابط نزدیک اقتصادی بین ایران و کشورهای آسیای مرکزی ایجاد نشود، صحبت از موضوع نفوذ زود خواهد بود. در حال حاضر چین، روسیه و آمریکا بر فضای منطقه تاثیر گذار هستند و تهران نه در کوتاه مدت و نه در میان مدت قادر به اخراج و یا جانشینی این بازیگران جهانی در این منطقه نخواهد بود.
در حال حاضر جمهوری اسلامی این هدف را در نظر گرفته است که با حفظ ارتباط و همکاری با منطقه زمینه برای پروژههای آتی فراهم کند. در این مرحله پکن و مسکو به ایران به عنوان یک رقیب جدی نگاه نمیکنند و شاید هم به پیشنهاداتی برای تحقق پروژههای مشترک در آسیای مرکزی پاسخ مثبت هم دهند.
البته سهم ایران در اینگونه پروژهها چندان برجسته نخواهد بود. اما باز هم تهران که نگاه خود به آسیای مرکزی دوخته است، از هرگونه تماس و پروژه مشترک در منطقه احساس رضایت خواهد کرد.
البته باید این واقعیت را در نظر گرفت که در حال حاضر ایران بر علیه روسیه موضع نخواهد گرفت ضمن این که این 2 کشور در سوریه دارای اهداف مشترکی نیز هستند.
بین ایران و چین هم مشکل خاصی وجود ندارد. تهران و پکن خواهان آسیای مرکزی با ثبات هستند و به این دلیل احتمالا بحث امنیت نکته پیوند بین 2 کشور در منطقه باشد.
شرکای کشورهای آسیای مرکزی از شعارهای خاصی برای رسیده به اهداف خود در منطقه استفاده میکنند به عنوان نمونه مسکو از تاریخ و فرهنگ مشترک با کشورهای منطقه سود میبرد و پکن هم به نوبه خود بحث «همکاری و توسعه مسالمت آمیز و متقابلا سودمند» را دنبال میکند. پس ایران برای حضور خود چه ایدهای را در نظر گرفته است؟
شامگونف: در حال حاضر آسیای مرکزی برای ایران نیز از نظر تجاری مهم است این منطقه در سیاست ایران در رتبه اول قرار ندارد به این دلیل است که تهران تمایل برای اجرای دیگر برنامههای خود در این منطقه نیست و بر روی آنها نیز سرمایه گذاری نمیکند.
ضمن همکاریهای اقتصادی با منطقه، ایران باید با احتیاط اقدام کند چرا که تقاضای صداقت از شرکای جدید و یا مطالبات سیاسی بیمنطق خواهد بود.
علاوه بر این تهران باید تجربه منفی ترکیه را در نظر گیرد که برنامه تحکیم مواضع خود در آسیای مرکزی را با شکست مواجه کرد. موقعی که ترکها به منطقه آمدند با رفتارهای خود باعث تحریک مردم محلی شدند. آنها به نوعی خود را صاحب این سرزمینها میدانستند و به صورت طبیعی اینگونه رفتار برای مردم آسیایی توهین آمیز میباشد.
در کدام کشورهای آسیای مرکزی مواضع ایران از قدرت بیشتری برخوردار است؟
شامگوناف: به طور تاریخی ایران با ترکمنستان روابط نزدیکتری دارد ولی باز هم در اقتصاد این کشور نقش برتر با تهران نمیباشد. از نظر فرهنگی فقط تاجیکستان به ایران نزدیک است که بخش کوچکی از جمعیت این کشور شیعه میباشند.
ایران ضمن همکاری با کشورهای آسیای مرکزی به کدام مسائل باید توجه داشته باشد؟
شامگوناف: چگونگی فعالیت در آسیای مرکزی را ایرانیها بسیار خوب میدانند و نیازی به راهنمایی ندارند. زیرا مشکلات این منطقه مشابه مشکلات سایر کشورهای آسیایی میباشد. یعنی اینجا نیز اختلافات قومی و قبیلهای وجود داشته و در این اواخر عامل مذهبی نیز در حال تقویت شدن میباشد. شیعهها همانند حنفیها که مذهب اصلی مردم آسیای مرکزی است، نسبت به وهابیها نگاه منفی دارند.
به اعتقاد شما ایران در منطقه به حل مشکلات شرکای خود کمک خواهد کرد و یا از کنار آن رد خواهد شد؟
شامگوناف: ایران از تاکتیکی استفاده خواهد کرد که هر کشوری از آن استفاده میکند. منظور قبل از همه به فکر منافع خود است. اما آسیای مرکزی منطقهای نیست که ایرانیها آماده پذیرش هر گونه هزینه برای آن باشند هرچند در صورت لزوم کمکهای را ارائه خواهند کرد. بنابراین ایرانیها هیچ گاهی به فکر تحمیل اراده خود نبوده بلکه با شناخت لازم از محیط اقدام خواهند کرد.