به گزارش پایگاه خبری «عصر بازار» ، در نگاه اول شاید دلیل منطقی برای این اتفاق وجود نداشته باشد و نتوان رابطه مناسبی بین قیمت نفت خام و رشد بازار سرمایه یافت، اما وقتی اقتصاد کلان کشور را از زوایای مختلف بررسی می‌کنیم، مشاهده می‌شود که نه تنها ارتباط منطقی بین قیمت نفت و بازار سرمایه وجود دارد؛ بلکه این ارتباط بسیار تنگاتنگ بوده و از حساسیت بالایی برخوردار است.
اقتصاد ایران به شدت به نفت خام و مشتقات آن متکی است؛ ایران نه تنها بخش عمده‌ای از درآمد خود را از طریق صادرات نفت خام و گاز طبیعی به دست می‌آورد، بلکه بخش بزرگی از صنایع مختلف در زمینه مواد خام مصرفی و محصولات تولیدی به شدت به صنعت بالادستی نفت و گاز متکی است. به عنوان مثال در صنعت پتروشیمی، تولید محصولات به گاز طبیعی نیاز دارد و این صنعت گاز طبیعی را به عنوان خوراک مصرفی به کار می‌گیرد؛ از آنجایی که این محصولات از خوراک گاز طبیعی تولید شده‌اند، قیمت آنها چسبندگی شدیدی به نفت خام دارد. در صورتی که قیمت نفت یا گاز طبیعی در دنیا افزایش یابد، قطعا شاهد افزایش نرخ مشتقات آن نیز خواهیم بود که محصولات پتروشیمی بخشی از مشتقات نفتی است. 
از سوی دیگر، صنعت پالایشگاهی نیز از صنایعی است که چسبندگی بسیار بالایی به قیمت نفت خام دارد؛ این صنعت که وظیفه اصلی آن پالایش نفت خام و تبدیل آن به فرآورده‌های نفتی است، تاثیر بسیار بالایی از قیمت نفت می‌پذیرد. از آنجایی که محصولات صنعت پالایشی به صورت مستقیم از نفت خام به دست می‌آید، افزایش قیمت نفت به طور مستقیم تاثیر خود را روی فرآورده‌های نفتی می‌گذارد. افزایش قیمت نفت خام که در نهایت منجر به افزایش قیمت محصولات پالایشی می‌شود، می‌تواند میزان فروش ریالی شرکت‌های پالایشی را افزایش داده و همین موضوع در صورت‌های مالی شرکت اثر می‌گذارد و وضعیت مالی شرکت را بهبود می‌بخشد. عکس این قضیه نیز صحت دارد؛ در صورتی که قیمت نفت خام کاهش یابد، میزان فروش ریالی شرکت‌های پالایشی و پتروشیمی نیز کاهش می‌یابد که تاثیر منفی بر صورت‌های مالی شرکت‌ها خواهد داشت.
صنایع دیگری نیز هستند که از نفت خام و گاز طبیعی نه به عنوان خوراک، بلکه به عنوان سوخت استفاده می‌کنند. در این حالت، درصورت افزایش قیمت نفت، شاهد تاثیرات منفی بر صورت‌های مالی و فروش شرکت خواهیم بود؛ چرا که هزینه تولید افزایش یافته اما قیمت محصول به سرعت افزایش قیمت سوخت، افزایش نخواهد یافت که همین موضوع منجر به کاهش حاشیه سود شرکت می‌شود.
در حال حاضر یکی از گروه‌های مطرح و لیدر بازار سرمایه گروه پالایشی است؛ فارغ از شرایط فعلی بازار سرمایه که از تغییرات قیمت دلار اثر گرفته است؛ در شرایط عادی با افزایش و کاهش قیمت نفت خام، سهام شرکت‌های این صنعت، به صف خرید یا صف فروش می‌رسند. این نشان می‌دهد که بازار سرمایه وابستگی شدیدی به قیمت نفت خام دارد.
از سوی دیگر، بخش قابل توجهی از ارزش بازار سرمایه را گروه پتروشیمی به خود اختصاص داده است؛ این گروه نیز از آنجایی که وابستگی قابل توجهی با قیمت گاز طبیعی و نفت خام دارد، می‌تواند تاثیر زیادی از قیت نفت بگیرد. صنایع دیگری از جمله فولاد و نیروگاه ها و ... نیز در بخش سوخت مصرفی به نفت و گاز وابسته هستند و بخش قابل توجهی از ارزش بازار را به خود اختصاص داده‌اند. به این ترتیب، اقتصاد ایران وابستگی شدیدی به قیمت نفت دارد. قیمت نفت خام در تمام اقتصادهای دنیا تاثیرگذار است، اما در برخی از اقتصادها این تاثیر کنترل شده است. در برخی از کشورهای دیگر این وابستگی به حداکثر می‌رسد که باید آن را به میزان معقول کاهش داد.
نفت خام در اقتصاد دنیا از اهمیت بالایی برخوردار است و شکی نیست که پیشرفت، توسعه و تبدیل شدن ایران به یک اقتصاد توسعه یافته از مسیر می‌گذرد که در آن، نفت خام حداقل تاثیر و حداکثر بهره‌وری و تکنولوژی را داشته باشد. در اقتصادهای توسعه یافته شاهد آن هستیم که نفت خام به عنوان وسیله‌ای برای رسیدن به هدف استفاده می‌شود. به عبارت دیگر، نفت خام در اقتصاد در نقش مفعول بوده و توسعه یافتگی هدف است. اما در کشورهای در حال توسعه، نفت خام و فروش آن هدف نهایی است.
نتیجه این عملکرد کاملا روشن است؛ در اقتصاد امروز ایران شاهد آن هستیم که تمام تلاش دولت فروش نفت فارغ از توجه به باقی صنایع، است. به این ترتیب است که آمریکا با تحریم‌های یک جانبه و ظالمانه می‌خواهد مانع فروش نفت شود. اما اگر قبل از این اقدام آمریکا، تدابیری جهت جلوگیری از خام فروشی نفت و گاز اتخاذ می‌شد و ایجاد ارزش افزوده بیشتر از طریق احداث پالایشگاه و پتروشیمی در دستور کار قرار می‌گرفت، ترسی از تحریم وجود نداشت. در این صورت، مزایای بی‌شماری مانند ایجاد اشتغال و ارزش افزوده در کشور ایجاد می‌شد. به هر حال و با توجه به شرایط گفته شده دولت باید هر چه زودتر تدبیری در خصوص جلوگیری از خام فروشی نفت خام اتخاذ کند.
وضعیت قیمت نفت خام در ماه های اخیر
قیمت نفت خام تا اواخر سال 2017 روندی رکوی و فرسایشی داشت، اما از اواخر سال 2017 و اوایل سال 2018 وارد مدار صعودی شد؛ به طوری که قیمت نفت خام در اوایل سال 2018 به بالای 65 دلار رسید. این در حالی بود که قیمت طلای سیاه در اواخر سال 2017 حدود 50 دلار در نوسان بود. روند صعودی قیمت نفت از زمانی آغاز شد که دولت ترامپ جنگ تجاری با چین و اروپا را شروع کرد و خروج از قراردادهای مختلف و معتبر دنیا را در دستور کار خود قرار داد.
خروج از معاهده‌های مختلف و آغاز جنگ تجاری با چین و برخی از کشورهای دیگر سرآغاز اتفاقی بود که نتیجه آن را می‌توان در افزایش قیمت نفت خام دنبال کرد؛ افزایش قیمت نفت خام تا اواسط سال 2018 ادامه پیدا کرد و در این محدود زمانی توانست به قیمت‌ 75 دلار برسد. نکته جالب توجه در این میان، تثبیت قیمت بالاتر از 70 دلار است. قیمت نفت برنت با تثبیت در محدوده بالای 70 دلار در ماه‌های اخیر، احتمال افزایش قیمت نفت را بیشتر از کاهش آن کرد.
با توجه به وضعیت اقتصاد جهانی و شرایطی که دولت ترامپ ایجاد کرده است و هر روز شاهد وضع قوانینی هستیم که تجارت جهانی را با مشکلات بیشتری همراه می‌کند، افزایش قیمت نفت خام دور از ذهن نیست و به احتمال زیاد شاهد افزایش قیمت آن تا پایان سال 2018 باشیم. افزایش قیمت نفت خام تاثیرات مثبتی بر اقتصاد کشور خواهد گذاشت و اقتصاد می‌تواند با تدابیر مسئولان مسیر خود را تغییر داده و وابستگی خود به نفت را کاهش دهد تا شاهد رشد و شکوفایی بدون تاثیرات نفت باشیم.
محمود احترامی، کارشناس شرکت بین المللی آلپاری