عصر بازار- شرکت‌های دولتی در سال‌های اخیر و در جریان بررسی لوایح بودجه از بحث برانگیزترین محورهای بودجه‌ای بوده اند و اغلب بودجه این بخش به دلیل کمبود وقت در صحن مجلس مورد رسیدگی قرار نمی‌گرفت اما امسال دولت بودجه این بخش را به صورت مجزا به مجلس تحویل داده شده است تا در بوته نقد و نظر قرار گیرد.
به گزارش پایگاه خبری «عصر بازار» به نقل از ایرنا، یکی از ویژگی‌های لایحه بودجه 1402 کل کشور، شفافیت بودجه شرکت های دولتی است؛ این بخش از آن جهت اهمیت دارد که شرکت های دولتی با اتصال به منابع دولت نسبت به رقبای خود در بخش خصوصی، در شرایط مالی مطلوب‌تری قرار دارند و حتی در مواردی بدون رقیب هستند و از سوی دیگر بازوی اجرایی سیاست های عمرانی و اقتصادی دولت به شمار می روند که توسعه متوازن را در استانها دنبال می کنند.
در همین راستا مرکز پژوهش‌های مجلس، در گزارشی عملکرد هزینه‌های سرمایه‌ای شرکت‌های دولتی را مورد بررسی قرار داد و با اعلام اینکه این شرکت ها در دو سال گذشته عملکرد قابل قبول‌تری نسبت به قبل داشته اند، میزان عملکرد این شرکت ها را در مجموع حدود 77 درصد برآورد کرد.
بر اساس این گزارش، در بخش احکام مربوط به شرکت های دولتی، لایحه بودجه 1402 حاوی برخی نکات مثبت است از جمله آنکه برخی از احکام غیراصولی که موجب اخلال در فعالیت اقتصادی شرکت‌های دولتی می‌شد در لایحه حذف شده و برخی دیگر از احکام غیرضرور که برخی از آنها فاقد عملکرد بودند و برخی نیز مستلزم تکرار نبودند، از لایحه حذف شده‌اند.
همچنین در بخش منابع و مصارف، درآمدها و هزینه‌های شرکت‌های دولتی هر یک در حدود 45 درصد رشد داشته‌اند که با توجه به نرخ تورم و رشد نرخ ارز، رشد غیرعادی محسوب نمی‌شود. ضمن آنکه هزینه‌های سرمایه‌ای شرکت‌های دولتی نیز به میزان 20 درصد رشد نشان می‌دهد.
با این وجود، از نظر کارشناسان این مرکز، لایحه بودجه مانند سال‌های قبل، سازوکاری برای تحقق رشد سرمایه‌گذاری شرکت‌های دولتی پیش‌بینی نکرده و تنها برآورد هزینه‌های سرمایه‌ای رشد داشته است.
شرکت های زیانده دولتی کدامند؟
یکی از موضوعات جنجالی مربوط به شرکت های زیانده و سودده دولتی است؛ مرور آمار و ارقام در این گزارش نشان می دهد که در سال آینده پنج شرکت و بانک دولتی بیشترین زیان مالی را تجربه خواهند کرد که به ترتیب شامل بانک سپه، سازمان صدا و سیما، شرکت راه آهن، بانک مسکن، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان است. مجموع زیان آنها نیز 195 هزار و 977 میلیارد ریال خواهد بود.
البته موضوع زیانده بودن برخی شرکت های دولتی موضوع جدیدی نیست و نگاهی به عملکرد شرکت ها و بانک های دولتی در بازه زمانی 1398 تا 1400 نشان می دهد که در این دوره نیز به ترتیب بانک سپه، شرکت مادر تخصصی تولید نیروی برق حرارتی، توانیر، بانک ملی، صدا و سیما، شرکت سهامی برق منطقه ای تهران، شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران، هواپیمایی جمهوری اسلامی و شرکت سهامی پتروپارس زیانده شناسایی شده اند.
شرکت های سودده کدامند؟
نگاهی به عملکرد و بودجه شرکت های دولتی نشان می دهد که بخشی از این شرکت ها نه تنها زیانده نیستند بلکه سودآوری خوبی داشته و با سرمایه گذاری های جدید از محل منابع خود، به تحقق برنامه های اقتصادی دولت کمک کرده اند.
بر اساس گزارش مرکز پژوهشها، هفت شرکت دولتی دارای بیشترین درآمد که عمدتا منابع خود را از فروش کالا و خدمات به دست می آورند، شامل پالایش نفت آبادان، شرکت ملی نفت، شرکت ملی گاز، پالایش نفت اراک، بازرگانی دولتی ایران، بانک سپه و بانک ملی است.
اما پردرآمدترین شرکت الزاما به معنی سودآوری این شرکت نیست زیرا بررسی ها نشان می دهد که این شرکت ها که بیشترین درآمد را داشته اند، در زمینه هزینه نیز بیشترین هزینه ها را متحمل شده اند. به طوری که شرکت های ملی گاز ایران، سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی، پالایش نفت امام خمینی، بانک مرکزی، ملی نفت، پالایش نفت آبادان، ملی صنایع پتروشیمی، سازمان بنادر و دریانوردی و تهیه و تولید مواد معدنی سودآورین شرکت های دولتی ایران هستند.
تخلف شرکت های دولتی از اجرای احکام انضباطی
بخش نهایی گزارش مرکز پژوهشها به عملکرد شرکت های دولتی در اجرای احکام انضباطی و سایر احکامی که به منظور ساماندهی شرکت‌های دولتی در لایحه بودجه درج می‌شود، پرداخته است که بررسی ها نشان می دهد که این شرکت ها در اجرای احکام بودجه 1400 موفق عمل نکرده اند که جدول آن به شرح زیر است:
