به گزارش پایگاه خبری «عصر بازار» به نقل از ایبنا؛ بانک مرکزی، به‌ویژه در دوره ریاست محمدرضا فرزین، تلاش کرده است تا کنترل تورم را از مسیر‌های مختلفی دنبال کند. یکی از مهم‌ترین سیاست‌ها، شکستن چرخه مخرب «جهش ارزی – تورم – جهش ارزی» بوده است. در این راستا، سیاست تثبیت ارزی از سال 1401 کلید خورد. اولین گام این سیاست، تعیین نرخ ارز برای واردات کالا‌های اساسی و نهاده‌های تولید و دومین گام، راه‌اندازی رسمی بازار ارز تجاری از دی‌ماه امسال بود.

در واقع، سیاست‌گذار پولی دو هدف کلیدی را دنبال می‌کند؛ نخست، تأمین نیاز‌های ارزی واقعی کشور از مسیر‌های رسمی و دوم، محدود کردن بازار غیررسمی از طریق تقویت بازار رسمی. این سیاست با افزایش عمق معاملات و انتقال علامت‌دهی قیمتی به بازار رسمی، به‌دنبال ایجاد ثبات و شفافیت در اقتصاد است.

چالش بازار سیاه

اگرچه ایده تقویت بازار رسمی و محدود کردن بازار غیررسمی گامی مترقی به‌شمار می‌رود؛ اما این سیاست با چالش‌های مهمی روبه‌رو است. مهم‌ترین چالش، کوچک کردن بازار غیررسمی یا همان بازار سیاه ارز است. بازار سیاه همواره به دلیل ماهیت غیرشفاف خود، بر بازار‌های رسمی سایه انداخته و سیاست‌های اقتصادی را با موانع جدی مواجه کرده است. معاملات در این بازار بر مبنای سازکار‌هایی مبهم انجام می‌شود که پیامد آن افزایش ناکارآمدی در سیاست‌گذاری اقتصادی است.

راهکار‌های مختلفی برای کنترل و کاهش اثرات بازار سیاه مطرح شده است که از جمله، می‌توان به ظرفیت‌های قانون جدید مبارزه با قاچاق کالا و ارز، تنوع‌بخشی به مبادلات ارزی کشور، و ایجاد شبکه‌های پرداخت غیردلاری اشاره کرد؛ اما ابزار دیگری که می‌تواند نقش مؤثری ایفا کند، شفاف‌سازی معاملات ریالی و استفاده از ابزار‌های مالیاتی است.
شفاف‌سازی ریال؛ راهی برای مهار دلار

ریالی که در دست مردم جریان دارد، بدون هیچ مانعی می‌تواند در بازار‌های مختلف از مسکن و خودرو گرفته تا طلا و ارز حرکت کرده و به سفته‌بازی دامن بزند. اما با شفاف‌سازی مبادلات ریالی، می‌توان رد پول را در اقتصاد گرفت و معاملات دلاری را نیز زیر نظر قرار داد. ابزار‌های مالیاتی، مانند مالیات بر عایدی سرمایه، در اینجا نقش کلیدی ایفا می‌کنند.

مالیات بر عایدی سرمایه (CGT) یکی از پایه‌های مالیاتی تنظیم‌گر است که در بسیاری از کشور‌ها برای مهار سفته‌بازی‌های مخرب در بازار‌ها استفاده می‌شود. این ابزار، با کاهش انگیزه خرید و فروش‌های غیرضروری و سوداگرانه، می‌تواند ثبات بیشتری در بازار‌های مختلف، به‌ویژه بازار ارز، ایجاد کند.

تأثیر مالیات بر عایدی سرمایه در مهار سفته‌بازی

کامران ندری، اقتصاددان، بر این باور است که مالیات بر عایدی سرمایه می‌تواند بازار‌هایی را که فعالیت‌های سوداگرانه در آنها رواج دارد، تنظیم کند. به گفته او، این ابزار به‌ویژه در کاهش رفتار‌های سوداگرانه افراد عادی و مبتدی مؤثر است. وی معتقد است که مالیات بر عایدی سرمایه نه‌تنها به تنظیم بازار کمک می‌کند، بلکه با کاهش نرخ تورم، اثرگذاری آن چند برابر خواهد شد.

اگر این ابزار به‌درستی و دقیق اجرا شود، می‌تواند آرامش بلندمدتی را در بازار‌های طلا، ارز، خودرو و مسکن ایجاد کند. اما اجرای این سیاست به زیرساخت‌های قانونی و اجرایی قوی نیاز دارد.
موانع قانونی و تاریخی مالیات بر عایدی سرمایه در ایران

در حالی که دنیا تجربه‌ای موفق و طولانی در استفاده از مالیات بر عایدی سرمایه دارد، در ایران اما این ابزار با موانع متعددی روبه‌رو بوده است. طرح مالیات بر سوداگری که ترکیبی از حکمرانی ریال و مالیات بر عایدی سرمایه است، از سال 1386 مطرح شده، اما تاکنون به قانون تبدیل نشده است.با تصویب این طرح، نقل‌وانتقال‌های مالی شفاف می‌شود و امکان اخذ مالیات از تراکنش‌های ارزی و طلایی فراهم خواهد شد. این امر باعث می‌شود دلالان در شرایط التهاب بازار از خرید و فروش مکرر منصرف شوند و از ایجاد نوسانات غیرواقعی در نرخ‌ها جلوگیری شود.
نگاهی به موانع اجرای طرح در مجالس گذشته

وحید عزیزی، کارشناس اقتصادی نیز معتقد است که روند طولانی تصویب مالیات بر سوداگری نشان‌دهنده ضعف نظام قانون‌گذاری است. این طرح بار‌ها در مجالس مختلف مطرح شده و حتی در کمیسیون‌های اقتصادی به تصویب رسیده، اما به دلایل مختلف، از جمله مخالفت‌های مقامات اجرایی یا عدم پیگیری جدی، تاکنون به نتیجه نرسیده است.

عزیزی تأکید می‌کند که مجلس یازدهم باید با رفع ایرادات جزئی شورای نگهبان، این طرح را به صحن علنی برده و به تصویب نهایی برساند. وی از هیئت‌رئیسه مجلس خواسته است تا اقدام کمیسیون اقتصادی را برای تأخیر در بررسی این طرح پیگیری کند.
ابزاری حیاتی برای ثبات ارزیبازار ارز ایران با چالش‌های ساختاری متعددی روبه‌رو است که بدون اصلاحات بنیادین، امکان کنترل و تثبیت آن دشوار خواهد بود. یکی از ابزار‌های کلیدی برای ایجاد شفافیت و تنظیم بازار، مالیات بر عایدی سرمایه است. این ابزار، علاوه بر مهار سفته‌بازی و کاهش التهابات قیمتی، می‌تواند به تثبیت بازار ارز کمک کند.بازار ارز ایران با چالش‌های ساختاری متعددی روبه‌رو است که بدون اصلاحات بنیادین، امکان کنترل و تثبیت آن دشوار خواهد بود. یکی از ابزار‌های کلیدی برای ایجاد شفافیت و تنظیم بازار، مالیات بر عایدی سرمایه است. این ابزار، علاوه بر مهار سفته‌بازی و کاهش التهابات قیمتی، می‌تواند به تثبیت بازار ارز کمک کند.

اجرای موفق این طرح نیازمند اراده سیاسی، زیرساخت‌های قانونی قوی و همراهی نهاد‌های اجرایی است. اگر این شرایط فراهم شود، مالیات بر عایدی سرمایه می‌تواند گامی مؤثر در مسیر ایجاد ثبات اقتصادی و کاهش فشار بر معیشت مردم باشد.