به گزارش پایگاه خبری«عصرر بازار»به نقل از دنیای معدن، به گفته فعالان و کارشناسان معدنی، ایران به دلیل داشتن ذخایر معدنی فراوان، سابقه طولانی در معدنکاری دارد؛ به گونهای که به واسطه معدنکاری، زمینه فعالیتهای صنعتی و اقتصادی در نقاط مختلف کشور ایجاد شده و در برخی موارد شهرت جهانی پیدا کردهاند. اینکه امروزه تا چه اندازه فعالیتهای معدنی بر اقتصاد کشور اثر داشته موضوعی است که از سوی فعالان بخش معدن کشور پاسخهای مختلف اما نزدیک به هم به آن داده شده و نشان از تاثیر قابل قبول بخش معدن و صنایع وابسته به آن را در اقتصاد کشور و عملکرد خوب آن در زمان تحریمها دارد.
مطالعات امکانسنجی و اقتصادی
در تعریفی ساده و جامع از معدن میتوان گفت «به محل انباشت انواع سنگها، فلزات، خاکها و... که دارای ارزش اقتصادی هستند، معدن گفته میشود» در واقع هرگونه مادهای که امکان تهیه آن از راه کشاورزی یا ساخت مصنوعی در آزمایشگاه و کارخانه وجود ندارد از راه معدنکاری بهدست میآید.
اینکه استخراج از کدام معدن باید انجام شود، مستلزم داشتن شرایط مختلفی همچون صرفه اقتصادی و فنی و در دسترس بودن ماده معدنی است که برای بهدست آوردن این اطلاعات باید برنامهریزی بلندمدت کرده و مطالعات اقتصادی و فنی را انجام داد زیرا با مطالعات اقتصادی و امکانسنجی منطقه است که نوع معدنکاری (برداشت سطحی یا زیرزمینی) و میزان صرفه اقتصادی حاصل از آن مشخص میشود.
به گفته بسیاری از کارشناسان معدنی، توسعه معادن نقش قابلتوجهی در صنایع داشته و در خودکفایی صنعت، ایجاد اشتغال، تولید ناخالص ملی و داخلی یک کشور بسیار موثر است. در واقع یکی از اساسیترین محورهای بخش معدن، سرمایهگذاری و تامین زیرساختهای مورد نیاز تولید است که از ضرورتهای افزایش تولید ملی به شمار میآید. بنابراین توسعه فعالیتهای اکتشافی در فعالیتهای معدنی امری اجتنابناپذیر بوده و باید برنامهریزی بلندمدتی برای افزایش محدودههای زیرپوشش اکتشافی را در دستور کار قرار داد.
تاثیر معدنکاری بر اقتصاد کشور
حال از آنجایی که بخش معدن به عنوان یکی از مهمترین موارد تاثیرگذار در اقتصاد بسیاری از کشورهاست، شاهدیم تعداد زیادی از کشورهای توسعهیافته و صنعتی دارای ذخایر معدنی، سرمایهگذاریهای کلانی روی معدن و صنایع معدنی خود انجام داده و به قدرت برتر جهانی به عنوان عامل اصلی و تعیینکننده نیاز بازار جهانی تبدیل شدهاند. اکنون اگر بخواهیم جایگاه معدن را در تاریخ اقتصادی ایران بررسی کنیم، درخواهیم یافت که ایران با داشتن تمدن کهن و چندین هزارساله، سابقه فعالیت معدنکاری بسیاری دارد و مصداق آن دفینهها و گنجهای یافت شده از دوران گذشته است. در شرایط امروزی و تغییر سیاستهای جهانی، ایران مورد تحریمهای بینالمللی قرار گرفت و همین موضوع سبب شد تا امکان دستیابی به بسیاری از فناوریها و دانشهای روز جهان را از دست بدهد. در این میان تنها بخش معدن بود که در دوران تحریم توانست به نوعی گلیم خود را از آب بیرون کشیده و حتی در بخش صادرات نیز عملکرد مناسبی داشته و ارزآوری خوبی برای کشور ایجاد کند.
از جمله آثار فعالیت معدن بر اقتصاد یک کشور، ایجاد موقعیتهای شغلی فراوان است. به عنوان مثال جابهجایی مواد معدنی و هزینههای حاصل از آن یکی از مباحث کارآفرینی معدنکاری است. از طرفی هرجایی که فعالیت معدنی آغاز میشود باعث آبادانی و توسعه منطقه( شهرهای محروم کشور) شده و به نوعی فرهنگ و امنیت را به همراه خود میآورد. حال تمام موارد یاد شده به دلیل پراکندگی و فراوانی محدودههای معدنی در کشور، موجب شده تا سهم معدن در اقتصاد کشور نسبت به تجارت و در برخی موارد صنعت به شکل غیرمستقیم افزایش یابد.
در چشمانداز ایران برای افق 1404، توسعه بسیاری از صنایع مانند فولاد، آلومینیوم، مس و... در دستور کار قرار گرفته تا علاوه بر حرکت کشور به سمت صنعتی شدن، اقتصاد ما با رشد همراه شود چرا که در صورت توجه نکردن به معادن کشور، تامین نیاز صنایع معدنی با مشکل روبهرو میشود.
سابقه معدنکاری در ایران
معاون اکتشافات سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور در گفتوگو با صمت درباره نقش معدن در تاریخ اقتصادی کشور گفت: تاریخچه معادن ایران از گذشته تا به امروز نشان از نقش اساسی معدن در تامین نیاز ما دارد. بسیاری از معادن ایران با تاریخ گره خوردهاند و بسیاری از صنایع مادر کشور به دلیل وجود منابع معدنی معروف شدهاند.
بهروز برنا در ادامه مثالی عنوان کرد و گفت: استان زنجان از گذشتههای دور به دلیل برخورداری از معادن سنگآهن غنی پایهگذار صنایعی همچون چاقوسازی بوده؛ یا در «لاله جین» همدان به دلیل ذخایر رس و خاکهای صنعتی، از گذشتههای بسیار دور محصولات مختلفی همچون سرامیک و ظروف سفالی را به شکل بومی تولید میکردند.
به گفته وی در جای جای ایران میتوان نشانههایی از معادن و تمدن حاصل از آن را دید. به عنوان مثال پیدا کردن وسایل و دفینههای ایران باستان در «شهرسوخته» استان سیستان و بلوچستان و «دقیانوس» در جیرفت، همه نزدیکی قابل قبولی با معادن دارند.
برنا با بیان اینکه ایران وارث 1200 معدن قدیمی یا به عنوانی شدادی است به تاریخ کهن معادن ایران اشاره کرد و گفت: بسیاری از معدنکاریهای امروزی در اطراف معادن قدیمی شکل گرفته و استفاده از تجارب معدنکاری گذشته به رشد اقتصاد مدرن امروزی در حوزه معدن منجر شده است. به عنوان مثال در گذشته معدن گلگهر به شکل تونل بود که امروزه به طور تقریبی تبدیل به 6 محدوده معدنی آهندار شده است. معادن مس سرچشمه، مس سونگون و... شواهدی است که نشان میدهد معدن تا چه اندازه در اقتصاد معدن ایران از گذشته تا به امروز نقش داشته است.
موزه معدنی برای جذب گردشگر
معاون اکتشافات معدنی سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی ایران گفت: با وجود این میراث تاریخی که از گذشته به یادگار مانده نتوانستیم موزه با ارزشی برای آن ایجاد کرده و از این طریق گردشگر جذب کنیم. همچنین یکی دیگر از آثار ایجاد موزه از معدنکاری باستانی، آشنایی نسل امروز با فرهنگ معدنکاری قدیمی خواهد بود.
برنا تاکید کرد: به طور مسلم برای هر کشوری اقتصاد پیشران و اولیه ریشه در معادن و ذخایر خدادادی دارد و تمدنهای اولیه در کنار آب یا معدن قرار داشته که از اهمیت بالای معدن خبر میدهد. البته در این زمینه کارشناسان و فعالان سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی قبل و بعد از انقلاب با کمک میراث فرهنگی فعالیتهایی در زمینه جمعآوری اطلاعات از معدنکاری در ایران و نقش آن در اقتصاد کشور انجام دادهاند اما چند سالی است که توجه به این بخش بدون متولی باقی مانده است.
وی بر این باور است که اگر گروهی تشکیل شده و نسبت به بازسازی تاریخچه فعالیتهای معادن اقدام و به نوعی با روشهای خوب این موضوعات را برای علاقهمندان جمعآوری کنند، جاذبههای بسیاری در زمینههای مختلف معدن و اقتصاد ایجاد خواهد شد.