به گزارش پایگاه خبری«عصر بازار»،  این فشار فروش منجر به ریزش شاخص بورس به کانال 160 هزار واحدی شد که برخی تحلیلگران آن را بی ارتباط با ریزش قیمت نفت نمی دانند. چرا که در هفته های گذشته شاهد ریزش قیمت نفت خام به قیمت هایی پایین تر از 60 دلار بودیم که این اتفاق نیز دلایل خودش را داشت. کاهش عجیب قیمت نفت که در هفته های گذشته اتفاق افتاد، بعد از سال 2008 بی سابقه بود. اما این کاهش، منجر شد تا اهرم هایمختلفی در سطح اقتصاد جهانی تغییرکند. اما نکته ای که در این بین بایستی بدان بپردازیم، میزان ارتباط اقتصاد کشور علی الخصوص بازار سرمایه با قیمت نفت است. اینکه آیا بازار سرمایه از قیمت نفت تبعیت می کند و قیمت نفت بر روی این بازار می تواند تاثیر بگذارد؟ آیا می توان دلایل ریزش اخیر را به کاهش قیمت نفت ارتباط داد؟
کشور ایران از جمله کشورهایی است که دارای منابع عظیم نفتی است و به جرات می توان گفت که ایران جزو سه کشور دارای بیشترین ذخایر نفت خام و گاز طبیعی در جهان است. لذا در بین دارندگان منابع زیرزمینی حرف اول را می زند. از سوی دیگر با توجه به آنکه کشور ایران بخش قابل توجهی از درآمد خود را از محل فروش نفت خام بدست می آورد، لذا می توان ایران را به عنوان یک کشور نفتی محسوب کرد که تغییرات قیمت نفت می تواند نتایج مختلفی و تاثیرات متفاوتی را برای اقتصاد کشور به همراه داشته باشد. اینکه آیا فروش نفت خام بدون ایجاد ارزش افزوده اقدما مناسبی است یا خیر موضوع مفصلی است که در مقالات مختلف بدان پرداختیم. چه بخواهیم چه نخواهیم نام ایران به عنوان یک کشور تمام عیار نفتی در دنیا شناخته شده است. طبیعی است که تغییرات قیمت نفت خام می تواند اقتصاد کشور را دستخوش تغییرات نماید. حداقل می توان اینگونه ادعا نمود، تغیرات حاصله به صورت کوتاه مدت ظاهر شده و قابلیت ان را دارد که با مدیریت صحیح تاثیرات به حداقل برسد. لذا تغییرات قیمت نفت خام بر اقتصاد کلان کشور تاثیر می گذارد. اما در ادامه می خواهیم به این موضوع بپردازیم که آیا بازار سرمایه نیز از تغییرات قیمت نفت خام تاثیر می پذیرد یا خیر؟ به هر حال جمله کلیشه ای و معروف "بورس آینه تمام نمای اقتصاد کشور است" می تواند پاسخ این سوال را به صورت کلی بیان کند. اما به واقع چگونه و با چه مکانیسمی قیمت نفت خام بر کلیت بازار سرمایه تاثیر می گذارد؟ یکی از اهرم های تاثیرگذاری قیمت نفت خام بر بازار سرمایه را می توان به گروه پالایشگاهی نسبت داد. به هر حال گروه پالایشگاهی از جمله گروه های بزرگ بازار سرمایه محسوب می شود که بخش قابل توجهی از ارزش بازار را به خود اختصاص داده اند. این گروه نفت خام را به عنوان خوراک مصرفی خود بکار می گیرند و 5 فرآورده اصلی تولید می کنند که تماما مشتقات نفتی است. سود صنعت پالایشگاهی درصدی از قیمت نفت می باشد. به بیان دیگر از انجایی که قیمت محصولات تولیدی پالایشگاه ها که مشتقات نفتی می باشند، درصدی از قیمت نفت خام می باشد. لذا سود کسب شده توسط صنعت پالایشگاهی درصدی از قیمت نفت خام می باشد. با این شرایط اگر قیمت نفت خام افزایش یابد، میزان ریالی درآمد شرکت های پالایشگاهی افزایش و اگر قیمت نفت خام کاهش یابد درآمد ریالی شرکت های پالایشی نیز کاهش می یابد. هر چند میزان درصدی درآمد ثابت می باشد. لذا می توان نتیجه گرفت در صورت کاهش قیمت نفت خام، باید انتظار کاهش سود به ازای هر سهم شرکت های پالایشی را داشته باشیم.
از دیگر گروه هایی که از قیمت نفت خام تبعیت می کند، صنعت پتروشیمی است. این صنعت نیز به واسطه آن که بخش قابل توجهی از خوراکش گاز طبیعی است و قیمت گاز طبیعی از قیمت نفت خام تبعیت می کند، لذا همان معادله ای که برای صنعت پالایشی بکار گرفته شد، برای این صنعت نیز صادق است.
اما در خصوص بخش ها و صنایع دیگر، می توان اینگونه بحث نمود که نفت خام و مشتقات ان در بسیاری از صنایع مورد استفاده قرار می گیرد که تغییرات قیمت می تواند اهرم های مختلفی را با تغییر مواجه کند.
اما در نگاه کلان، بایستی به این موضوع توجه ویژه ای داشت که کشورهای تولیدکننده نفت، از کاهش قیمت نفت بیشتر تاثیر می پذیرند. معادله ساد است. همانطور که گفته شد بخش قابل توجهی از درامد کشورهای صادرکننده نفت خام از محل فروش نفت تامین می شود. زمانی که قیمت نفت کاهش یابد، درآمد کلان مملکت کاهش یافته و همین موضوع به عنوان سیگنالی منفی تلقی می شود که کلیت اقتصاد ازجمله بازار سرمایه را تحت تاثیر خود قرار می دهد.
اما کاهش قیمت نفت خام دلایل مختلفی دارد که در ادامه برخی از نظرات کارشناسان مختلف ذکر شده است. در رابطه با کاهش قیمت نفت عده ای از کارشناسان بر این عقیده هستند که دلایل اقتصادی عمده ترین دلیل نزول قیمتی نفت می باشد و عرضه و تقاضا جهانی این کالا باعث افت قیمتی نفت شده است و در مقابل عده ای نیز تضاد و تناقض های سیاسی و آسیب پذیری اقتصاد کشورهایی به مانند روسیه ، ایران را دلیل اصلی نزول قیمتی نفت معرفی می کنند.
      کاهش تقاضای جهانی نفت: همیشه یکی از اهرم هایی که بر روی قیمت تاثیر می گذارد، سمت تقاضا است. به زعم برخی از کارشناسان تضعیف سمت تقاضای نفت منجر شده است تا قیمت نفت خام روند نزولی طی کند.
·         افزایش عرضه نفت : در واقع علاوه بر کاهش تقاضا در اقتصاد جهانی در سال اخیر شاهد افزایش عرضه نفت در بازارهای جهانی هستیم و با صرف نظر از افزایش مقداری تولید نفت توسط اعضای اوپک و غیر اوپک شاهد پدیده نسبتا نو ظهوری در عرصه نفت و گاز تحت عنوان نفت و گاز شیل هستیم که میتواند تمامی افق های قیمتی نفت را تحت تاثیر قرار دهد، در واقع ایالات متحده با استفاده از تکنولوژی پیشرفته اقدام به تولید نفتی سبک کرده است که می تواند معادلات عرضه و تقاضای جهانی را در هم ریزد. تولید اینگونه نفت خام به دلیل بالا بودن هزینه تولید، در صورتی به صرفه خواهد بود که قیمت نفت هام از یک مرز مشخصی فراتر رود.
دلایل سیاسی
در بررسی دلایل سیاسی نزول قیمتی نفت میتوان به اقدامات سیاسی عربستان اشاره داشت که با اهداف خاصی در پی کاهش قیمتی نفت می باشد، در واقع این کشور برای کاهش قیمتی نفت دلایل متعددی داراست که در قسمت زیرین به این دلایل پرداخته می شود.
         تحلیل گران سیاسی بر این نظر هستند که آسیب پذیری اقتصادهای روسیه و ایران و همچنین ونزوئلا از قیمت های نفت باعث شده است که آمریکا و عربستان اقدام به افزایش عرضه و کاهش عمدی قیمت نماید تا بدین منظور باعث بحران های اقتصادی در کشور روسیه و ایران شوند، در واقع بودجه های این دو کشور با نفت 50 دلاری بسته شده است و هرگونه کاهش قیمتی نفت می تواند کشورهای مزبور را با بحران کسری بودجه مواجه سازد و باعث عقب نشینی و یا احیانا انعطاف پذیری بیشتر این حکومت ها در مقابل خواسته های آمریکا و عربستان شود، در واقع قضیه اوکراین و یا قضیه سوریه که ایران و روسیه در آن در جبهه های واحدی قرار گرفته اند می تواند دلیلی بر اقدامات اخیر عربستان تلقی شود و از سوی دیگر کاهش قیمتی نفت ایران را در مسئله هسته ای در موضع انفعال قرار خواهد داد که می تواند برای آمریکا و عربستان موقعیت خوبی تلقی شود.
         از طرفی دیگر اقدام اخیر عربستان را نیز می توان به صورت دیگری مورد بررسی قرار داد و اقدامات اخیر کشور مزبور را واکنشی به تولیدات نفت شیل آمریکا و سعی بر از بین بردن توجیهات اقتصادی تولید چنین نفتی تلقی کرد، در حقیقت عربستان با احساس خطر نسبت به افزایش عرضه نفت حاصل از تولیدات نفت ماسه ای سعی بر این دارد که تولیدات چنین نفتی را غیر اقتصادی نماید و از طرفی با واکنش سریع سعی بر کسب مشتریان بیشتری از بازار جهانی دارد.
محمود احترامی، کارشناس شرکت بین المللی آلپاری